Historisch akkoord

Het akkoord tussen Iran en de vijf vaste leden van de Veiligheidsraad en Duitsland over het Iraans nucleair programma verdient echt wel het etiket historisch. De reacties zijn, op de zoals verwachte negatieve reactie van Israël na, unaniem positief.  Het akkoord maakt een einde aan een decennium van heel grote diplomatieke spanningen in een van de meest gevoelige dossiers ter wereld.

De kans lijkt groot dat de relaties tussen Iran en de Westerse landen in een nieuwe fase komen. Dat geeft perspectieven op een geleidelijke integratie van Iran in de wereldgemeenschap, wat voor verdere ontspanning in de regio kan zorgen en nieuwe democratische initiatieven in Iran en de rest van de regio kan aanmoedigen.

De Iraanse nucleaire deal zou ook moeten leiden tot een debat bij ons, meer bepaald over twee andere belangrijke kwesties.

België en nucleaire export

De laatste jaren hebben verschillende Belgische bedrijven, soms zonder vergunning, dual use goederen en technologie – die dus zowel voor civiele als militaire doeleinden kunnen gebruikt worden – uitgevoerd naar Iran. Het risico is dat die in het militaire, nucleaire programma van Iran gebruikt worden. Dat leidde tot klachten bij het parket en zelfs een heus schandaal en het ontslag van de chef van de Staatsveiligheid (EPSI-dossier).

Deze dossiers illustreren de ambiguïteit van ons land op het gebied van nucleaire proliferatie. Formeel zijn we er natuurlijk tegen, maar de werkelijkheid is complexer. Op het gebied van controle op nucleaire export was ons land zeker geen modelstaat. De exportlogica ging wel eens voor op de bekommernissen om internationale veiligheid.

Uitvoer van nucleaire goederen en technologie vergt een dubbel groen licht, een van de federale overheid en een van het betrokken Gewest. De laatste jaren bleek dat de Vlaamse overheid in dossiers van nucleaire export naar Iran laks was, terwijl de federale overheid heel streng was. Het is hoog tijd om dit bij te sturen.  

Hoe gaat Vlaanderen om met de spanning tussen het belang van export en de internationale veiligheid? Stof voor een stevig debat in het Vlaams Parlement? De 6de Staatshervorming voorziet in een samenwerkingsakkoord op het gebied van nucleaire export tussen de federale overheid en de gewesten. De onderhandelingen blijven echter aanslepen. Kan minister-president Kris Peeters eens toelichten waarom dit akkoord er nog steeds niet is?

Kleine Brogel

Het tweede aspect dat een maatschappelijk debat verdient, gaat over de “vraagzijde”.  Als landen geen kernwapen willen produceren, zal er ook geen vraag zijn naar bepaalde goederen en technologieën en zal de nucleaire proliferatie stilvallen. De geschiedenis van de nucleaire proliferatie toont aan dat de ontwikkeling van kernwapens door land A vaak druk zet op een land B om er ook te ontwikkelen.

De Indische politicus Vajpayee vatte het na de eerste Chinese kernproef in 1964 heel duidelijk samen: “The answer to an atom bomb is an atom bomb, nothing else.” De Chinese kernproef versterkte de nucleaire haviken in India, dat uiteindelijk ook kernwapens ontwikkelde.

Wie niet wil dat een land zoals Iran kernwapens ontwikkelt, kan dus het debat over de kernwapens in Kleine Brogel niet ontwijken. Die zijn niet alleen strategisch nutteloos, duur en gevaarlijk, maar drijven ook andere landen naar een eigen kernwapenmacht.

Op maandag 25 november werd minister van defensie Pieter De Crem in de Kamer ondervraagd over de kernwapens in Kleine Brogel. De Verenigde Staten willen die wapens moderniseren en krachtiger maken, waarmee ze dus een duw geven aan de nucleaire wapenwedloop. De minister wou, net als zijn voorgangers, niet zeggen of er op Kleine Brogel kernwapens zijn en was ook onduidelijk over het feit of ons land zijn instemming gegeven heeft aan het moderniseringsprogramma van de Amerikaanse kernwapens.

Nog nooit heeft een Belgische minister in het parlement erkend dat er op Kleine Brogel kernwapens zijn. De volksvertegenwoordigers die jij en ik verkozen hebben, hebben dus niet alleen niets te zeggen over de kernwapens op ons grondgebied, ze kunnen er zelfs niet ernstig over debatteren, want de regering wil niet zeggen of die wapens er zijn of niet.

Liggen de beslissingen over internationale veiligheid dan buiten de perimeter van de democratie? Is het defensiebeleid het privilege van een heel beperkt clubje militairen en diplomaten? Beslissingen over Kleine Brogel en het Iraans nucleair programma mogen niet langer het monopolie van een dergelijke kaste zijn.

Het is hoog tijd dat burgers overal ter wereld de perimeter van de democratie vergroten en zich de besluitvorming over veiligheid en defensie toe-eigenen.

Luc Barbé

Auteur van het e-book “België en de bom. De rol van België in de proliferatie van kernwapens” (verkrijgbaar bij www.lucbarbe.be).

.