Ondanks de ernstige crisis van de euro vond het Franse kabinet tijd om overleg te plegen over een verbod op het dragen van sluiers die het volledige gezicht bedekken op openbare plaatsen.

Spanje heeft de ambtenarenlonen onlangs sterk verlaagd, kampt met torenhoge werkloosheidscijfers en staat mogelijk aan de vooravond van een economische inzinking, maar toch deed de minister van Werk, één dag vóór de Fransen, een inspanning om Lleida te bezoeken.

Hij betuigde er zijn steun aan het plan van de lokale burgemeester om volledige islamitische gezichtsbedekking op de straten te verbieden. En in april, toen de regering in België net ontbonden was en de communautaire spanningen er weer eens hoog opliepen, slaagde het parlement er toch nog in om 136 van de 138 kamerleden achter een verbod tegen de boerka en de nikab te scharen.

Extra katernen

Waarom steken Europese politieke leiders in zo’n moeilijke economische tijden zoveel energie in dit thema? Waarom vonden de media een Spaans schoolmeisje, dat erop stond een hoofddoek te dragen, zo boeiend dat ze er de besparingen door de regering-Zapatero door vergaten? Waarom al die gedetailleerde discussies over de finesses van islamitische sluiers?

Kranten brachten uitneembare katernen over de verschillende verschijningsvormen van de hoofddoek, en opiniemakers legden uit waarom de nikab zoveel slechter is dan de shayla of de chador, en zelfs hoe met de hijab niets mis is – integendeel, hij zou zelfs bevrijdend zijn voor moslimvrouwen.
 
De boerkaverboden werden met zoveel kouwe drukte ingevoerd, dat een mens haast zou denken dat het lot van al die landen van die ene princiepskwestie afhangt. Een Belgische volksvertegenwoordiger gaf in de media toe dat “ons land voor de wereld steeds onbegrijpelijker wordt”, maar zei de Belg, dankzij de vermelde bijna-unanieme goedkeuring van een verbod tegen de boerka en de nikab, “toch nog iets heeft om trots op te zijn”.

Een Franse commissie over de sluier zei dat die “in strijd is met de waarden van de Republiek”, en dat het parlement duidelijk zou moeten maken dat “heel Frankrijk ‘nee’ zegt tegen de volledige sluier”. De Spaanse minister voor Werk zei dat “dit kledingstuk in aanvaring komt met de grondvesten van onze maatschappij en de gelijkheid tussen man en vrouw. Op de waarden van onze samenleving valt niet af te dingen.”

“Wandelende doodskisten”, vond een Franse communist

Politici deden om het hardst hun best om de schande van religieuze gezichtsbedekking te beschrijven. Een Frans communistisch parlementslid zei dat “sluiers vrouwen in spoken veranderen, in wandelende doodskisten”; dat ze de “barbaarsheid van moslimextremisten vertegenwoordigen”.

Een Belgische volksvertegenwoordiger noemde de nikab een “mobiele gevangenis” en een “Middeleeuwse praktijk”. De Franse president Nicolas Sarkozy deed er nog een schepje bovenop en zei dat sluiers vrouwen “isoleren van het sociale leven” en “het recht op een persoonlijkheid ontzeggen”, en dat ze “een teken van slaafsheid zijn” die “de essentie van het mens-zijn ontkennen”.
 
Diezelfde politici wedijverden in het ophemelen van hun beslissing om die mobiele gevangenis te verbieden. Een wet tegen de sluiers “zal een bevrijdende wet zijn”, zei een Franse communistische parlementariër. Een Belgisch politicus was van oordeel dat de Belgen “de eersten zijn die de slot, waarachter heel wat vrouwen gevangen zitten, openbreken”.

“Een Belgisch politicus was van oordeel dat de Belgen “de eersten zijn die de slot, waarachter heel wat vrouwen gevangen zitten, openbreken”.”

Veel drukte om niets

Hoeveel vrouwen in België dragen deze vorm van gezichtsbedekking, die het hele federale parlement in de ban hield, zelfs toen het bijna ontbonden was? Niemand kan dat met zekerheid zeggen. Misschien “enkele honderden”, misschien “dertig”.

Frankrijk heeft de zaak laten bestuderen, en meent dat in het hele land 1.900 vrouwen hun hele gezicht versluieren. Toen Denemarken in januari een wet goedkeurde die het gebruik van een volledige aangezichtssluier in publieke ruimtes moet beperken, droegen in dat land 200 vrouwen een nikab en drie vrouwen een boerka. Een blogger op de website van Le Monde vond het “veel drukte om niets”.
 
