Bonaire is een piepklein eiland in de Caribische zee, vooral bekend voor zijn prachtige stranden en duikplekken. Vanaf 1954 maakte Bonaire samen met vijf andere eilanden deel uit van de Nederlandse Antillen, een land binnen het Koninkrijk der Nederlanden.

In 1986 ging Aruba als afzonderlijk land binnen het Koninkrijk verder. In 2010, als gevolg van de zogenaamde ‘Ontmanteling van de Nederlandse Antillen’, volgden Curaçao en Sint Maarten, terwijl Saba, Sint Eustatius en Bonaire als ‘bijzondere gemeenten’ werden opgenomen in Nederland als Caribisch Nederland. Vanaf dat moment bestonden de Nederlandse Antillen niet langer als staatkundige eenheid.

De Nederlandse Antillen. Bonaire is het meest oostelijke eiland onderaan. Kaart: Wikimedia Commons / CC BY-SA 3.0

Dit was en is niet naar de zin van de oorspronkelijke inwoners van het eiland. Zij worden onderdrukt en behandeld als een kolonie. Wat volgt is een korte introductie over de koloniale status van Bonaire, gebaseerd op het relaas en de analyse van Mr. James Finies.

James Finies. Foto: Bonaire Human Rights Organization

James Finies is een man van Inheemse afkomst uit Bonaire. Na de ‘Ontmanteling van de Nederlandse Antillen’, gaf hij zijn carrière op als jonge professionele bankier en ex-voorzitter van het NGO Platform Bonaire om fulltime mensenrechtenactivist te worden. Hij startte de organisatie Nos Kier Boneiru Bek en werd ook ondervoorzitter van Bonaire Human Rights Organization om de, volgens hem, koloniale status van Bonaire onder de aandacht van de internationale gemeenschap te brengen.

Op dit moment reist Mr. James Finies met zijn groep rond in Centraal- en Zuid-Amerika en het Caribisch gebied om de koloniale situatie, de schending van de mensenrechten en van het zelfbeschikkingsrecht van Bonaire aan te klagen.

Postkoloniaal tijdperk?

De commerciële koloniale exploitatie van landen en eilanden zoals Bonaire, verrijkte de kolonisators en droeg bij aan de rijkdom en het welzijn van de ‘leidende’ landen van vandaag. Maar mensen op Bonaire leven nog steeds niet in het postkoloniale tijdperk. De emancipatie van de Caribische volkeren en naties bleef onvolledig. Volgens James Finies leeft Bonaire nog steeds in een koloniale status.

James Finies legt uit hoe, via de annexatie van Bonaire, de Nederlandse overheid de volledige politieke en wetgevende controle over het eiland in handen heeft. Ze hebben alle mensen in Bonaire ontwapend, het politiekantoor (waar vooral Europese Nederlanders werken) uitgebreid, en ’s werelds tweede grootste gevangenis per aantal inwoners gebouwd op het eiland.

James Finies benadrukt dat Nederland ook de volledige controle over de lokale luchthaven heeft, die ze voortdurend verder uitbreiden en opbouwen naar militaire standaarden. Bonaire ligt op slechts een tachtigtal kilometer van Venezuela, waarmee de VS en het Westen een langdurig conflict hebben.

Daarom is er de bezorgdheid bij James Finies en zijn organisaties dat het Westen Bonaire zal willen gebruiken als een uitvalsbasis voor een mogelijke NAVO-actie tegen Venezuela en de regio. Door de komst van deze mogelijke NAVO-basis vlak voor de kust van Zuid-Amerika zou dus ook de toekomst van Latijns-Amerika en Caribisch gebied bedreigd worden.

Er is bezorgdheid dat Bonaire een uitvalsbasis is voor een mogelijke NAVO-actie tegen Venezuela en de regio

Mr Finies geeft aan dat de Nederlandse overheid het plan lijkt te hebben om de bevolking van het eiland om te switchen via de ‘invoer’ van Europese Nederlanders. De bevolkingscijfers tonen dat tussen 2010 en 2022 de bevolking verdubbelde van 11.000 naar 22.000. In 2017 zakte de Inheemse bevolking onder 40 procent van de totale bevolking op Bonaire.

Volgens berekeningen van het Centraal Bureau Statistiek zullen ze tegen 2030 onder de 30 procent vallen, en hun aantal zal wellicht nog verder zakken in de toekomst. Bovendien hebben Europese Nederlanders enkel een adres nodig om binnen de 90 dagen te kunnen stemmen in lokale verkiezingen en zo het beleid mee te bepalen.

James Finies uit ook bezorgdheid over hoe de Nederlandse overheid ook een euthanasiewet lijkt op te leggen. Dokters hebben bijvoorbeeld het recht om medische interventies te weigeren bij mensen boven de zeventig jaar. Nederland werkt samen met Colombia om de volksgezondheid in haar ‘Caribische gemeenten’ Bonaire, Sint-Eustasius en Saba te voorzien.

De Colombiaanse ziekteverzekeraar COOMEVA waarmee wordt gewerkt, wordt op dit moment onderzocht voor misdaden. Ze zouden illegaal organen verhandeld hebben van jonge mensen die in hun faciliteiten gestorven zijn.

De vrouwen onder de originele bevolking werden ook systemisch gesteriliseerd, legt James Finies uit. Dit is iets wat we herkennen uit andere koloniale situaties die zich voordeden in Canada en de VS, met als gevolg een daling van 50 procent in het geboortecijfer.

