De community ruimte is een vrije online ruimte (blog) waar vrijwilligers en organisaties hun opinies kunnen publiceren. De standpunten vermeld in deze community reflecteren niet noodzakelijk de redactionele lijn van DeWereldMorgen.be. De verantwoordelijkheid over de inhoud ligt bij de auteur.

VECHTENDE LAÏCITEITEN 1

VECHTENDE LAÏCITEITEN 1

zondag 3 januari 2021 07:44
Spread the love

Op 1 januari bracht de New York Times een portretartikel over de Franse ambtenaar Nicolas Cadène, onder de titel: ‘Een omstreden ambtenaar in een verdeeld Frankrijk’. (1)  Cadène is rapporteur van het Observatoire de la laïcité, een overheidsinstelling onder het gezag van de premier, en die instelling wordt als schietschijf genomen door mensen die de laïcité willen radicaliseren. Drie dagen na de moord op Samuel Paty titelde het weekblad Le Point al: ‘Verandering in zicht aan het hoofd van het Observatoire de la laïcité.’ En: ‘Volgens onze informaties zou de “rapporteur général” van het Observatoire de la laïcité, Nicolas Cadène, moeten worden vervangen. “Hij is niet meer geloofwaardig,” meent men.’(2) Wat is er aan de hand?

 

De laïciteit geldt officieel als een basiswaarde van de Franse staat, maar over de invulling ervan bestaat grote onenigheid. Er zijn, ruw samengevat, twee grote richtingen. Er is een laïciteit die ‘open’ of ‘inclusief’ of ‘juridisch’ genoemd wordt, en die zich beroept op de betekenis van de laïciteit zoals die in de beroemde wet van 1905 werd vastgelegd. Scheiding van kerk en staat en neutraliteit van de staat tegenover de godsdienst, maar met grote welwillendheid voor de godsdienst: het katholicisme – dat men wilde meekrijgen achter deze invulling – kreeg gebouwen ter beschikking, en allerlei andere faciliteiten. Het was immers de bedoeling van de wet voor maatschappelijke pacificatie te zorgen, en de gevaarlijk toegenomen spanning tussen katholieken en andersdenkenden te doen afnemen. Andere godsdiensten zoals het protestantisme en het jodendom vielen ook onder de nieuwe wetgeving. Dat waren godsdiensten die al eeuwen lang in Frankrijk aanwezig waren. Maar in de tweede helft van de twintigste eeuw wint de islam aan belang en evolueert hij tot een belangrijke religie, met 6 tot 8 miljoen aanhangers op een bevolking van 67 miljoen. Vanuit de traditie van 1905 gezien gelden voor deze islam dezelfde regels als voor de andere godsdiensten. Deze visie wordt o.a. met brio verdedigd door een éminence grise van de studie van de laïciteit, de uit protestantse hoek afkomstige Jean Baubérot, die standaardwerken over het onderwerp geschreven en school gemaakt heeft.

 

Tegenover deze op vreedzaam samenleven gerichte, integrerende en positief georiënteerde traditie ontwikkelde zich een omgekeerde, ‘combattieve’  laïciteit, die in de islam vooral problemen en gevaren ziet, en hem op allerlei manieren wil inperken en vaak ook tegenwerken of zelfs vernietigen. De ruimere ideologische achtergrond daarvan is bekend. Hij heeft een internationale kant: westerse staten die islamitische landen koloniseerden, bestreden en bezetten, de opkomst van niet-westers gezinde islamitische staten zoals Iran en van anti-westerse organisaties zoals de Islamitische Staat. Op binnenlands vlak is de islam in Frankrijk de godsdienst van migranten, vooral een maatschappelijke onderlaag, die zich de voorbije decennia steeds sterker manifesteerde, eisen stelde en rechten opeiste. Het bestrijden (zwartmaken, als probleem voorstellen, juridisch proberen in te perken) van de islam is dan ook een verdoken manier om een anti-migrantenbeleid te voeren. De ‘combattieve’ laïciteit die vanuit deze achtergrond opereert, wil het de islam steeds moeilijker maken en hem onderwerpen, beregelen en zijn zichtbaarheid terugdringen door bijvoorbeeld te stellen dat er in de openbare ruimte geen godsdienstige uitingen toegelaten zijn.

 

De combattieve laïciteit heeft al behoorlijk wat successen geboekt, onder meer met  het verbod van de hoofddoek op school en van gezichtsbedekkende kledij op straat. Maar de combattieve laïciteit wil altijd meer, bijvoorbeeld ook het verbod van de hoofddoek aan de universiteit. Dat was een voorstel dat een Hoge Raad voor de Integratie (Haut Conseil à l’intégration) in 2013 in zijn jaarrapport opnam. President Hollande zag dat niet zitten, het voorstel werd nooit officieel gepubliceerd en de president liet de Hoge Raad een stille dood sterven. Het Observatoire de la Laïcité, opgericht in 2007 onder president Chirac, nam het werk van de Hoge Raad inzake laïciteit over. Wat hier opvalt is ten eerste de koppeling van integratiebeleid en combattieve laïciteit binnen de Hoge Raad, en ten tweede de omslag van combattieve naar open laïciteit door het elimineren van de oudste organisatie en het doorgeven van de taak aan de jongere instelling.

