Het economisch ontwikkelingsmodel van Vietnam is voornamelijk arbeidsintensief en exportgericht. Met een gunstig investeringsklimaat tracht de overheid zoveel mogelijk buitenlands kapitaal aan te trekken. Die buitenlandse bedrijven respecteren echter niet altijd de arbeidswetten.

De eerste grote industriële zone werd ontwikkeld in de provincie Dong Nai. Momenteel telt de provincie al 29 industriële zones (van de 183 zones in het hele land). Er werken meer dan 640.000 mensen, 63% zijn migranten. De meerderheid van de werknemers zijn jonge, laagopgeleide vrouwen. Zij werken voornamelijk in arbeidsintensieve sectoren zoals de kleding, schoen- en textielindustrie, de elektronica en de voedselverwerking.

Werken zonder contract neemt toe

In deze industriële zones sloeg de economische crisis hard toe. De buitenlandse orders daalden en in 2008 alleen al werden 80.000 werknemers ontslagen en meer dan 100.000 werknemers tijdelijk geschorst.. Door de crisis nam ook de flexibilisering en informalisering van de arbeid toe. Veel werknemers zagen zich verplicht te werken met een tijdelijk contract of zonder contract.

Die informalisering zorgt voor instabiele inkomens, minder veilige en hygiënische werkomstandigheden en onzekere leefomstandigheden. Veel werknemers moeten 60 tot 72 uur per week werken en krijgen daarvoor ongeveer 35 euro per maand. De zware werklast en de beperkte rust hebben een negatief effect op de gezondheid van werknemers. Stress, depressie en oogproblemen komen meermaals voor. De juridische mechanismes om deze mensen te beschermen zijn beperkt en er is een gebrek aan communicatiekanalen om deze werknemers te bereiken of hun grieven over te brengen naar de lokale autoriteiten.

Kennis bij werknemers verbeteren

Het Legal Aid Centre (LAC), een partner van Oxfam-Solidariteit, is een afdeling van de provinciale vakbond in Dong Nai. Zij bieden juridisch advies aan werknemers via consultaties en verspreiden informatie over arbeidswetten en -rechten. Verder ondersteunen ze werknemers, bijvoorbeeld bij het schrijven van petities en bij onderhandelingen met werkgevers.

In 2007 besloot de provinciale vakbond om 8 juridische hulpgroepen op te richten. Twee daarvan zijn mobiele consultatiegroepen die bestaan uit 10 advocaten. Uniek is dat deze advocaten de werknemers buiten de fabrieksmuren opzoeken. De meeste migrantenarbeiders delen een slaapzaal met andere migrantenarbeiders om de kosten te drukken. LAC houdt haar mobiele consultaties dus in die slaapzalen.

Van Thu Ha, Oxfam-medewerkster in Vietnam: “Niet alleen kregen de werknemers een betere kennis over hun rechten, LAC kreeg ook meer inzicht in de noden van de werknemers en kon dus efficiënter feedback geven aan de lokale autoriteiten. In de volgende jaren zal LAC werknemers opleiden zodat zij zelf ook in staat zijn juridische bijstand te verlenen aan hun collega’s. Dat versterkt niet alleen de werking van LAC, maar ook de organisatie van de werknemers zelf.”

Verdediging van arbeidsrechten ligt gevoelig

De verdediging van werknemersrechten is een gevoelig onderwerp voor de Vietnamese overheid. Aan de ene kant wil zij zoveel mogelijk lokale en buitenlandse investeerders aantrekken; anderzijds beweert ze te willen zorgen voor waardige werkomstandigheden. Het aantrekken van investeerders blijkt vaak het belangrijkste. Een sterke arbeidersbeweging zou het succes van buitenlandse investeringen kunnen kelderen en een negatieve impact kunnen hebben op de sterke economische groei van het land.

Vietnamese werknemers hebben het dus moeilijk om zich te organiseren. Er is slechts één vakbond toegelaten, namelijk de staatsvakbond. Het protest van werknemers tegen de slechte werkomstandigheden en lage lonen mag dan elk jaar toenemen, door de afwezigheid van een formele en onafhankelijk georganiseerde vertegenwoordiging van werknemers blijven duurzame veranderingen op het vlak van arbeid en werkomstandigheden uit.

Niet elke provinciale vakbond is hetzelfde. Van Thu ha: “Bepaalde lokale vakbonden staan dichter bij de regering, andere dichter bij de werkgevers. Ook LAC worstelt soms met zijn dubbele rol. Ze hebben een verantwoordelijkheid naar de werknemers én naar de regering. De provinciale vakbond in Dong Nai is echter progressief. Ze nemen het verdedigen van de rechten zeer ernstig en staan dicht bij de werknemers.”

  Hanne Stevens

Dit artikel kadert in de campagne voor Waardig werk: ‘Stop, Werknemers zijn geen gereedschap!
Meer informatie over de campagne vindt u op www.oxfamsol.be/werk.