Een vonnis waarbij men het in Keulen hoort donderen, zo postte ik op mijn Fb-pagina … Ik probeer wel twee keer na te denken voor ik een mening op sociale media lanceer (en ja, ik weet het, iedereen heeft zijn buik al lang vol van al die kleine meninkjes die er niet toe doen, maar een kip houdt zijn ei ook niet op wanneer door een salmonellabesmetting eventjes niemand eieren eet, dus ik leg de mijne ook maar, in het luchtledige als het moet, kwestie van mentale constipatie te vermijden) maar van deze kreeg ik in de dagen die erop volgden toch een heel klein beetje spijt. Met alles wat er na dit editoriaal in De Morgen van Bart Eeckhout verscheen in de pers, had ik het gevoel dat ik mij bezondigd had aan datgene waarvan actieve deelnemers aan die sociale media zo vaak beschuldigd worden: steekvlampolitiek, de waan van de dag, … enfin, u weet waarover ik het heb. En toegegeven, die zonde is mij absoluut niet vreemd. Indien ik nog gelovig was, ik zou ze biechten.

Er werd namelijk nogal wat afgenuanceerd door eminente Vlamingen in de dagen die volgden op het vonnis en ik kroop steeds verder weg in mijn hoekje, stilletjes jammerend dat ik mij zo onwetend had laten gaan. Het licht zien, betekent soms dat terzelfdertijd het licht ook uitgaat. Game, set and match … voor de tegenstander aan de andere kant van het net. En het waren niet eens tegenstanders: het waren medestanders die alles voor de onwetende bevolking nog eens in het juiste perspectief plaatsten.

Met andere woorden: op een bepaald moment werd het persoonlijk.

Maar vandaag kan ik zeggen: ik heb het voorlopig zo wel een beetje gehad met al die ratio en die kadering, want waar al die stukken die ons de nuancering, foie-gras gewijs, door de strot naar binnen duwen een toch wel opmerkelijk gebrek aan vertonen is … nuance !

Een paar voorbeelden:

“De dwazen beseffen van iets pas de waarde als ze het hebben verloren.”

Henri Heimans, ere-Kamer-voorzitter van het Gentse hof van beroep, citeert Sophocles om mij in de categorie der dwazen onder te brengen.

“Verkrachters van de rechtsstaat”

Voor advocaat Walter Van Steenbrugge zit ik – o ironie !- in het kamp van de verkrachters. Het slachtoffer zal het graag horen.

“Deze lichtzinnige en al te emotionele fanfare, kon niet snel genoeg voorbijtrekken”

En voor advocaat Kris Wellekens van de Gentse Balie loop ik mee in De Fanfare van Emotie en Populistische Worst. En daar hield het niet op:

“The opposite for courage is not cowardice, it is conformity. Even a dead fish can go with the flow.”

Ik was ook nog een dode vis. En tenslotte:

“Hopelijk zal men zich wél vragen stellen bij de vaststelling dat diezelfde schijnwerpers plots blijken te doven bij het nieuws dat het slachtoffer heeft berust en derhalve het vonnis heeft aanvaard. Is het niet opvallend hoe weinig de schrijvende pers hierover bericht? Het contrast met de eerdere opruiende berichtgeving is bijzonder groot.”

Uit niets in zijn tekst mag blijken waarom het slachtoffer in het vonnis heeft “berust” en het heeft aanvaard. In zijn opinie is dat gewoon een feit, zwart op wit, dat genoeg moet zijn om elke contestant van het vonnis van antwoord te dienen en hen de mond te snoeren. Of er mogelijks financiële motieven aan de grond van deze beslissing zouden kunnen liggen (te weining geld om nog verder te procederen ?), of de vrouw misschien zo gedesillusioneerd is in deze uitspraak dat zij het liever niet nog een keer in beroep wenst mee te maken …. : van Kris Wellekens komt men het niet te weten. Heeft hij meer informatie ? Heeft hij zich die vraag überhaupt gesteld ? … Het nuanceverhaal rammelt een beetje.

Maar goed. Ook al zijn dit maar opmerkingen in de rand en vormen zij in geen enkel opzicht de kern van de argumentatie van elk van deze heren, toch valt het op dat mensen die anderen verwijten de subtiliteit van onze rechtsstaat niet te begrijpen, zelf niet bepaald subtiel met hun eigen taalgebruik omgaan. Om het in hun jargon te zeggen: waarvan akte.

