Aan interessante verhalen geen gebrek in de geschiedenis van onze planeet in ‘Van oerknal tot nu’. Zo verneem je op pagina 103 hoe en waarom mensapen afdaalden uit de bomen, op twee voeten leerden lopen, jachtattributen begonnen te maken, evolueerden tot een soort met een bovengemiddelde hersenomvang; kortom, het verschil tussen ons en de genetisch bijna identieke chimpansees wordt er verklaard.
Er vallen ook heel wat dingen te lezen die minder gekend zijn. Fans van de Olympische Spelen zullen opkijken wanneer ze op pagina 246 ontdekken dat de Romeinse keizer Theodosius I in 393 de Olympische Spelen afschafte omdat ze een overblijfsel waren uit een heidens verleden. En dat volgens een Ijslandse sage de Noor Erik de Rode de naam Groenland bedacht om anderen naar het eiland te lokken (pagina 309) is quizmateriaal.
Maar er zijn ook meer relevante wetenswaardigheden zoals het feit dat de eerste Amerikaanse president, George Washington, een reusachtig landgoed bezat in Virginia waar meer dan honderd slaven werkten (pagina 383). Christopher Lloyd merkt fijntjes op dat er een brede kloof gaapte “tussen retorische uitspraken als ‘alle mensen worden als gelijken geschapen’ en de realiteit. Vrouwen, slaven en indianen waren in werkelijkheid in de ogen van de Amerikaanse ‘Founding Fathers’ niet gelijk aan de kolonisten”.
Voor nieuwsgierige geesten is ‘Van oerknal tot nu’ dan ook boeiende lectuur. Lloyd schreef het boek voor leken (niet voor specialisten) en gaat tewerk als een aangename kampvuurverteller, iemand die complexe gebeurtenissen omzet in leuke, spannende verhalen (hij zou overigens ook werken aan een kinderversie van dit geschiedeniswerk).
Het zijn informatieve verhalen die zorgen voor begrip en inzicht in het leven van planten en dieren, in de evolutie van de aarde en in de ontwikkeling van menselijke kennis over de eeuwen heen.
De grote verdienste van de auteur is dat hij, op een moment dat geschiedschrijving is uiteengevallen in deelgebieden beheerd door saaie en gesloten specialisten, benadrukt dat in geschiedenis verbanden belangrijker zijn dan feiten (ook al zijn die feiten cruciaal om verbanden te leggen) en essentiëler dan data.
De dinosaurussen en de landing in Normandië tijdens de Tweede Wereldoorlog leveren spectaculaire verhalen op, maar Lloyd wijst erop dat een aantal vragen nog intrigerender zijn. Wat heeft de mensheid van nu te danken aan de wetenschap in het oude China? Waarom begon de democratie in Griekenland? Is de mens echt superieur aan andere levende wezens? En zeker ook: hoe oud is het heelal en wanneer begon het leven op aarde?
Christopher Lloyd, die duidelijk geen creationist is, vertelt de geschiedenis van de aarde op chronologische wijze; van 13,7 miljard jaar geleden (de oerknal of ‘big bang’ waarvan in 1954 nog echo’s zijn opgevangen met een zelfgemaakte radiotelescoop door de Amerikanen Arno Penzias en Robert Wilson) tot nu (tijdperk waarin de hele wereld in de greep is geraakt van één enkel financieel en commercieel systeem).
Het verhaal wordt opgedeeld in vier delen. Deel 1 (Moeder Natuur) peilt naar de oorsprong van het heelal en het leven voordat er mensen waren. Deel 2 (Homo sapiens) schetst de evolutie van de mens binnen de natuur. In deel 3 (De gesettelde mens) komen een reeks uiteenlopende beschavingen aan bod, terwijl deel 4 (Globalisering) ingaat op de samensmelting van deze beschavingen en de natuur tot een mondiaal geheel.
Op deze manier reikt ‘Van oerknal tot nu’ heel wat voedsel voor de geest aan. Zal iedereen het met alles eens zijn? Gelukkig niet. Lloyds verhalen bieden vooral stof tot nadenken en discussie. Wie de wereld en de geschiedenis meer door een sociaal-politiek-economische bril bekijkt, zou zelf andere accenten leggen dan een Lloyd die de zaken filosofisch-wetenschappelijk-historisch bekijkt (zonder het politieke of economische te negeren).
Wat verhalenverteller Lloyd bezighoudt, is de vraag “of mensen werkelijk zoveel verschillen van de rest van de natuur en in een aparte categorie thuishoren”. En aansluitend bij Douglas Couplands apocalyptische roman ‘Speler 1′: “wat staat ons te wachten wanneer de olie in de aardbodem opraakt? (…) er is kans dat er wereldwijde conflicten ontstaan over steeds schaarser wordende energiebronnen en dat de virtuele werkelijkheid van de mens, die bestaat bij de gratie van fossiele brandstoffen, ophoudt te functioneren doordat de stekker eruit wordt getrokken”.
Christopher Lloyd volgt in ‘Van oerknal tot nu’ tijdens zijn chronologische tocht door de geschiedenis een vierentwintiguursklok die hij nu, in een tijd van economisch-financiële crisis en klimaatveranderingen, middernacht laat slaan.
Met als conclusie: “als de waarschuwende prognoses van Marx, Malthus en Darwin inderdaad bewaarheid worden, dan zal, in het volgende bedrijf van het drama van het leven op aarde, alles om hun profetieën draaien”. Een nieuwe dag breekt aan en “de eerste duizendste seconde ervan belooft in elk geval levendig te beginnen”.
