Bernd Lucke van de pas zeven maanden oude partij Alternatief voor Duitsland is een opmerkelijke nieuwe speler in het eurosceptische kamp (foto: Wikimedia commons).
Nieuws, Europa, Politiek, Sp, Europese Unie, Europees Parlement, Eurocrisis, Pvv, Eurosceptische partijen, Analyse, FPÖ, Front National, Europese Verkiezingen 2014, AfD, Europese Volkspartij (EVP) -

Vertrouwen EU historisch laag: koren op de molen van eurosceptici?

Sinds het begin van de eurocrisis is het vertrouwen in de EU fors gekelderd, zo blijkt uit Eurobarometer-peilingen. Een bont gezelschap van eurosceptische partijen lijkt hiervan te profiteren. Maar hoe groot zal hun politieke invloed zijn na de Europese verkiezingen van mei 2014?

vrijdag 4 oktober 2013 10:50
Spread the love

Vertrouwen EU tot historisch dieptepunt gezakt

Uit de meest recente Eurobarometer-peilingen blijkt dat het vertrouwen in de EU tot een historisch dieptepunt is gezakt: 60 procent van de Europeanen zou inmiddels geneigd zijn de EU te wantrouwen. Volgens de European Council on Foreign Relations (ECFR), een pan-Europese denktank, is het vooral tekenend dat het vertrouwen in het Europese project sinds de crisis in heel Europa afneemt.

Waar Groot-Brittannië vroeger de eurosceptische vreemde eend in de bijt leek, hebben de vier grootste landen uit de eurozone inmiddels minder vertrouwen in de EU dan Groot-Brittannië in 2007 had. 

De ECFR stelt dan ook dat de crisis in zowel Noord- als Zuid-Europa slachtoffergevoelens heeft aangewakkerd: waar noordelingen het gevoel hebben dat de EU het ‘verspilzuchtige zuiden’ niet onder controle heeft, ervaart het zuiden de Unie steeds meer als ‘gouden dwangbuis’. In verschillende landen lijken politieke partijen te profiteren van deze sentimenten.

De (extreem)rechterzijde: kritiek op euro en open grenzen

Eurosceptische geluiden zijn momenteel verspreid over het gehele politieke spectrum in Europa, van links tot rechts. Bovendien treft men enerzijds partijen die pleiten voor een algehele terugtrekking uit of opheffing van de EU (momenteel verenigd in de parlementaire groep Europa van Vrijheid en Democratie) en anderzijds meer gematigd eurosceptische partijen die vooral een afkeer hebben voor het Europese federalisme.

Aan de rechterzijde van het politieke spectrum treft men onder andere de Ware Finnen, die tijdens de verkiezingen van 2011 de derde partij van Finland werden. Een van de verkiezingsspeerpunten van de Ware Finnen was het stopzetten van alle financiële steun aan ‘verspillende landen’ als Griekenland en Portugal.

De Deense Volkspartij, die dit jaar de sociaaldemocraten wist te overtreffen in de peilingen, is fanatiek tegenstander van het vrije verkeer van personen en goederen. Ook de Zweedse Democraten pleiten voor strengere grenscontroles, aangezien volgens hen enkel criminelen profiteren van de open grenzen in Europa. 

De Nederlandse Partij voor de Vrijheid (PVV) noemde haar programma voor de parlementsverkiezingen van 2012 Hún Brussel, óns Nederland. De wens van PVV-leider Geert Wilders is dat Nederland uit de EU stapt en de gulden opnieuw invoert. De anti-islampartij stond in september op ruim 30 zetels in de peilingen en is hiermee de grootste partij van Nederland.

In Frankrijk is het Front National (FN) prominent verkondiger van een anti-Europees geluid. Partijleider Marine Le Pen pleit onder meer voor een Franse terugtrekking uit de eurozone en de herinvoering van handelsbarrières. Voor de zomer bleek uit peilingen dat Le Pen ongeveer 20 procent van de stemmen zou kunnen behalen tijdens de Europese verkiezingen.

De Vrijheidspartij van Oostenrijk (FPÖ), die tijdens de verkiezingen van 29 september meer dan een vijfde van de stemmen wist te behalen, beloofde haar electoraat dat een regering met de FPÖ geen cent meer aan ‘failliete landen als Griekenland’ zou geven.

De UK Independence Party (UKIP), die in nationale peilingen inmiddels de derde plaats heeft verworven, is zowaar in het leven geroepen om Groot-Brittannië zich terug te laten trekken uit de EU. UKIP-leider Nigel Farage verwacht dat de immigratie vanuit Oost-Europa een heet hangijzer zal worden tijdens de Europese campagne. Restricties met betrekking tot de werkgelegenheid voor Roemenen en Bulgaren in de EU worden in januari opgeheven.

Volgens Farage zal de toestroom van immigranten uit deze landen een golf van criminaliteit teweeg brengen. Hij roept zijn landgenoten op de Europese verkiezingen als referendum te gebruiken waarbij de Britten hun mening over Europa en open grenzen kenbaar kunnen maken.

De linkerzijde: herstel nationale soevereiniteit

Eurosceptische geluiden treft men ook aan de linkerzijde van het politieke spectrum. Zo noemde de Franse politicus Jean-Luc Mélenchon, leider van het Linkse Front, de EU een ‘ultra-liberale constructie’. Het Linkse Front wil dat er geen enkele nieuwe bevoegdheid meer naar Brussel gaat en pleit voor een nieuw Europees verdrag dat de soevereiniteit van volkeren respecteert.

Ook de Socialistische Partij (SP) in Nederland verzet zich tegen het overhevelen van meer nationale bevoegdheden aan Brussel. Tevens hekelt de partij geregeld de Europese norm die stelt dat het begrotingstekort niet meer dan 3 procent van het bruto nationaal product mag bedragen.