Maar er is uiteraard veel meer.

Laat mij over één ding duidelijk zijn: in geen geval betwist ik de mérite van elk van deze stukken om terug enige sereniteit in het debat te brengen, om een aantal misverstanden op te helderen en om de verdediging van ons rechtssysteem op zich te nemen. Ik geef toe: zonder deze heren was er geen debat geweest, alleen maar gemor, geroep en over-reactie.

Daarom hoef ik echter nog niet alles te slikken wat zij ons allemaal voorschotelen in naam van het Grote Gelijk. Nogmaals Kris Wellekens bijvoorbeeld verwoordde het zo:

“Op basis van één enkel vonnis werd in de publieke opinie opnieuw moord en brand geschreeuwd over justitie, ieder met zijn eigen agenda op zak.”

Maar wat is dat dan eigenlijk, die agenda ? Als men over iets zijn mening geeft, terecht of onterecht, dan heet zoiets dus meteen “een agenda hebben” ? Wat is er gebeurd met de pure, onbaatzuchtige, recht-vanuit-de-buikse, ongezouten, agendaloze opinie ? Wanneer werd die voor het laatst in de leefwereld van advocaten en ex-magistraten gespot ? En waarom zou ik dan moeten aannemen dat al deze heren, die hun dure tijd hebben gespendeerd om deze stukken te schrijven, dat dan wèl zonder hun eigen agenda zouden hebben gedaan ?

Wellekens had zich overigens in zijn vorige zin ook al behoorlijk in de voet geschoten.

“Een nochtans op het eerste zicht niet meteen uit de band springend vonnis, van drie Gentse strafrechters in een verkrachtingszaak, heeft voor heel wat beroering gezorgd, in eerste instantie bij boe-roepers, vrouwenbewegingen en sommige ‘deskundigen’.”

Ik herhaal het: subtiliteit was niet altijd op de afspraak tijdens het schrijven. Het zat waarschijnlijk vast in de file ter hoogte van pagina 36 van de eigen agenda. Boe-roepers, vrouwenbewegingen en ‘deskundigen’ (naar verluidt een sub-groep van de meer bekende soort deskundigen) worden vrolijk samen in de ramsj gedaan. Wat opvalt bij deze bewering is dat het verwijt van de heer Wellekens -indien dat al juist zou zijn- dat al die Malcontenten zich op basis van één vonnis als een grote Godzilla op deze rechters storten, gepareerd wordt door precies dezelfde tackle, namelijk dat men op basis van één enkele opinie meteen een boe-roeper of een deskundige tussen aanhalingstekens wordt. Als de pot de ketel verwijt, gaat de scheidsrechter rode kaarten te kort komen.

Maar laat ons nu naar de kern van het hele debat gaan: het vonnis. Dat is zeer interessante lectuur en dat vonden met mij blijkbaar velen. Waar bijna al de hier aangehaalde stukken uitdrukkelijk melding van maken, is dat de rechter enkel kan spreken in zijn vonnis en zich daarna niet meer tegen de publieke opinie kan verweren omdat hij/zij er verder niet meer mag over communiceren. Verschillende van de schrijvers lijken het dus -tussen de lijnen- laf te vinden dat de rechters zò op hun vonnissen worden aangevallen als in dit geval. “Zij hebben geen verweer, meneer !”. Dat zal ongetwijfeld kloppen en ik wil daar dan ook niet op afdingen: na het uitspreken van het vonnis, is een rechter en zijn vonnis overgeleverd aan de publieke opinie, in goede en in kwade dagen. Hij/zij heeft dus maar dat ene instrument in handen om te “spreken”. Daartegenover staat dat de publieke opinie, die hier aan de schandpaal wordt gepraat, ook enkel maar dat vonnis heeft om zijn mening te vormen omtrent een bepaald proces. Rechters weten dat ook, dus kunnen ze er maar beter voor zorgen dat hun vonnis zo accuraat mogelijk hun oordeel en motivatie weergeeft.

Wat staat daar nu te lezen ?

“De rechtbank benadrukt dat de beklaagde niet kan beschouwd worden als een persoon die voorafgaandelijk de intentie had om (naam van het slachtoffer, nvdr.) in de val te lokken en te verkrachten. Veeleer is er sprake van een persoon die op een bepaald ogenblik opgewonden raakte bij de opbouw van seksuele spanning, die de signalen van de burgerlijke partij verkeerd interpreteerde, die de controle verloor en die op een bepaald ogenblik seksuele handelingen stelde vanuit zijn eigen beeld van de realiteit waarbij hij geen aandacht meer had voor de duidelijke grenzen getrokken door de burgerlijke partij”

Dat is best een …euh … “spannend” stukje lectuur. “De signalen van de burgerlijk partij verkeerd interpreteren”: het zal je maar overkomen !

