De community ruimte is een vrije online ruimte (blog) waar vrijwilligers en organisaties hun opinies kunnen publiceren. De standpunten vermeld in deze community reflecteren niet noodzakelijk de redactionele lijn van DeWereldMorgen.be. De verantwoordelijkheid over de inhoud ligt bij de auteur.

Vernieuwende maar teleurstellend partijdige Howard French te gast bij Holslag

dinsdag 31 mei 2022 01:38
Spread the love

Ik volgde met levendige interesse op 30 mei 2022 de interessante uiteenzetting door professor French van New York, gast van Prof Jonathan Holslag in onze hoofdstad.  Over hoe de komst van koffieshops (waar de koffie genietbaar werd met toevoeging van suiker, twee producten uit de Caraïben verkregen door slavenwerk!) in 1650 in Oxford en al snel in Londen… de democratie liet starten: burgers zaten er voor het eerst rond een niet alcoholische drank om de actualiteit van de dag te bespreken, met heldere geest. Voordien kwamen Europeanen samen bij bier of wijn, omdat je van water ziek werd. (Deze feiten vormen een aanvulling op kennis die wij als jonge historici in de jaren tachtig meekregen aan onze universiteit.)

Iemand, mogelijk een dame stelt French vrouwvriendelijk, kwam op het idee dat die café-gasten graag documentatie hadden bij het gesprek en zij bracht prompt de eerste dagbladen uit, met nieuws over wat er in het parlement gaande was, en welke schepen er binnengelopen waren.. Dit was de geboorte van het dagblad. En op die manier kwam meteen de moderne Democratie tot stand! Dankzij de koffie-café! Immers, voor het eerst konden koning noch de aristocratie beweren te beschikken over alle betekenisvolle, geheime informatie.

Een straf verhaal dat nog bijna geheim bleef, dat overal met schaamte werd verzwegen: de zwarten op de Hispaniola -Santo Domingo- eilanden versloegen tot drie keer toe de grootste vloot ooit van zowel, Groot-Brittannië, dan Spanje én Napoleon!!

Geen uitvinders maar gespierde zwarten aan de basis van de IR?

De klassieke geschiedenis benadrukt dat de Industriële revolutie gevolg was van het genie van blanke uitvinders die het weefgetouw en de stoolocomotief ontwierpen begin negentiende eeuw; maar French legt andere klemtonen: er kon geen eerste Industriële Revolutie komen zonder de uitgestrekte Katoenplantages in de Verenigde Staten… die in feite bestonden uit werkkampen van opgesloten zwarte werkkrachten!
De productie beliep tegen 1930 tien miljard kg katoen!

De slavernij was in elk geval een grote ramp voor Afrika; zowat dertig miljoen mensen werden in die periode [over verschillende generaties] weggevoerd in een tijd dat het continent door honderd miljoen mensen werd bewoond.

De elites daar hadden geen gezamenlijk besef van identiteit. Er bestond geen “Afrika”. Die elites verkochten mensen aan de westerlingen om elite te blijven, om toegang te krijgen tot de “prestige goederen” van die tijd; zaken zoals tabak, vuurwapens, fijn textiel, bepaalde ijzeren hulpmiddelen..

Intellectuele bolidepiloot gaat uit de bocht

De spreker leek niet helemaal adequaat te kunnen of willen antwoorden op de brede vraag van prof Holslag. Ik kom hierop terug.
Persoonlijk mocht ik de eerste vraag stellen uit het publiek; die ging over de ecologische toekomst van de wereld en de mogelijke rol van religies bij de Transitie. French erkende bescheiden dat dit soort grote vragen ook voor hem vragen blijven. Hij wees erop dat het een ramp zou betekenen wanneer nieuwe naties zoals China en Afrika op het consumptie- en comfort niveau van het Westen zouden gebracht worden. Dat is onmogelijk. Anderzijds wordt het mogelijk ook een ramp, stelde hij, indien wij in het westen (te) drastisch aan “desindustrialisering” gaan doen…

Wij leven in interessante tijden, zoals Brussels politicus Pascal Smet bevestigde in het slotwoord, en er blijft nog veel te onderzoeken, aan beeldvorming te doen en te doen tout court.