 

Ommezwaai

 

Nu lijkt de pendel van de geschiedenis weer de andere kant op te gaan. Met de keiharde concurrentie van het Rassemblement National van Marine Le Pen naast zich en de presidentsverkiezingen in de verte op komst, profileert Macron zich als bestrijder van het islamisme. Van de pedagogische knoeier Samuel Paty maakte hij gauw een nationale held van de vrije meningsuiting, die in de combattieve (en zeer agressieve) laïciteit vrijwel synoniem is met laïciteit. Die moord kwam heel goed uit, want Macron had net zijn politiek beleid tegen het islamisme bekendgemaakt, en dit was schitterende reclame, die hij maximaal kon exploiteren via een nationale plechtigheid. Het hopeloos verdeelde Frankrijk nu eendrachtig tegen het islamisme!  (3)

 

In de gekantelde situatie kon Le Point over het Observatoire schrijven:  ‘De instelling wordt geviseerd door Matignon [de premier, Castex, en zijn medewerkers en diensten] omwille van de opvattingen die beoordeeld worden als flets, zelfs toegeeflijk, van de twee belangrijkste vertegenwoordigers, haar voorzitter M. Bianco en haar rapporteur M. Cadène. Op het moment van de voorbereiding op de strijd tegen het islamisme na de aanslag op Samuel Paty, is hun visie van een “open” laïciteit niet meer zo compatibel met de doelstellingen waarmee de staat uitpakt.

 

Voor zover bekend was de moord op Paty het werk van een zelfstandig opererende enkeling en gemotiveerd door de islamitische moraal die spot of smaad tegenover de Profeet verbiedt, en dus niet gericht tegen de vrije meningsuiting zoals beweerd wordt. En de executie kwam ook niet voort uit een krachtige organisatie die de Franse staat zou willen omverwerpen. Er is veel emotionele verdwazing en politieke valsheid nodig om van die moord (en de even individualistische moorden in Nice) over te springen naar ‘het islamisme’ dat zou moeten worden bestreden. Het probleem lijkt veeleer de enorm toegenomen islamofobie die het kwetsen van de moslims door het vunzige neerhalen van de Profeet als een vanzelfsprekend goed en een recht propageert, en het tonen van die vunzigheid aan kinderen ook nog als pedagogisch toelaatbaar en zelfs aangewezen ziet.

 

Maar de hardliners in de Franse politiek met hun combattieve laïciteit zien dat anders. Zij verwerpen de open laïciteit die gericht is op vreedzaam samenleven van de levensbeschouwingen en verwijten Cadène dat hij meer bezig is met het bestrijden van de stigmatisering van moslims dan met het vechten tegen militante islamisten. Foei!

 

(Wordt vervolgd)

 

(1) https://www.nytimes.com/2021/01/01/world/europe/an-embattled-public-servant-in-a-fractured-france.html

(2) https://www.lepoint.fr/politique/info-le-point-changement-en-vue-a-la-tete-de-l-observatoire-de-la-laicite-19-10-2020-2397125_20.php

Zie ook: https://www.lepoint.fr/societe/nicolas-cadene-inlassable-defenseur-de-la-laicite-22-10-2019-2342893_23.php  

(3) Dat was een doorzichtig polititiek manoeuvre dat meteen, al de dag na de moord op Paty, doorgeprikt werd door het autonome nieuwskanaal ACTA: ‘De aanslag van Conflans: de nationale eenheid weigeren‘. In een scherpe analyse van de wantoestanden in het onderwijs, van het racisme en van de neerbuigende behandeling van moslimleerlingen en -ouders, zet deze organisatie aan tot verzet. Deze opmerkelijke tekst eindigt met deze woorden: ‘Het “no pasaran” van Macron, die zich schaamteloos het historische ordewoord van de Spaanse antifascisten toeëigent, zal niet doen vergeten dat hij het is die de autoritaire mutatie van de Franse staat versneld heeft, net als de toename van het geweld tegen de bevolking en van het institutionele racisme. In die context en omdat die mutatie en die uitbreiding alleen maar mogelijk zijn tegen de waardigheid van de leerlingen in, die toch al elke dag vernederd en slecht behandeld worden door het onderwijs, gaat het er vandaag om de oproep tot nationale eenheid te weigeren en voort te gaan met zelforganisatie tegen de islamofobie en het racisme van de staat.

Attentat de Conflans : refuser l’union nationale

 

 

Creative Commons

take down
the paywall
steun ons nu!