De standpunten van het Griekse Syriza lijken eerder eurokritisch dan eurosceptisch: zo ziet de partij graag dat Griekenland zijn positie in de EU behoudt. De partij maakt echter bezwaar tegen de ingrijpende bezuinigingsmaatregelen die zijn ingevoerd ten gevolge van het Griekse bail-outprogramma.

Vreemde eenden: Alternatief voor Duitsland en Vijfsterrenbeweging

De pas zeven maanden oude partij Alternatief voor Duitsland (AfD), die op 22 september net niet de kiesdrempel voor de Duitse parlementsverkiezingen haalde, is een opmerkelijke nieuwe speler in het eurosceptische kamp. De harde kern van deze partij bestaat uit academici, waardoor AfD ook wel een ‘professorenpartij’ wordt genoemd.

Een van de wensen van AfD is dat landen die economisch zwaar getroffen zijn door de crisis – zoals Griekenland, Spanje en Italië – vrijwillig de eurozone verlaten, zodat Duitsland en een kern van rijke Noord-Europese landen een nieuw economisch blok kunnen vormen.

Dagblad Die Welt waarschuwde onlangs dat een nieuwe crisis in Griekenland, een economische terugval in Portugal of zelfs Frankrijk of een nieuwe kwijtschelding van nationale schulden het aantal stemmen voor AfD tijdens de Europese verkiezingen aanzienlijk kan vergroten.

Ook de Vijfsterrenbeweging van de Italiaanse komiek Beppe Grillo is lastiger in een hokje te plaatsen. De anti-establishmentpartij, die tijdens de gemeenteraadsverkiezingen van mei 2013 haar electoraat aanzienlijk zag slinken, wist tijdens de parlementsverkiezingen flink te profiteren van anti-Europese sentimenten. Zo zou minder dan een kwart van de Grillo-aanhangers de EU vertrouwen.

Grillo’s wens is dat Italiaanse burgers goed geïnformeerd worden over de kosten en baten van nog tien jaar deelname aan de EU en de eurozone, waarna zij vervolgens via een referendum hierover kunnen stemmen. Hiermee lijkt de partij van Grillo, die naar eigen zeggen ‘overtuigd Europeaan’ is, vooral het democratisch gehalte van de EU aan de kaak te willen stellen.

Votewatch: eurosceptici risico voor vrij verkeer personen en milieubeleid

De vraag is in hoeverre dit bonte gezelschap van eurosceptische en eurokritische partijen zijn stempel zal drukken op de Europese politiek na de verkiezingen van 2014. Volgens de Britse europarlementariër Andrew Duff zou het functioneren van het Europees Parlement ernstig aangetast kunnen worden als het aantal proteststemmen de 25 procent overstijgt.

Zo stelt hij dat de gevolgen van een dergelijke machtsverschuiving al zichtbaar zouden kunnen worden bij de verkiezing van de nieuwe voorzitter van de Europese Commissie. Duff waarschuwt bovendien op de website European Voice dat een forse toename van het aantal eurosceptische parlementariërs ertoe kan leiden dat er een ‘Oostenrijks politiek model’ ontstaat, waarbij centrum-links en centrum-rechts gaan samenwerken om de eurosceptici buiten de macht te houden.

Voorzitter van transparantieorganisatie Votewatch Simon Hix stelt dat een toename van het aantal eurosceptische stemmen door de stijgende populariteit van anti-Europese partijen en het zwakke optreden van sociaaldemocraten op nationaal niveau in de lijn der verwachtingen ligt.

Dit kan er volgens hem toe leiden dat het vrije verkeer van personen opnieuw ter discussie wordt gesteld, aangezien de meeste eurosceptische partijen zich aan de rechterzijde begeven. Ook verwacht Hix dat eurosceptische parlementariërs zich zullen verzetten tegen ‘Europese bemoeienis’ met het nationale milieubeleid.

Politiek analist Richard Mylles anticipeerde in het voorjaar van 2013 op basis van nationale peilingen een verdubbeling van het aantal eurosceptici in het Europees Parlement. Hiermee zouden zij iets meer dan 200 van de 751 zetels innemen.[1]

Mylles benadrukt echter dat een grote meerderheid van de zetels in het parlement momenteel in handen is van twee politieke groepen: centrum-links en centrum-rechts. Een Italiaanse peilingensite berekende in augustus dat de Europese Volkspartij (EVP) en de Socialisten en Democraten (S&D) op basis van nationale peilingen nog altijd goed zijn voor bijna 60 procent van de stemmen.

Deze twee groepen stemmen bij 2 op de 3 stemmingen gelijk, waardoor ze een belangrijk machtsblok vormen. Mylles acht het dan ook onwaarschijnlijk dat een verse lading eurosceptici in het parlement de bestaande machtsverhoudingen zal verstoren.

Dit neemt echter niet weg dat de combinatie van een historisch laag vertrouwen in de EU en goede prestaties van eurosceptische partijen op nationaal niveau het Europese establishment ongetwijfeld de nodige kopzorgen bezorgt.

Wanneer men daarbij optelt dat de opkomst voor de volgende Europese verkiezingen volgens een peiling van Gallup aanzienlijk hoger zou kunnen zijn dan in 2009 (in Groot-Brittannië en Frankrijk verwacht men zelfs een verdubbeling), zou de proteststemmer het nog flink spannend kunnen maken in 2014.

Voetnoten

  • [1]Momenteel telt het Europees Parlement 754 zetels. Het Verdrag van Lissabon schrijft echter voor dat dit aantal na de verkiezingen van 2014 wordt teruggebracht naar 751.

take down
the paywall
steun ons nu!