Stel u voor dat u als autobestuurder aan een spooroverweg komt. Iemand zegt “nee”: het signaal slaat op rood en een bel begint te rinkelen. Zelfs in de mist ziet u misschien niet het licht, maar hoort u zeker de bel. Wanneer iemand acht keer “nee” heeft gezegd, dan bent u, als bestuurder, bewust op het gaspedaal gaan staan en in volle vaart flagrant door de ondertussen ook neergelaten slagbomen gereden. Ik weet niet wat op zo een moment de “eigen realiteit” dan voorstelt, maar er schort nogal wat aan, aan die realiteit, me dunkt. Toch blijkt het dus mogelijk om vanuit die realiteit sexueel totaal ontoelaatbare handelingen te stellen die (met dank aan Meester Wellekens voor deze opheldering) wel op het strafblad terechtkomen maar nièt op het “Bewijs van goed gedrag en zeden”. Ik daag elke advocaat uit om dit eens aan een zaal vol gewone mensen te komen uitleggen. Veel succes !

Ik heb zo onderhand een serieus probleem met het gebruik van dat woordje “signalen” in ons Belgenland. Men mag met duizenden gaan betogen op straat, in België blijft zoiets altijd “een signaal”: het wordt nooit “een opdracht”. Zoals hier ook een signaal nooit “een verbod” is geworden. Men heeft enkel “geen aandacht gehad voor de duidelijke grenzen die werden getrokken”: zoiets is duidelijk meer verschonende taal (want wie wordt al eens niet afgeleid, nietwaar ? Het is des mensen, en zeker als man, want dan moet je om de zeven seconden aan sex denken ! Logisch dat je dan even een signaaltje mist) dan zeggen dat iemand “in volle bewustzijn het verbod heeft genegeerd en de andere persoon aan zijn wil heeft onderworpen”. En daar, heren juristen, heeft de publieke opinie een hekel aan, misschien meer nog dan aan de ondraaglijke lichtheid van de straf. Want hoe ieder van deze schrijvers het ook draait of keert, deze straf mist elke … jawel, signaalfunctie: een financiële vergoeding van de orde van grootte zoals hier uitgesproken mist die functie volledig, omdat men nooit weet hoe vermogend de beschuldigde echt is en hoe diep zoiets snijdt in zijn budget. Met andere woorden, de financiële vergoeding is nooit een egalitaire maatregel: de rijke verkrachter loopt met zoiets fluitend de gerechtszaal uit, terwijl de kleine gemene bospoeper een lening moet aangaan. En hoe men ook “opschorting van straf” probeert uit te leggen als zijnde een echte straf, wederom: de mayonaise heeft al beter gepakt. Ik vermoed dat weinigen van de boe-roepers absoluut zouden aandringen op een effectieve gevangenisstraf, maar een werkstraf, een verplichte begeleiding … whatever mogelijk was binnen het justitieel bestel voor dit soort vergrijpen had een minimum moeten zijn.

En, oh ja, het was “geen brutale verkrachting”. Heeft een Freudiaanse hersenscan van het slachtoffer dat duidelijk gemaakt, misschien ? Is het allemaal zo klaar als een klontje wat er zich daar onder die hersenpan van de vrouw heeft afgespeeld en misschien nog afspeelt ? De lichtvoetigheid waarmee hier over de term “brutaal” gehuppeld wordt, die reductie van het woord tot een puur fysiek fenomeen, is een beangstigende “nuance” die ook door alle hier reeds aangehaalde auteurs vlot met de mantel der liefde wordt bedekt.

Kort gezegd, dat vonnis -die enige manier waarop een rechter met de buitenwereld over een zaak kan en mag communiceren- stottert een beetje.

