Zopas maakte de Vlaamse administratie cijfers bekend over herstructureringen en brugpensioenen. 174 bedrijven gingen tussen 1 april 2009 en 31 mei 2011 over tot collectief ontslag. Gemiddeld wordt bij collectief ontslag 30 procent van het personeel ontslagen. Van de arbeiders wordt zelfs 41 procent bedankt voor bewezen diensten, bij de bedienden 22 procent.

De wet verplicht de bedrijven “activerende maatregelen” te nemen. Zo bieden ze 49 procent van de bedienden en 44 procent van de arbeiders, die jonger zijn dan 45 jaar, meer uren outplacement aan (dat is méér dan het wettelijk opgelegde minimum). Bij de 45-plussers zijn die percentages lager: respectievelijk 31 en 29 procent. Een op de vier bedrijven stimuleert via opleidings- en hertewerkstellingspremies ontslagen werknemers elders weer aan de slag te gaan. Via een sociaal begeleidingsplan plaatsen 36 procent hun werknemers uit bedreigde afdelingen over naar gezonde. Een op de drie verdeelt de beschikbare hoeveelheid werk via deeltijds werk. Tijdskrediet moet helpen om het inkomensverlies te beperken. Alles samen is dit voor vele personeelsleden een financieel en vaak ook psychologisch drama. In het persbericht stonden geen cijfers over hoeveel ‘afgedankt gereedschap’ het gaat (‘werknemers zijn geen gereedschap’, weet u het nog?).

Minister Muyters (N-VA) betreurt “federale” brugpensioenen

“Een kleine helft van de bedrijven kan toch niet weerstaan aan ‘de federale (sic!) lokroep van het brugpensioen”. “Ik vind het bijzonder jammer dat het brugpensioen zo de goed werkende activering van onze Vlaamse 50-plussers compleet doorkruist”, besluit Muyters. 

Het zijn inderdaad de bedrijven die beslissen collectief te ontslaan, niet hun personeelsleden. VBO, en dus blijkbaar ook Muyters, willen het brugpensioen moelijker of onmogelijk maken. Zodra dit Vlaamse bevoegdheid wordt, in plaats van federale, weten we wat te verwachten.

Wat zonder brugpensioen?

Het brugpensioen afschaffen, zal de werkloosheid bij ouderen alleen maar verhogen. Werkgevers ontslaan veel 50-plussers en werven er nauwelijks aan. Vandaag zijn slechts 5,2% van alle nieuw aangeworven werknemers ouder dan 50 jaar (bron: studie KU Leuven). Toch is het aantal werkenden van 50-64 jaar toegenomen sedert het Generatiepact.  Maar om en bij de 100.000 werklozen van 50 tot 59 jaar wachten op een job buiten het kader van de brugpensioenen.

Volgens de vooruitzichten van het Planbureau zal men in de periode 2013-2016 maar kunnen rekenen op een verlaging van maximum 47.000 werklozen. Dit is minder dan 1/10 van de totale werkloosheid voorspeld voor 2016. Het zijn de bedrijven die veel te weinig arbeidsplaatsen scheppen. Door investeringen (overnames, efficiëntievergroting) verkleint meestal het aantal personeelsleden want in tegenstelling tot het populaire discours scheppen investeringen vaak geen banen.

Personen die met brugpensioen gaan, kosten de gemeenschap gemiddeld 50% minder dan wanneer ze op werkloosheid zouden gezet worden, zegt het ABVV. Hun vroegere werkgever betaalt immers een bijdrage aan de sociale zekerheid. Dat verklaart natuurlijk waarom de werkgevers werkloosheid verkiezen boven het brugpensioen.

Bekend voorbeeld uit 2010: Opel

Voorafgaand aan de afloop van het Opel-drama berekende hr-dienstverlener SD Worx op verzoek van De Tijd het volgende: Als de werknemers bij Opel Antwerpen vanaf hun vijftigste met brugpensioen gaan, en dat tot hun 65ste blijven, dan kost dat de staat 88,5 miljoen euro (wat een schande!). Echter, uit berekeningen van het kabinet van minister van Werk Joëlle Milquet (cdH) is dat voor de overheid 16 miljoen euro goedkoper dan wanneer dezelfde groep in de werkloosheid zou terechtkomen.

Hoewel een bruggepensioneerde een hoger inkomen heeft dan een werkloze, is brugpensioen voor de overheid voordeliger. Dat komt doordat er sociale lasten betaald worden op het deel dat de werkgever uitbetaalt. Daardoor daalt de nettokost van de uitkering. Het verschil wordt dus door de patroon betaald: kost van de herstructurering. Maar uiteindelijk levert die meer winst op, dus…(anders zouden bedrijven niet herstructureren).

