Deel 1 10 juni 2016
Eind juni zijn er weer verkiezingen in Spanje. Net voor de drukke zomerperiode mag de Spaanse burger zijn of haar stem uitbrengen, voor de 3 keer in 2 jaar. Vandaag startte de officiële campagne en wordt men overstelpt met allerlei peilingen en het gedrum der politieke elite om zoveel mogelijk op tv en radio en andere media te verschijnen. De voorbije 7 maanden waren de partijen met zitjes in het parlement er niet in geslaagd om een regering te vormen en dat betekende dat er automatisch een nieuwe stembusgang volgde. Weldra zullen scholen en andere openbare gebouwen weer een paar miljoen schuifelende voeten te verwerken krijgen tijdens de verkiezingszondag van 26 juni. Sommigen noemen het een tweede ronde, anderen verklaren het als het falen van de politiek. Ik noem het eerder een herkansing voor de kiezer. De kaarten werden op 20 december vorig jaar flink herschud, Spanje ontwaakte met een historische politieke aardverschuiving. Het sinds de dood van dictator Franco bestaande twee partijstelsel was niet meer. De rechts-conservatieve Partido Popular, die de laatste vier jaar streng en vermetel regeerde met een absolute meerderheid, kreeg een ferme pandoering. Een kwart van hun kiezers zochten hun heil elders. De PSOE, sociaal democraten die gefrustreerd op de oppositiebanken toefden, kregen eveneens rake klappen en haalden hun laagste score ooit. Grote verrassing … Podemos, die aan de haal gingen met 20 procent van de stemmen en 69 zetels.
Spanje was op 21 december plots een ander land. Je hebt hier nog steeds twee stromingen. Conservatief en Progressief. De eerste groep, conservatief Spanje zullen we maar zeggen, bestaat grotendeels uit enkele gevestigde partijen. De PP, met huidig minister president Mariano Rajoy als leider en nog steeds de grootste partij in dit land maar in vrije val na ontelbare corruptieschandalen, zware bezuinigingen in educatie en gezondheidszorg en cultuur en onwaarschijnlijke megalomane bouwprojecten ontegensprekelijk gelinkt aan de immobiliën luchtbel en de corruptie die zo wijd verspreidt is dat elke dag nieuwe gevallen opduiken. In 2011 nog goed voor de absolute meerderheid, nu schommelend rond de 28 procent. Het is een publiek geheim dat er intern het één en ander misloopt, al tracht men dat telkens weg te wuiven als onbestaand.
De andere partij die deze eerste groep vervolledigt zijn de Ciudadanos. Een neo-liberale partij ontstaan, en al een tijdje actief, in Catalonië onder leiding van Alberto Rivera en nu nationaal hoopt door te breken. Nog niet zo lang geleden trokken ze naar de Europese verkiezingen in coalitie met een extreem rechtse partij. . Alles draait rond 1 persoon, Alberto Rivera, en voor de rest zijn er veel ´overlopers´ van PP en UPD aan komen waaien. De onvrede van vele ex-PP stemmers over het gevoerde beleid en de corruptie hebben als logisch gevolg dat men zijn of haar stem verschoof naar deze centrum rechtse partij. Doch, interne strubbelingen en een zwakke basis van kandidaten doet menig kiezer twijfelen. Ook de corruptie plaagt hen .. al is dat in mindere mate dan bij de twee traditionele partijen aanwezig. Ze werpen zich op als scharnierpartij en dwepen met PP en PSOE en dromen van een grote coalitie Ciudadanos, PP en PSOE. Je hebt dan nog een aantal kleine partijtjes die men kan situeren van nationalistisch rechts tot extreem rechts, doch zonder representatie in het parlement.
In progressieve hoek zijn twee hoofdrolspelers aanwezig. De PSOE, de sociaal democraten onder leiding van Pedro Sanchez, eveneens in vrije val. Ook zij hebben af te rekenen met enorme corruptieschandalen en ja, idem dito hier grote interne problemen. Zoals zovele ¨socialistische¨ partijen kampt de PSOE met een ferme identiteitscrisis en een voorzitter die het niet voor mekaar krijgt de echte socialistische kiezers te behouden. De koers naar het centrum van het politieke spectrum en regelmatig veranderende standpunten , het opteren van samen te werken met Ciudadanos en de weigering om na de vorige verkiezingen een progressieve regering te vormen met Podemos speelt hen parten. De echte socialistische kiezer is ontevreden, keert zijn ´kazak´ en opteert voor het meer progressieve Podemos of blijft deze verkiezingen gewoon thuis.
