Het is een schande. Ik zeg het u: een schande is het! Bio-ingenieur Barbara Van Dyck is veroordeeld tot 6 maanden effectief voor het verdedigen in de media van de aardappelactie in Wetteren. Ja, u leest dit goed. Ze heeft dus geen daden gesteld, geen aardappelen gerooid, laat staan gewelddaden gepleegd. Ze heeft alleen een opinie geuit: ze heeft de actie verdedigd en verdere acties aangekondigd. Zes maanden effectief? Voor een opinie. Dat kan toch gewoon niet. Woordvoerder spelen voor een netwerkorganisatie die het maatschappelijk welzijn en het algemeen belang verdedigt, is geen misdaad. En toch zeker niet iets dat zes maanden effectief verdient. Is dit nog een rechtsstaat?

Wel, ik verdedig deze actie ook, en wel met hand en tand, en ook in de media (bij herhaling), dus de rechter moet mijn kandidatuur als ‘vrijwillige verschijner’, en die van beroemde filosofe Isabelle Stengers en 90 anderen, aanvaarden. Ik eis het recht op om deze actie te verdedigen. En ja, ik heb daar een strafblad voor over. ‘Zalig zij die vervolgd worden omwille van de gerechtigheid…’ (zoals ik al schreef in mijn ‘kleine theologie van het activisme’ naar aanleiding van haar ontslag aan de KU Leuven). En het gaat wel degelijk om gerechtigheid: om ecologische voorzorg en sociale rechten. Het was een actie tegen de privatisering van zaaigoed door internationale concerns en ze was bedoeld om de publieke opinie wakker te schudden en te alarmeren over het gebrekkig inschatten van de mogelijke gevolgen voor het milieu.  

Nu, het goede nieuws is: de actie heeft al effect gehad. Heel Vlaanderen weet nu dat aardappelveld nu liggen, en weet dat genetische modificatie van gewassen door specialisten –  Barbara is, ik zei het al, bio-ingenieur –  als hoogst problematisch wordt beschouwd. Maar er is meer: BASF, de chemiereus die betrokken was bij de veldproef in Wetteren, heeft zijn plannen om patenten te nemen op genetisch gemodificeerde aardappelen opgeborgen, onder uitdrukkelijke verwijzing naar het protest en het gebrek aan maatschappelijk draagvlak. Ergo: activisme loont!

De uitspraak in Dendermonde is een uiterst gevaarlijk precedent. Typisch dat N-VA het nodig vond om onmiddellijk achter deze uitspraak te gaan staan. Dat is toch hoogst ongebruikelijk. En een beetje sinister. Nu, dat zijn we al gewoon van die partij. Waar zijn de groenen? Hier is dringend tegengas van doen. Het ontslag van Barbara Van Dyck aan de KU Leuven zal er ook geen goed aan gedaan hebben. De rechter kreeg natuurlijk van de rector een vrijbrief voor veroordeling.

Het signaal was al vooraf duidelijk voor de rechter: Barbertje moest hangen. En de rechter heeft haar werk gedaan. Ze heeft Barbara veroordeeld omdat zij het boegbeeld was geworden. Het kan niet anders, want de feiten laten een dergelijk extreem vonnis niet toe. Ook niet bij verstek. De rector zal nu wel spijt hebben van zijn onbesuisd gedrag door dat haastig ontslag. Ik mag het hopen. Ik zou er wakker van liggen, geachte heer rector.  Ik zou niet graag in uw plaats zijn nu. En dat zeg ik zonder leedvermaak, maar eerder uit collegialiteit, zelfs met een zeker medelijden.

Toen Bahar Kimyongür veroordeeld was als terrorist, heeft het vijf processen gekost om de vrijspraak af te dwingen. Het activisme van het platform voor vrije meningsuiting en zijn Franstalige tegenhanger Clea heeft daar een niet onbelangrijke rol in gespeeld. Ik zeg het u: activisme loont! Dus moeten de jongeren en alle mensen van goede wil hun stem laten horen. Dit kan niet. Echt niet. De zaak is te belangrijk. Niet alleen gaat het om de mogelijke ecologische gevolgen van gemodificeerde gewassen, maar ook om de privatisering van gemeengoed van de mensheid, zaaigoed, door multinationals. Dat kunnen we niet laten gebeuren.

Vooral de criminalisering van activisme kunnen we niet toestaan, niet in een rechtsstaat. Er is recht op vrije meningsuiting en er is recht op activisme. Het is een belangrijke bijdrage aan het maatschappelijk debat en dus aan de democratie. Het argument van de rechter dat er andere methoden waren om dat debat aan te gaan betekent de facto het recht op activisme fnuiken, want door gewoon opiniestukken te schrijven zwengel je geen debat aan. Dat weet ondergetekende maar al te goed. Het is door actie, zoals staking of een bezetting van een plein (denk aan picnic the streets). En actie is altijd een handeling die ergens een overtreding is, of de grenzen aftast van het toelaatbare, door een vorm van burgerlijke ongehoorzaamheid of verzet. Anders is het geen actie. En het is door die actie en door die actie alleen dat nu iedereen in Vlaanderen weet heeft van het aardappelveld in Wetteren. Anders was het nooit echt doorgedrongen. Nu is het voorpaginanieuws.    

Maar er is hoop: in een nieuw proces kan de rechter dit vonnis onmogelijk volgen. Trouwens, de rechten van de verdediging werden geschaad door geen getuigen en videobeelden toe te laten en ook door geen onderzoeksrechter aan te stellen die argumenten aandraagt à décharge. Maar het ergste is de aanklacht zelf. De aanklacht van bendevorming toepassen op activisme is een uiterst onrustbarende vorm van misbruik van de wet. Niets minder dan dat. Want de wet op bendevorming is zeer duidelijk: het gaat om misdaden, niet om activisme. Activisme wordt door de letter van de wet uitgesloten om van de geest van de wet nog maar te zwijgen.

Toen Greenpeace vervolgd werd door Electrabel voor dezelfde klacht, bendevorming, is het op een sisser uitgelopen. Omdat het bedrijf inzag dat het imagoschade zou oplopen. Dus de publieke opinie is in deze uiterst belangrijk. Daarom roep ik iedereen op om zijn of haar afgrijzen te uiten over dit vonnis. Publieke steunbetuigingen voor Barbara en haar kompanen zijn ook welkom natuurlijk. Kijk naar haar (mooie foto in De Standaard)! In godsnaam, zij is geen misdadiger! Je ziet het aan heel haar wezen: zij is een echte idealiste die, samen met het Field Liberation Front, ons allen heeft wakker geschud. Ik schreef het eerder al: zij verdient een standbeeld. Zij is… de Jeanne d’Arc van het eco-activisme in Vlaanderen! Ja, ze heeft het helemaal. We kunnen al best fondsen beginnen inzamelen, niet voor dat standbeeld (dat zal nog even moeten wachten) maar om de astronomische schadevergoeding en de oplopende gerechtskosten te helpen betalen. Milieubewuste Belgen, tast in uw geldbeugel, maar vooral: laat uw stem horen! Word wakker, jeugd van Vlaanderen! Voor de multinationals uw frietjes hebben geprivatiseerd en alle maatschappelijke actie is gemuilkorfd!

Lieven De Cauter is cultuurfilosoof, schrijver en activist, verbonden aan KULeuven en RITS