Interview, Nieuws, Wereld, Afrika, Soedan, Vluchtelingen, Vluchtelingenkampen, Zuid-Soedan, Valentino Achak Deng, Hervestigingsprogramma's -

Valentino Achak Deng: “Niemand wil als vluchteling worden geïdentificeerd”

Valentino Achak Deng werd in 2008 wereldberoemd na de publicatie van Dave Eggers bestseller 'Wat is de Wat'. Het boek houdt het midden tussen een epos, roman en een autobiografie. Het vertelt het levensverhaal van Deng, van zijn vlucht halsoverkop uit zijn geboortedorp, over zijn wedervaren als ‘Lost Boy’, tot zijn moeizame, maar uiteindelijk succesvolle immigratie naar de VS.

donderdag 20 oktober 2011 15:20
Spread the love

Valentino Achak Deng is een ster geworden en hij noemt zijn hervestiging in de VS een persoonlijk succes. Hij heeft zijn eigen stichting gestart, die wil bijdragen aan de heropbouw van Zuid-Soedan. Hij reist de wereld af om fondsen te werven en krijgt daarbij de hulp van enkele groten der aarde zoals Bill Clinton en George Clooney.

Afgelopen week strandde hij in België. Wij konden hem ontmoeten in het kader van een Meet&Greet georganiseerd door Vluchtelingenwerk Vlaanderen in het Zuiderpershuis in Antwerpen.

Op 9 juli 2011 werd Zuid-Soedan een onafhankelijke staat. Ben je blij met het resultaat van het referendum? Ben je niet bang voor een heropleving van het geweld tussen Noord en Zuid? 

Valentino Achak Deng: “Natuurlijk, onafhankelijkheid is het enige wat we ooit gewild hebben. Dit is waar we jaren naartoe hebben gewerkt. Dat we in vrede kunnen stemmen voor onze eigen rechten en ons eigen lot kunnen bepalen. Op 9 juli werd de officiële onafhankelijkheid van Zuid-Soedan ingezet.”

“Omar al-Bashir (nvdr: president van Soedan, wordt vervolgd door het Internationaal Strafhof in Den Haag voor zijn aandeel in het Darfur-drama) was de eerste om deze staat en zijn onafhankelijkheid te erkennen. Zuid-Soedan is ook door de Verenigde Naties erkend als 193ste lid. Wij zijn dus niet bang voor een Noord-Zuidconflict, want we zijn nu ons eigen land, en Bashir heeft niets te vertellen over het huidige en toekomstige Zuid-Soedan. Eigenlijk is hij nu een buitenlandse president.”

“We zijn niet bang voor externe conflicten, maar wel voor de interne veiligheid. En onze eigen binnenlandse ontwikkeling, want de onafhankelijkheid vormt enkel een nieuw begin. Er zijn nog steeds veel uitdagingen, economische uitdagingen, we hebben bijvoorbeeld nog geen goede wegeninfrastructuur.”

“We moeten onze kinderen naar school kunnen sturen, naar universiteiten en hogescholen … De instellingen die we hebben, zijn zwak. We moeten ook werken aan onze eigen voedselveiligheid. De regio heeft oorlog gekend voor een te lange periode (nvdr: 1ste oorlog van 1955-1972 en de 2de oorlog van 1983-2005). We willen de boeren terug naar de velden sturen en landbouwsteun vinden. Ik kan hier alle uitdagingen opnoemen, maar het zijn er te veel, waar een land met prille onafhankelijkheid voor staat.”

“Over veiligheid: de meeste voorvallen zijn normale veiligheidskwesties. Die zullen er altijd zijn, ik maak me daar geen zorgen over.”

In het boek biedt God op een bepaald moment aan de Dinka de keuze tussen de koe of de mysterieuze ‘Wat’. De Dinka kiezen uiteindelijk voor de koe en de andere volkeren kiezen de Wat, maar wat is de Wat?

“Het verhaal is een fabel, het Dinka-verhaal over de creatie van de wereld. Toen ‘Wat is de wat’ werd gepubliceerd, hadden bijna vier miljoen Soedanezen het leven gelaten in het conflict. Bijna één miljoen mensen had het land verlaten en meer dan vier miljoen Zuid-Soedanezen waren op de vlucht in Soedan of werden opgevangen in kampen in Noord-Soedan. Deze kampen zijn detentiekampen, zoals de concentratiekampen, want daar wordt voor je gezorgd door hetzelfde regime dat je vervolgd. In ‘Wat is de wat’ schrijf ik over al deze personen. Een ander boek volgt nog, en dat boek is de Wat.”

“Primo Levi, een overlever van Auschwitz, schreef in zijn boek ‘The Drowned and The Saved’ (1988) over wat hij en vele andere overlevenden aanvoelde als een ‘survivor’s guilt’: “Are you ashamed because you are alive in place of another? It is no more than a supposition. Indeed the shadow of a suspicion: that each man is his brother’s Cain, that each of us has usurped his neighbor’s place and lived in his stead. It is a supposition, but it gnaws at us; it has nestled deeply like a woodworm; although unseen from the outside, it gnaws and rasps”.”

