Zal de bibliotheek de boeken moeten toedoen? Gaat het spotlight uit in het cultureel centrum? Komen de vinkenzetters op droog zaad te zitten? Vergeef me de flauwe woordspelingetjes. Het is gewoon een simplistische voorstelling van een moeilijk te vertalen debat dat vandaag wordt beslecht in het Vlaams Parlement.

Vandaag wordt er
gestemd over de manier waarop Vlaanderen sturing geeft aan het lokale
beleid. En het daaraan verbonden geld. Sinds de jaren ’80 van de
vorige eeuw groeide in Vlaanderen het besef dat de steden en
gemeenten voor hun bevolking meer konden betekenen dan uitreikers van
identiteitskaarten of wieders van onkruid tussen de voetpadtegels te
zijn. Velen deden uiteraard meer, maar sommigen bleven achter. Net om
alles wat te stroomlijnen, om dienstverlening niet afhankelijk te
maken van je woonplaats – en dus de capaciteit of visie van je
lokaal bestuur – werd één en ander in sectorale decreten gegoten.
Een minimale dienstverlening en beleid inzake bv. cultuur, sport of
jeugd werd zo van hogerhand aangemoedigd of zelfs opgelegd zoals de
openbare bibliotheek. En er kwam Vlaams geld tegenover te staan. De
wortel om de zaken vooruit te helpen.

Enkele tientallen
jaren later plukt iedere Vlaming de vruchten. Elke gemeente heeft
zijn bibliotheek en cultuur- of gemeenschapscentrum, overal te lande
werden jeugdraden geïnstalleerd, sociaal-culturele verenigingen
kregen een subsidiekader. Een mens kan zich simpelweg niet meer
voorstellen dat het ooit anders was.

En net doordat het
zo verworven is (of lijkt), wordt het systeem nu in vraag gesteld.
Wordt het als ‘betuttelend’ beschouwd. Dus is wat vandaag
voorligt: ‘afschaffen die handel’.

Keuzes

Zullen eerstdaags de
boeken dicht- of de lichten uitgaan? Nee, natuurlijk niet. Zijn onze
gemeentebesturen niet te vertrouwen? Natuurlijk wel. Maar waar zit de
noodzaak om de wortel weg te nemen? Waarom zou enige extrinsieke
motivatie plots niet meer nuttig zijn?

We kunnen blind
vertrouwen op de goede bedoelingen van onze lokale bestuurders, bijna
steeds terecht. Anderzijds mogen we niet blind zijn voor de
financiële toestand van onze steden en gemeenten. Wanneer we dan
weten dat de sectorale Vlaamse middelen weliswaar worden doorgestort
via het gemeentefonds, maar dat er eerst 5 tot 10% van afgaat en dat
er bovendien niet langer zal geïndexeerd worden, dan kunnen we niet
anders dan ongerust zijn.

Er zullen keuzes
moeten gemaakt worden. Vaak harde keuzes, keuzes waar ook de
gemeentebesturen het moeilijk zullen mee hebben, maar budgettair
noodzakelijke keuzes. En niet zelden zullen er foute keuzes gemaakt
worden, om heel begrijpelijke, electorale redenen. Het zijn haast de
keuzes die bedrijven moeten maken wanneer er een reeks
sponsoraanvragen binnenlopen.

 Tweedehands sportwagentje 

Ik wil mijn
ongerustheid concretiseren aan de hand van één specifieke groep in
onze samenleving. De sector van de ‘Werking met Maatschappelijk
Kwetsbare Jongeren’ (WMKJ) is bij uitstek een sector die ‘genoot’
van de betuttelende Vlaamse regelgeving. Elke stad of gemeente die
zijn WMKJ’s ondersteunde, kon een deel van dat budget recupereren.
Nu zal geen enkel gemeentebestuur zeggen dat de WMKJ’s overbodig
zijn, uiteraard, maar wat als er moet gekozen worden? En is een
begroting opmaken niet steeds een kwestie van kiezen? WMKJ’s of
veilige fietspaden? Of een nieuw zwembad? Of citymarketing begot.

Na enkele tientallen
jaren van sectorale decreten kan Vlaanderen zeggen: “Hier laat ik
je los, gemeente.” Vlaanderen kan erop rekenen dat de steden en
gemeenten ondertussen oud en wijs genoeg zijn om zelf verantwoord met
de erfenis om te gaan. Maar, en dan denk ik even als vader, mogen we
onze kinderen, ook al zijn ze feitelijk volwassen, niet een beetje
blijven sturen? Is het zo fout om te suggereren dat het geld dat ze
van je krijgen, beter kan ingezet worden om het inschrijvingsgeld aan
de hogeschool te betalen dan om een tweedehands sportwagentje met extra
grote spoiler te kopen? En zullen we de resultaten monitoren? Zo
krijgen we zicht op accidenten.

Kan er niet beter worden samengewerkt
tussen gemeenten om samen zwembaden en grote cultuurcentra te
beheren? Waarom geen bibliotheekdecreet zoals in Nederland
waarin staat waar een openbare bibliotheek (kwalitatief) dient aan te
beantwoorden. Waar blijft de Vlaamse visie op op lokaal jeugd- en
cultuurbeleid, niet om te controleren om om gemeenten toe te laten
zichzelf te spiegelen? En ten slotte, leg toch geen model op voor
burgerparticipatie maar stimuleer en respecteer nieuwe methoden.

Maar nee, Vlaanderen
zegt tegen de lokale besturen: “trek je plan”. “We geven je
(een deel van) je geld, en je doet er maar mee wat je wil.”

Waakzaam

Ik ga ervan uit dat
morgen nog alle bibliotheken zullen open zijn, dat geen enkel
toneellicht zal doven en vinken noch vinkeniers meteen zullen
verhongeren. Maar als vinkenier zou ik toch waakzaam zijn of er geen
verschuiving komt naar de immer hongerige en populairdere
voetballers. Misschien zal ik mijn programmatie in het CC op termijn
toch wat (financieel) veiliger en braver maken. Misschien zal ik als
aankoper van de bib mijn wenslijstje wat moeten inperken.

En als stemloze,
kwetsbare jongere zal ik de vaderlijk beschermende hand van
Vlaanderen best wel missen.

Bart Caron is Vlaams volksvertegenwoordiger voor Groen