Egypte voelt het rimpeleffect van de onrust in Tunesië. Egypte telt 85 miljoen inwoners, die een derde van de Arabische bevolking uitmaken. Totdat de Tunesiërs vrijdag hun president na een bewind van 23 jaar verjoegen, werd Egypte, een regionale trendsetter, gezien als de eerste kandidaat voor een regimeverandering door een volksopstand in de Arabische wereld.

John R. Bradley schreef in 2008 een boek waarin hij een revolutie in Egypte voorspelt. Het land desintegreert volgens hem langzaam als gevolg van een “meedogenloze militaire dictatuur” thuis en een gebrekkige Midden-Oostenpolitiek in Washington.

In zijn boek, Inside Egypt: The Land of the Pharaohs on the Brink of a Revolution’, stelt hij dat Egypte de “meest onmenselijke Arabische staat is waar marteling en corruptie endemisch zijn.” Het land zou daarom het eerstvolgende land zijn dat ten prooi valt aan volkswoede. Het boek werd in Egypte verboden.

Frustratie

In Cairo wordt het bewind van de 82-jarige president Hosni Moebarak gezien als veel steviger, en subtieler, dan dat van Ben Ali. De Tunesische president vervreemdde het volk van zich en slaagde er niet in om de onrust die voor het eerst uitbrak op 17 december, de kop in te drukken. Moebaraks aanhangers zeggen dat het volk aan zijn kant staat en dat hij steun krijgt van zowel het leger als het bedrijfsleven.

“We moeten niet vergeten dat hij tenminste drie aanslagen heeft overleefd en honderden protesten en demonstraties tegen hoge voedselprijzen en andere kwesties”, zegt Khaled Mahmoud, een onafhankelijke analist. “Moebarak is eenvoudigweg sterker dan Ben Ali en hij heeft de steun van het krachtigste instituut van het land: het leger.”

Mahmoud zegt dat Ben Ali zich tijdens de protesten heeft gemanifesteerd als een “zwakke” president. “Zijn optreden was erg zwak. De Tunesiërs voelden die kwetsbaarheid aan en realiseerden zich dat ze in feite bang waren voor een illusie.”

Moebarak zou slimmer met de macht omgaan, door af en toe de teugels wat te vieren zodat er een uitlaatklep is voor volkswoede. “Het regime kanaliseert een deel van de woede door talk shows, laat wat straatprotesten, kritische artikelen in kranten en stakingen toe”, zegt Amr Elshobaki, politiek analist van het semi-officiële Al-Ahram Centrum voor Strategische Studies in Cairo. “Dat helpt om frustratie kwijt te raken, waardoor die zich niet opbouwt tot een onbeheersbare kracht.”

Elshobaki wijst ook op een ander verschil tussen Egypte en Tunesië. Vakbonden in Tunesië stellen zich tot op zekere hoogte positief op ten opzichte van de regering, maar ze hebben nog wel hun structuur en wat van hun oude integriteit. “Vakbonden in Egypte zijn in feite overheidsinstellingen geworden. De leiders zijn in dienst van de overheid.”

Daarnaast gaat het Egyptische regime slim om met religie. De islamitische Salafibeweging, die geen islamitische bewindsman zal aanvallen, weet de energie van jongeren om te zetten in “passieve religie”, zegt Elshobaki. De salafisten en de christelijke Koptische Kerk staan allebei positief ten opzichte van de regering. “Ik zie dus niet veel overeenkomsten tussen Tunesië en Egypte.”

Onvermijdelijk

Mensenrechtenactivisten, bloggers, islamisten en sommige hoogleraren en onafhankelijke journalisten constateren echter dat Egypte ‘flirt’ met een revolutie. De situatie in Tunesië werkt als een aanmoediging, denken zij.

“Net als Ben Ali heeft Moebarak zijn volk niets anders te bieden dan tirannie, noodwetten en inzet van veiligheidstroepen. Ze lijken op elkaar in de zin dat niemand hen mag”, zegt Ibrahim Issa, redacteur van het online-dagblad Al-Dostor en een van de belangrijkste critici van het regime in Egypte.

“De Tunesiërs hebben ons laten zien dat verandering onvermijdelijk is en dat die alle handlangers van Washington en Tel Aviv in de Arabische landen zal wegvagen.”

Anderen wijzen op de gelijkenis als het gaat om de meedogenloze politieke tactiek in beide landen, die deels leidde tot de onrust in Tunesië. “De verdrijving van Ben Ali laat zien dat zijn bestuursmodel, dat ook in veel andere landen – inclusief Egypte – bestaat, kwetsbaar is”, zegt Bahai El-Deen Hassan, hoofd van het Cairo Centre for Human Rights. “Politiestaten zijn niet duurzaam.”

Vakbonden de mond snoeren, politieke partijen het zwijgen opleggen en maatschappelijke organisaties onderdrukken, kan een regime niet lang overeind houden, zegt hij.

“Het motief voor een revolutie is hetzelfde, de mensen zijn hetzelfde. De algemene sfeer is hetzelfde”, zegt Abdelmonem Amer, redacteur van het islamistisch-getinte Arab News. “De Tunesische tiran is weg. Nu is het tijd voor de Egyptische farao. Vandaag Tunesië, morgen Egypte.”