En zo belanden we bij het fenomeen Podemos. Wat is er nu zo speciaal aan deze nieuwe jonge partij? Hoe komt het dat na amper 2 jaar bestaan bijna een kwart van de Spaanse bevolking zijn of haar stem en vertrouwen aan deze beweging geeft? Het is een uniek fenomeen, en fel onderschat in de rest van Europa. Je kan hen niet vergelijken met Syriza, niet met de 5 sterren movement van Beppo Grillo, niet met de Belgische PVDA of GROEN of de Nederlandse SP of Groen links, het is meer dan dat, en anders dan dat. Links zijn ze zeker … maar ook weer een beetje niet. Als er enige vergelijking mogelijk is dan komt het dichtbij wat Bernie Sanders in de Verenigde Staten heeft voor mekaar gekregen. Met een duidelijk links en progressief programma een heel brede laag van de bevolking aanspreken, sociale bewegingen, burgerplatformen en de bewuste onafhankelijke man en vrouw in de straat. Ook de goegemeente die vroeger nooit links zou gestemd hebben begint het door te krijgen dat dit alternatief best anders is en niet vies is om zijn of haar stem aan Podemos te geven. Misschien eerder als protest tegen de zware ingrepen van de PP, het imobilisme van de Psoe. Er wordt bij Podemos niet erg fel met de links tegen rechts (of vice versa) boodschap gespeeld, eerder het beeld van de onderkant van de maatschappij tegen de heel kleine maar oppermachtige toplaag komt veelvuldig aan bod. Na bijna 40 jaar democratie is er een nieuwe stroming ontstaan die voor flinke verandering zou kunnen zorgen. En dat is niet zo gemakkelijk te bewerkstelligen in dit land.
Laat ons even kijken hoe het er nu aan toe gaat. Erg interessant is dat deze keer Izquerda Unida (IU) zich mee heeft aangesloten en het hele project, nu onder de naam Unidos Podemos, een ruimere dimensie heeft gekregen. IU haalde 7 maanden geleden bijna 1.000.000 stemmen die echter maar twee zetels opleverden. Het erg onrechtvaardige kiesstelsel (net zoals in België het stelsel D Hondt) benadeelt de kleinere partijen enorm. Vergelijk het met de 7.000.000 stemmen van de Partido Popular, als we de vergelijking heel simpel doortrekken zouden die dus eigenlijk maar veertien zetels mogen hebben. Nogal groot verschil met hun huidige 123 zitjes in het parlement. Ook de PSOE haalde amper meer stemmen dan Podemos maar in zetels was het verschil ruim, 90 voor de PSOE en 69 voor Podemos.
Het samengaan van Podemos en IU deze verkiezingen zorgt voor een heel nieuwe verhouding, bijna 1 miljoen extra stemmen, een aantal intelligente mensen en , niet onbelangrijk, er wordt samen campagne gevoerd in plaats van competitieve strijd. Hou er dan ook rekening mee dat deze samenwerking veel breder is dan de meeste mensen vermoeden. Het En Comun Podem van Catalonië, Compromis van Valencia, de ecologisten van EQUO, de Mareas van Galicië, Ahora Madrid en nog enkele andere wat kleiner groepen maken dat Unidos Podemos een niet te onderschatten speler is in het toch wel gecompliceerde Spaanse politieke firmament. Podemos is er in geslaagd om het overgrote deel van linkse en sociale en eco partijen samen te krijgen. Een unieke prestatie op zich.
Politiek kan een harde stiel zijn … en dat is een understatement als je bij Podemos behoort. PP, Ciudadanos en bizar genoeg ook de PSOE, bashen er op los. Paniek in alle gelederen der gevestigde waarden , instellingen en traditionele partijen en de aanvallen met als enige doel Podemos onderuit te halen via media of in het parlement liegen er niet om.
David tegen drie Goliaths. De PP baseert zijn campagne door angst te zaaien en door permanent te verwijzen naar Venezuela en Cuba en rampspoed en Bolivariaanse of Griekse toestanden en het einde van de democratie. Ciudadanos spelen het zelfde spelletje als hun grote broer en trachten Podemos te ridiculiseren , de PSOE blijft volhouden dat zij de enige sociaal democraten zijn, met matig succes overigens. En de burgers… ze kijken ernaar en de meesten halen hun schouders op.
Resultaat heden ten dage. Peilingen geven PP 27,5 %, Podemos 25,2 %, Psoe 19,8 % en Ciudadanos 14 %. Het zijn maar peilingen .. en wetende hoe die er bij de laatste verkiezingen behoorlijk naast zaten betekent dat men voorzichtig moet blijven. De campagne is net begonnen, er zijn nog vele corruptieschandalen die boven komen. Het gaat boeiend worden.
Men hoort veel zeggen dat uiteindelijk niet veel zal veranderen, al heb ik daar mijn bedenkingen bij. Ik kan me vergissen maar ik vermoed dat er toch enige spectaculaire dingen te gebeuren staan.
Jan
Spoedig meer in deel 2