En terwijl we het toch hebben over signalen: er werden ook vragen gesteld naar hoe het toch mogelijk was dat er zo veel commotie ontstond rond één, niet eens zo buitengewone, zaak. Men vond dat vreemd. Misschien moeten de heren het vonnis zelf nog maar eens herlezen en dan vooral het stuk waar het gaat over die verkeerd geïnterpreteerde signalen. Want ja, uiteraard was het een kakafonie en een lawaai van jewelste, zoals men in elke volksvergadering wel eens meemaakt, of die nu “live” of digitaal wordt gehouden (die twee realiteiten zijn al lang niet meer duidelijk te onderscheiden en hebben ondertussen bijna evenveel overlappingen als ze autonome ruimte hebben). Dus de vraag waarom dat dan wel gebeurde, is absoluut relevant, maar niemand die deze “hetze”, als zij het dan toch zo willen noemen, interpreteert als een signaal, laat staan een “opdracht” waaraan zij en, mèt hun, allen die bij Justitie betrokken zijn, heel hard moeten werken. Men focust zich op de zaak, en de zaak alleen, zoals ze daar als een grote, ronde IKEA-lamp in het midden van een steriele witte kamer aan het plafond hangt, klaar om van alle kanten te worden bekeken, beoordeeld en veroordeeld: schuld, strafmaat, schadevergoeding; de rechtsstaat; de rechters; het vonnis. … En dan spreken zij allemaal over de nood aan nuance, terwijl buiten die stille, witte kamer een menigte staat te roepen. Uiteraard heeft die menigte het over veel meer dan enkel maar deze, in het Groter Geheel Der Dingen, pietluttige zaak. Die menigte zet een baken in de grond voor de persoonlijke integriteit, “the last frontier” die men niet wil en zal laten bestormen, terwijl men om zich heen allerlei andere soorten justitiële muren scheuren ziet vertonen. Zoals een rechter enkel kan spreken in zijn vonnis, kan de publieke opinie enkel maar gekend worden als ze zich laat horen En wat volgens mij de meerderheid in die menigte roept, is nièt dat ze die rechters willen lynchen of zelfs maar dat het proces zou worden overgedaan, maar dat ze bang zijn voor de consequenties van een dergelijke uitspraak zoals hier in Gent is gedaan. Is het in deze niet zeer opvallend dat niemand van de schrijvers die ik hier heb vermeld ook maar melding maakt van wat prominent in het “provocerende” artikel van Bart Eeckhout in De Morgen te lezen was:

Twee weken geleden nog moest minister van Buitenlandse Zaken Didier Reynders in de VN-Mensenrechtenraad gegeneerd gaan uitleggen waarom in de rechtsstaat België de politie elke dag acht verkrachtingen registreert, waarom er in de rechtsstaat België officieel geschat wordt dat die aangiftes maar een tiende zijn van het werkelijke aantal seksuele aanrandingen en waarom er in de rechtsstaat België toch amper iemand veroordeeld wordt voor seksueel geweld.

De IKEA-lamp aan het plafond in die steriele witte kamer is interessanter, neem ik aan, maar wanneer niemand dat signaal oppikt, of het op zijn minst al als zodanig onderkent en benoemt, gaat dat roepen blijven aanhouden. Ongenuanceerd, ja.

En tenslotte moet dit mij nog van het hart. Het woord “emotie” spoelde over de kaaimuren van deze artikels zoals het springtij in Antwerpen. “Emocratie” werd ons verweten. Het was een fanfare van emotie. En dat emoties geen plaats hadden in de beoordeling van zo een zaak. Of zoals Leo Neels het verwoordde:

“Kortom, recht is een hardnekkig fenomeen in de samenleving: het brengt rationaliteit en proces in emotionele zaken.”

Klopt, de emoties deden hun duit in het debatzakje. Zijn we daar met zijn allen slechter van geworden ? Neen, het vonnis -en last time I checked- ook de rechtsstaat staat nog altijd overeind. Maar de volgende keer dat een advocaat voor de camera’s van de VRT zijn cliënt met veel bombarie staat te verdedigen in een zaak waarin een procedurefout werd gepleegd en met rood aangelopen gezicht in de micro weet te vertellen dat “de rechten van zijn cliënt werden geschonden en dus vrijspraak de enige mogelijkheid is”, dan zal ik ook denken: “Je hebt gelijk, Meester. Met de Wet sol je niet en er nonchalant mee omgaan is het beste recept voor chaos. Maar bespaar me asjeblief jòuw emo-gelul over geschonden rechten: er ontbrak één handtekening op één velletje papier in een dossier van enkele duizenden pagina’s. Dàt is de waarheid en al de rest is theater van zeer bedenkelijk allooi. Het soort theater dat boe-roepers aantrekt.”