Het ABVV vraagt een grotere responsabilisering van de werkgevers. Indien patroons 50-plussers ontslaan, zouden zij een deel van de werkloosheidsuitkeringen zelf moeten betalen, in functie van het aantal jaren dienst van de ontslagen werknemers. Wij zijn verbijsterd over een andere vaststelling van IDEA Consult (prof Luc Sels, KUL), nl. dat “de ondernemingen van mening zijn dat het voor de actieve 50-plussers een maatschappelijke plicht is om langer te werken en minder voor de ondernemers om 50-plussers aan te werven“. 

Luc Cortebeeck, ACV, schrijft over het Generatiepact: “Werkgevers, vraag jullie af wat je kunt doen voor uw oudere werknemer, en voor de oudere niet-actieven. Het koopkrachtverlies voor wie niet-actief wordt, is nog vaak te groot. En nog te veel niet-actieven moeten leven met minimale uitkeringen, ver beneden de Europese armoedenorm. Als het Pact wordt geëvalueerd, dan ook bijzonder graag op dat punt”. 

Cortebeeck gaat ook na hoe het afgelopen is met andere afspraken in het Generatiepact: “Het Generatiepact beoogde ook kwalitatieve verbeteringen aan de loopbanen. Met meer investering in opleiding. Met meer loopbaanbegeleiding. Met meer landingsbanen. Met meer mogelijkheden voor overstap van zwaar naar licht werk. Met omzetting van eindejaarspremies in verlofdagen. Want langer werken is niet alleen een kwestie van willen, maar vooral ook van kunnen. In hoeverre is dat gelukt? In elk geval niet voor de opleiding. Per jaar 5% meer werknemers in opleiding, stelde het Generatiepact. Of anders: per jaar een extra-investering van 0.1% van de loonmassa. Van 2005 tot 2009 had dat dus moeten betekenen: 20% van de werknemers meer in opleiding; of 0.4% van de loonmassa extra voor opleiding. Die +20%, dat werd in realiteit +0.1%. En die +0.4%, dat werd +0.04%”. De werkgevers bleven dus duidelijk in gebreke.

Koopkracht genereert productie, genereert jobs en groei.

Uit de vorige paragrafen is duidelijk geworden dat werkloosheid snel tot armoede leidt, en dat brugpensioen iets beter de koopkracht ondersteunt. Zelfs bij massale ontslagen redt brugpensioen een stukje koopkracht. Vermits deze werknemers toch terugvallen op een lager inkomen, kan men gerust stellen dat zij dat inkomen volledig uitgeven, dus terug in de bedrijven pompen.

Met een brugpensioen kan een arbeider of bediende niet gaan speculeren op de beurs of een dikke spaarpot aanleggen. Hun aankopen ondersteunen de winkels en fabrieken en landbouwers en veeboeren. Echter, dat kan het VBO en Muyters niet overtuigen. Zij redeneren: als we nu meteen geen brugpensioen meer moeten betalen, is elk ontslag, winst. Meteen. Voor onze medewerkers is het even door de zure appel bijten (geliefkoosde uitdrukking de laatste dagen). Maar uiteindelijk snijden die dogmatici in het eigen vlees van hun bedrijven. Want met dalende koopkracht, ook dalende afzet, méér afdankingen, en ga zo maar door.  

Nota DiRupo

Volgens de pers stelt DiRupo o.m. het volgende voor: mensen langer aan de slag houden en een evaluatie van de maatregelen om het brugpensioen te hervormen. Indien correcties nodig zijn, zal het aantal dienstjaren, die toegang geven tot brugpensioen, voor lange loopbanen worden opgetrokken van 38 naar 40 jaar. De leeftijdsgrens zal stijgen van 58 naar 60 jaar. De nota plant ook een verhoging van het percentage van de werkgeversbijdragen op brugpensioenvergoedingen. Voor bedrijven in herstructurering zal de afwijkende minimumleeftijd, die toegang geeft tot brugpensioen worden veralgemeend op 55 jaar.

Deze voorstellen verhogen dus enerzijds de eisen gesteld aan personeelsleden om voor brugpensioen in aanmerking te komen en anderzijds zouden ook de patroons meer moeten betalen. Evenwichtig, zo lijkt het. Maar de werknemers verliezen dus opnieuw een stukje bescherming.