Natuurlijk is de nikab verwerpelijk. Het is inderdaad een teken van de onderdrukking van de vrouw en haar afzondering van de openbare sfeer. De nikab belemmert de communicatie van vrouwen met anderen, om maar te zwijgen van hun gezichtsveld en hun beweeglijkheid. Maar het is en blijft een kledingstuk. En een kledingstuk onderdrukt niet: het drukt alleen iets uit.

“Een kledingstuk onderdrukt niet: het drukt alleen iets uit”

Het korset en de crinoline waren niet de schuldigen van de marginalisering van de vrouw in de Victoriaanse tijd. Het afbinden van voeten was evenmin de oorzaak van de onderdrukking van Chinese vrouwen. Toen Engelse vrouwen voor het eerst de openbare wereld betraden, om stemrecht te eisen en het recht uit werken te gaan, vervingen ze hun korsetten al snel door de gemakkelijke, eenvoudige jurken van de jaren twintig, en uiteindelijk door broeken.

Een aanval op een symbool

Naarmate moslimvrouwen vrijer worden, dragen ze minder boerka’s. Een programma voor de bevrijding van moslimvrouwen – of van migranten in het algemeen – is wenselijk, en het zou hun levensomstandigheden veranderen en hen laten deelnemen aan de Belgische en Franse maatschappijen waarin ze leven.

De boerka verbieden is echter het marginaliseringsvraagstuk aanpakken op zijn meest oppervlakkige niveau; het is een aanval op een symbool. De nikabs worden weggerukt, en dat moet dan voor een ‘bevrijding’ doorgaan.
 
Sommige Franse en Arabische feministen hebben dat aangekaart. “Ik ben tegen dat soort van kledij, maar er zou geen verbod op mogen komen”, zei een Marokkaanse mensenrechtenactivist. Politici “zouden beter de situatie van moslims in Frankrijk aanpakken en hen proberen te helpen om werkloosheid, armoede en racisme weg te werken.”

De Franse krant Libération merkte op deze zogezegde bevrijding van vrouwen in feite zou leiden tot het bevestigen van een slachtofferrol, aangezien die vrouwen op straat gearresteerd en beboet zouden worden. Bovendien zouden sommige vrouwen hun huis wellicht niet meer verlaten – dat zou pas een marginalisering betekenen.

“Deze zogezegde bevrijding van vrouwen in feite zou leiden tot het bevestigen van een slachtofferrol”

Meer nog, deze boerkaverboden klinken, als pogingen de moslimvrouwen te bevrijden, zelfs bijzonder onoprecht. De maatregel speelt minder in het voordeel van de vrouw dan van de ridderlijke staat die zich voordoet als haar beschermer. In al hun bombastische toespraken over ‘waarden’ verraden politici de echte reden voor die wetten: zichzelf de gelegenheid geven om in de schijnwerpers te staan.

De ridder op het witte paard

In wat een belabberde toestand moet Europa niet verkeren als al die hoge idealen culmineren in… een boerkaverbod. Het Franse wetsontwerp omvat ook een nieuwe misdaad, gericht op moslim-echtgenoten: als zij iemand aanzetten tot het bedekken van hun gezicht, riskeren zij een jaar gevangenisstraf en een boete van 15.000 euro. Zo speelt de staat de ridder op het witte paard die vrouwen van hun echtgenoten redt…
 
Een ander problematisch element in deze verboden, is de idee dat burgers op elk moment zichtbaar moeten zijn voor de staat. Zowel in het Franse als in het Belgische parlement zegden politici dat moslimvrouwen hun gezicht moeten tonen omwille van de ‘openbare veiligheid’. Want wie weet welke snode plannen ze achter die nikabs aan het beramen zijn?

Toen een Italiaanse vrouw onlangs werd aangehouden en voor 500 euro werd beboet omdat ze in het openbaar een boerka droeg, zei een functionaris dat ze een ‘veiligheidsprobleem’ stelde.

Nederland stelde een verbod op sluiers voor omdat “de regering het onwenselijk acht dat kleren die het gelaat bedekken, met inbegrip van de boerka, op openbare plaatsen gedragen worden, om redenen van openbare orde, veiligheid en de bescherming van burgers”.

Een Frans opiniestuk merkte op dat een verbod noodzakelijk was, aangezien de politie geen tijd heeft om vrouwen voortdurend te vragen hun sluiers op te heffen, zodat ze zich kunnen identificeren.
 
Hier wordt duidelijk dat de echte reden voor het verbieden van de gezichtssluier een aantasting van de vrijheid vormen: we moeten onze gezichten tonen zodat we door de staatsveiligheid in het oog gehouden kunnen worden. Achter de mooie woorden over openheid in sociale relaties, over het verwelkomen van moslimvrouwen in de samenleving en dergelijke meer, schuilt de eis: “toon jullie gezicht!”.