James Finies legt uit dat kinderen van Inheemse mensen die om medische redenen geboren worden op naburige eilanden de terugkeer naar Bonaire bijna onmogelijk wordt gemaakt. Kinderen van arme Inheemse families zouden ook worden afgenomen en ter adoptie aan Europese Nederlandse gezinnen gegeven. Die gezinnen krijgen daar dan overheidssteun voor, terwijl de lokale moeders in armoede en zonder hun kinderen achterblijven, aldus James Finies.

Kinderen van arme inheemse families worden afgenomen en ter adoptie aan Europese Nederlandse gezinnen gegeven

Deze constructie is erg gekend in koloniale situaties zoals in Canada, de VS en Australië, maar ook in België.

James Finies gaat door met uitleggen dat alle niveaus van onderwijs zijn aangepast aan Europese Nederlandse normen. Dit betekent o.a. dat het onderwijs nu in het Nederlands gebeurt. Dit schendt de mensenrechten van de kinderen van Bonaire door hen niet langer de mogelijkheid te geven om in hun eigen taal, Papiamento, te studeren.

Lokale leerkrachten worden ontslagen en vervangen door Nederlandssprekende leerkrachten. Europese Nederlandse leerkrachten worden ook aangemoedigd om naar Bonaire te verhuizen via speciale belasting voorwaarden en geldpremies. James Finies zegt ook dat kinderen van Inheemse afkomst in lagere niveaus van onderwijs gehouden worden, quasi gesegregeerd van de Europese Nederlandse kinderen en jeugd.

Economische exploitatie

Bij de Nederlandse claim op Bonaire hoort ook een 200 zeemijl lange Exclusieve Economische Zee Zone in de Caribische zee. Dat is zeven keer zo groot als de EEZ die Nederland in de Noordzee bezit. Tegelijk wordt de originele bevolking op veel plaatsen de toegang tot het strand en de zee ontzegd volgens James Finies.

De belastingen in Bonaire werden opgetrokken naar Europees-Nederlandse standaarden, waardoor de bevolking evenveel belastingen betaalt, hoewel ze veel minder verdient. James Finies stipt aan dat de belasting op grondbezit bij de inheemse bevolking met 800 tot 1000 procent werd verhoogd.

Meer dan 60 procent van de inheemse bevolking werd onder de armoedegrens geduwd

Doel is om hun gronden te kunnen overnemen, als ze niet in staat zijn de belasting te betalen, concludeert James Finies. Want zelfs NGO’s, sportfaciliteiten, de scouts, en recreatieparken worden excessief belast en overgenomen door Europese Nederlanders, zegt hij. 10 procent van het eiland zou recentelijk verkocht zijn aan individuele Europese Nederlanders.

Na de opheffing van de Nederlandse Antillen werd de nationale munt, de Nederlands Antilliaanse gulden, veranderd naar de Amerikaanse dollar. Dit heeft als gevolg gehad dat de prijzen de hoogte inhingen. Zo werd brood 270 procent duurder, terwijl de lonen verminderden.

Volgens rapporten van Dutch Human Rights, Greenpeace, het Nederlandse Nationaal Instituut voor Budgetvoorlichting en nog vele andere organisaties, werd op die manier meer dan 60 procent van de inheemse bevolking onder de armoedegrens geduwd.

Dekoloniale educatie en actie

Omwille daarvan en nog veel meer problemen die volgens hun veroorzaakt worden door de koloniale situatie, zijn de Inheemse activisten van Bonaire al verschillende keren bij de Verenigde Naties gaan aankloppen. Hun eerste doel is nu om Bonaire te laten erkennen op de lijst van ‘Non-Self-Governing Territories’ (‘Niet-zelfbesturende gebieden’) van de VN.

Dat zou ervoor zorgen dat Nederland verplicht wordt om volgens het VN-charter, een jaarlijks verslag uit te brengen van de economische, sociale en politieke vooruitgang op het eiland.

Plus, als Bonaire op die lijst komt te staan, zorgt dat er ook voor dat supranationale organen van de VN kunnen ingrijpen als zij dat nodig vinden. Daarnaast ook het eiland kunnen steunen en helpen waar nodig, en alle acties en activiteiten overzien met als doel de volledige dekolonisatie van Bonaire.

James Finies heeft er goede hoop op dat vanaf dat deze maatregelen worden genomen en gerespecteerd, Bonaire goed op weg zal zijn naar het heropeisen van hun inherent recht op dekolonisatie en zelfbestuur dat voor gelijkheid en vrijheid van het Boneriaans volk zal moeten zorgen, volgens de normen van de VN.

Op dinsdag 18 april om 18:30 spreekt Mr. James Finies, voorzitter van van Nos Kier Boneiru Bek (We Want Bonaire Back) en de ondervoorzitter van de Bonaire Human Rights Organization via Zoom op de campus van de Radboud Universiteit in Nijmegen. Dit event wordt georganiseerd door de Anti Racism Awareness studentorganisatie.

Het gesprek is ook te volgen via Zoom. Zoom info: Meeting ID: 820 3474 5525; Passcode: 135595.

Je kan de Bonaire Human Rights Organization direct steunen met een gift via deze link.

Laura M. De Vos is docent American Studies en Indigenous Studies aan de Radboud Universiteit in Nijmegen, Nederland.

Alles foto’s zijn afkomstig van Bonaire Human Rights Organization