Brexit heeft binnen een dag al een directe impact op de economie en politiek. Tegelijkertijd is de schok groot en zijn de gevolgen voor burgers op korte en lange termijn nog volstrekt onduidelijk. Deze 4 vraagstukken zijn het gesprek van de dag in Londen:
1. Komen er nieuwe verkiezingen?
Binnen 24 uur zorgde Brexit voor een reshift van het politieke landschap. Wie Leave stemde uit onvrede over het establishment, heeft vooralsnog pech. Dit is een geval van out with the old, in with the old. Brexit leidde tot de val van prime minister David Cameron. Jeremy Corbyn, leider van de Labour-partij, is “toast and should quit”, aldus prominenten uit zijn eigen partij. Voormalig burgemeester van Londen Boris Johnson werd voor zijn huis opgewacht en uitgejouwd door een boze menigte, die hem ervan beticht Brexit gesteund te hebben om zijn eigen carrière te pushen. Het lijkt waarschijnlijk dat Johnson Cameron zal opvolgen. “The blonde Exocet is heading for No 10” voorspelt de London Evening Standard. (een exocet is een anti-scheepsraket)
Cameron blijft de komende weken op post om het land door de eerste turbulente weken te leiden. In de periode daarna zal uitgevochten worden wie Cameron opvolgt. Mogelijk komt er in november een vervroegde general election, maar dat is vandaag nog niet duidelijk.
2. Bedreigt Brexit de eenheid van het Verenigd Koninkrijk?
De meerderheid van de Leave-stemmers woont in Wales en Engeland. Londen, Schotland en Noord-Ierland stemden overwegend voor Remain. Op Europees niveau zou Brexit tot een Frexit of Nexit kunnen leiden, maar een volgende landverschuiving binnen het Verenigd Koninkrijk is ook niet uitgesloten. Zo zou Brexit tot nieuwe referenda kunnen leiden binnen de verdeelde natie. Brexit plaatst Noord-Ierland in een moeilijke positie, zou een nieuw referendum over Schotse afhankelijkheid kunnen triggeren en onder inwoners van Londen leeft het (bijzonder onwaarschijnlijke) idee om Londen onafhankelijk te maken van het Verenigd Koninkrijk.
3. Brexit was een tegenstem, maar tegen wie?
De Leave-campagne draaide vooral om het beperken van migratie en de kosten van Europees lidmaatschap. Nu de demografische gegevens van Leave- en Remainstemmers bekend zijn, wordt duidelijk dat het om meer gaat dan dat: Brexit is een stem tegen de toekomst van jonge mensen en een stem tegen Londen en Londens economie. De meeste Leave-stemmers wonen niet alleen buiten Londen, maar zijn ook ouder is dan 65 jaar. Een veelgehoorde frustratie onder jonge inwoners van Londen is dat de mensen die het langst met de gevolgen van deze uitkomst moeten leven, overwegend tegen een Brexit stemden.
Slechts 24 procent van de jongeren stemde voor Leave. Veel jonge Londenaars studeren in Europa, reizen door Europa, werken voor Europese bedrijven. Dat oudere stemmers die zelden of niet van deze mogelijkheden gebruik (zullen) maken, er met hun stem voor gezorgd hebben dat jonge Britten beperkt worden in hun vrijheid en mogelijkheden, leidt tot verontwaardiging en schok bij de jongere generatie.
4. Hoe gaat Brexit op de lange termijn het dagelijks leven beïnvloeden?
Dit is de grote vraag waar alle media momenteel over speculeren, met als antwoord: niets is duidelijk. Meteen na de uitslag openden de kranten met koppen als “Pound and shares plunge”, Europese banken willen nu al hun kantoren weghalen uit Londen, Britse NGO’s die Europese subsidies ontvangen beraden zich over hun toekomst, Europese arbeidsmigranten vrezen voor hun jobs. Daarnaast leidt Brexit al binnen een dag tot verhoogde spanningen en verdeeldheid. De (weinige) Leave-stemmers die ik te spreken krijg, durven nauwelijks voor hun keuze uit te komen en voelen zich geridiculiseerd door het Remain-kamp. Remain-stemmers en inwoners met een migratie-achtergrond, zien Brexit als een legitimering van nationalistische gevoelens die de deuren zal openen voor nog meer uitingen van xenofobie.
Donald Trump (en met hem kranten zoals The Sun, Daily Express en Daily Mail) is er alvast over uit dat het resultaat “a great thing” is, want het Verenigd Koninkrijk “has taken back their country”. Hoeveel Britten zich nog in dat land herkennen, is vandaag misschien wel de belangrijkste vraag.