“Gevaar voor de veiligheid”

Mensen moeten hun gezicht tonen, zodat ze identificeerbaar en inspecteerbaar zijn. In die zin is de reden achter het boerkaverbod dezelfde als in het Verenigd Koninkrijk voorgestelde verboden op kappen en het bedekken van het gezicht in het algemeen.

In Londen verbood Imperial College kappen op de campus omdat ze een “gevaar voor de veiligheid” zouden kunnen betekenen, en de Sunday Express zette een campagne voor het algemene verbod op kappen op touw om criminele aanvallen tegen te gaan. Een als Jedi geklede man werd door bewakers uit een Tesco-filiaal (nvdr: een bekende Britse supermarktketen) gezet omdat hij geweigerd had zijn kap af te zetten.
 
Mensenrechtengroeperingen – waaronder de Raad van Europa en Amnesty International – hebben reeds gezegd deze sluierverboden ingaan tegen het recht op vrije meningsuiting. Dat klopt: de nikab mag dan een teken van onvrijheid zijn, een staat die een vrouw vertelt dat ze er geen mag dragen is dat evenzeer.

“Vrouwen moeten vrij zijn om te dragen wat ze willen,” zei een woordvoerder van de Vergadering voor de Bescherming van de Hoofddoek. In feite klonk hij als een rechtmatiger erfgenaam van de waarden van de Europese Verlichting dan de verbiedgrage politici in Frankrijk en België. Een vrouw zou ook in een berenkostuum over straat mogen lopen, als ze dat wil. En wellicht lopen er effectief meer Deense vrouwen rond in berenkostuums dan in nikabs.
 
Een slotbedenking. Mogelijk houden moslimvrouwen hun sluiers langer aan dan ze strikt genomen moeten. De enige keer dat ik in Frankrijk volledig gesluierde vrouwen heb gezien, was in een doe-het-zelfzaak, waar ze doodgemoedereerd soorten buitenverf aan het bespreken waren met de winkelhulp. Doe-het-zelf is geen traditionele taak van een moslimvrouw.

De enige in een nikab geklede vrouw die ik in Londen geregeld tegenkwam, was een personeelslid in de British Library, die me van achter haar sluier in een sappig Londens accent toesprak. De Spaanse scholiere die wegens het dragen van een sluier uit school gezet was, was door haar vader en haar sluierloze moeder aangemaand het ding uit te trekken en terug naar school te gaan.

Een moderne manier om je uit publieke leven terug te trekken

Je gezicht bedekken is geen traditionele, maar een erg moderne manier om je uit het publieke leven terug te trekken. Een jonge Britse vrouw die een sluier droeg zei: “Ik ben niet diep-religieus. Ik rijd, ik werk voltijds. Ik ga turnen. Maar ik had het gevoel dat mannen, moslims en niet-moslims, me nastaarden. Nadat ik er één begon te dragen, gingen ze voor me uit de weg. Nu loop ik rond middernacht door steegjes, en ik voel me veilig.”

Voor jonge moslima’s is het opnieuw aantrekken van sluiers een manier om te zeggen: “Ik ben hier niet echt; blijf uit mijn buurt.” De ‘westerse’ tieners gebruiken overigens dezelfde strategie: met hun petten, kappen en fietsmaskers, waardoor enkel hun ogen onbedekt zijn, kunnen ze net zogoed in nikab rondlopen. Ook zij worden ‘spoken’ in de publieke ruimte.

“Wie echt geeft om libertaire en republikeinse waarden, is tégen het boerkaverbod”

Maar nogmaals: of het probleem nu modern of traditioneel is, verbieden is geen oplossing. Dat is het nooit: het is gewoon een excuus voor dikdoenerij en vergoelijking van de kant van de staat. Sarkozy mag dan wel doen alsof hij de verdediger is van vrijheid en gelijkheid, wie echt geeft om libertaire en republikeinse waarden, is tégen het boerkaverbod.

Josie Appleton
 
Josie Appleton is voorzitster van de Manifesto Club, een Britse groep die ijvert voor burgerlijke vrijheden en tegen de betuttelende regelzucht en controlemanie van de overheden.

Zij schreef deze bijdrage voor de Britse mediakritische website Spiked!
Het originele artikel van Josie Appelton Defend the Republic! Ban the burqa! verscheen op Spiked!: http://www.spiked-online.com/index.php/site/article/8893/

(Vertaling uit het Engels door Steven Haerens)