Evaluatie

French is zeker een geest die te denken geeft. Hij woonde en werkte vele jaren in landen in vier werelddelen en heeft (dan ook) een originele, waardevolle kijk ontwikkeld. Toch is hij voor mij geen “vier sterrenngeneraal” van de wetenschap. Frenchs verhaal over de geschiedenis uit de zeventiende tot negentiende eeuw zoals wij dit hier te horen kregen, vormt een merkwaardige mix van geschiedenis met moraal. Hij begaat naar onze smaak (zoals heel wat Amerikanen die woke worden genoemd) de vergissing de mensen uit ver vervlogen tijden opvallend gretig te veroordelen met in de hand de zweep van onze eigen, zeer hedendaagse, nieuwe normen. Voor een historicus is dit dubbel vreemd. Het lijkt een soort bovenmenselijke positie die deze humane wetenschapper kiest; nu er geen God meer lijkt te zijn, gaan sommigen persoonlijk aan het veroordelen.

Is het echter niet zo: de geschiedenis ontrolt zich nu eenmaal zoals zij zich ontrolt, en achteraf bekeken, heeft gedaan. Als een mega-beweging waar ook mensen slechts heel beperkt op ingrijpen. Het is wat potsierlijk hard (en nauw verholen rancuneus) te benadrukken dat de koffie en de suiker en de chocolade van ons westerlingen er kwam op de kap van zwarte slaven. Alleen al verzwijgen dat suiker voor juist de armen een levensbelangrijke energiebron betekende, die velen hielp in leven te blijven of te genezen, is tendentieus.

Merkwaardig is verder dat French dan juist niet de analyse van Holslag wil volgen waar die een interessante parallel maakt tussen de gewetenloze behandeling van Afrikanen door hun koningen en elites in de tijd van de slavenhandel en de eerste Industriële Revolutie en de nepotisten en cleptomane staatslieden nu. Door te stellen “Ach, elites zijn elites, die hebben nu eenmaal hun behoefte aan prestige goederen..” is French onverantwoord vergevingsgezind naar de Afrikaanse koningen en stamhoofden die onderdanen als slaven aan de Arabieren en Europeanen verkochten. French komt hier naar voor als een geschiedwetenschapper die zich onbehoorlijk, onaanvaardbaar partijdig opstelt. Misschien speelt de context en de sfeer in zijn thuisland een rol hierbij? Denk aan Blacklivesmatter.

Op de vraag van een jonge man uit het publiek over de rol van religie in de kolonisatie-beweging kwam dan weer een onbeschaamd en erg religie-reducerend, atheistisch gekleurd antwoord. Voor de Amerikaanse globetrotter French was er geen sprake van eerlijke godsdienstige motivatie bij de duizenden missionarissen. De kapiteins- ontdekkingsreizigers voltrokken in zijn ogen enkel “bijgelovige” rituelen opdat hun expedities zouden slagen; “zij zochten wel ijverig erkenning van het invloedrijke Vaticaan om politieke redenen met schijnbaar religieuze motieven”, zo gelooft hij. French vergist zich naar ons gevoel schromelijk door met zeer hedendaagse, in de kerken teleurgestelde, ogen naar de (vaak door en door religieuze) mens van zes tot twee eeuwen geleden te kijken.
Dit standpunt is des te vreemder voor een man die in Latijns Amerika en in Afrika blijkbaar naast de diep-religieuze aard van zijn medeburgers  keek. Komt dit uit vooringenomenheid of maakte de (kamer)geleerde gewoon geen contact met de buren?

Creative Commons

take down
the paywall
steun ons nu!