Kamp je soms met dezelfde schuld- en schaamtegevoelens van een overlevende?

“Ik ben een historische overlever van het conflict in Zuid-Soedan, maar ik ben eigenlijk geen overlever. Want ik was daar niet. Toen het conflict begon, vluchtte ik weg en ging ik naar een vluchtelingenkamp en later naar de VS. De echte overlevenden zijn in de detentiekampen geplaatst, en de westerlingen werden gechanteerd over de condities. De overlevenden zijn de soldaten, de burgers die geen uitweg hebben gevonden. Degenen die weggingen, zijn geen overlevenden.”

“Weet je, als je de verhalen van de zogenaamde ‘Lost Boys’ hoort, dat is de marketing van het conflict. Want hoe kan je nu ‘lost’ zijn, wanneer je bent vertrokken met een zekere bedoeling, en je weet waarheen je gaat en van waar je komt? Op dat moment hadden we aandacht nodig en journalisten wilden meer weten over deze kleine groep vluchtelingen in de VS.”

Stel dat je het westerse migratiebeleid zou kunnen veranderen, wat zou dan het eerste zijn dat je veranderde?

“Eerst zou ik moeten weten over welk migratiebeleid het gaat, want ‘westers migratiebeleid’ is zeer algemeen en breed. Maar, als voormalige vluchteling, denk ik dat er te vaak vluchtelingen zijn met een sterk dossier, die toch geweigerd worden bij hun asielaanvraag. Want de immigratiediensten accepteren niet om het even welke status.”

“Ik denk dat we moeten kijken naar de veranderende tendensen in de wereld en het migratiebeleid daaraan aanpassen. Ik geloof niet dat iemand gewoon zijn land verlaat, ook al is hij arm, gewoon om naar een ander land te gaan. Vluchtelingen hebben een terechte angst voor vervolging.”

“Ook al zou je als Belg hier in België geen werk vinden, zou je niet zomaar vertrekken naar een plaats die je niet kent. Mensen vertrekken vanuit een onzekerheid, en het ontvangende land zou dit moeten proberen te begrijpen. Niemand wil worden geïdentificeerd als vluchteling.”

“De term vluchteling heeft geen positieve connotatie. Waarom zou ik gekend willen zijn als vluchteling? Als ik problemen heb, is het zwaar om telkens weer geweigerd te worden. Wetten omtrent toelating en uitwijzing van kandidaat-asielzoekers zouden vaker moeten worden herbekeken en aangepast aan de huidige context.”

“Sommige mensen vertrekken naar België omdat ze hulp nodig hebben. Als ze dan worden geweigerd, moeten ze op straat leven en geraken ze gefrustreerd. Ze kunnen niet terug naar hun land van oorsprong, want dan belanden ze in een nog meer onzekere situatie. Iemand moet begrijpen dat ze echte problemen hebben. Het beleid moet constant worden geëvalueerd en bijgesteld.”

“Er zijn twee soorten immigranten: zij die door de VN worden geïdentificeerd in de vluchtelingenkampen, zij ondervinden nauwelijks moeilijkheden omdat de VN hun hervestiging vergemakkelijkt. Degene die veel problemen ondervinden, zijn zij die na problemen in hun land een vliegtuig of boot nemen, en bij aankomst niet eens worden erkend als vluchteling.”

“En wanneer ze dan om hulp vragen, worden ze soms geweigerd. Ook deze mensen hebben problemen die het waard zijn naar te luisteren en bij te staan.”

Toen je voor de eerste keer naar de VS ging, had je hoge verwachtingen van het land?

“Ik was jarenlang in de vluchtelingenkampen. Dat zijn dus geen gewone kampen. Het is als een kleine stad waar veel te doen is. We hadden ons eigen voedsel en een basisschool. Er waren ook drie grote secundaire scholen en universiteiten. En met beurzen van de Europese Unie en andere landen konden mensen gaan studeren. Ik heb het kamp verlaten toen ik nog een jonge man was. Ik had mijn secundaire school afgemaakt en had een diploma in milieuwetenschappen en wildernisconservatie op zak.”

“Ik werkte er ook voor een NGO. Bovendien stond ik aan het hoofd van 12.000 jonge mensen in het kamp. Ik beheerde de diensten voor al deze mensen. En ik draaide mee in een ‘Youth and culture program’. Dus ik ging naar de VS met een open geest. Ik was daar nog nooit geweest, ik kende daar niemand. Ik moest er van nul beginnen. Maar iemand die opgroeit in een vluchtelingenkamp, weet dat het moeilijk zal zijn om een nieuw leven te beginnen in de VS.”

“Ik moet eerlijk zijn, ik had ook hele hoge verwachtingen. Wanneer je naar een nieuwe omgeving gaat, denk je dat alles vlot zal verlopen, gemakkelijk zal zijn. Maar dat was niet het geval. Wanneer je wordt geplaatst, ben je geen vluchteling meer. Vanaf dan leef je je eigen leven. Je hebt je eigen job, je betaalt je eigen rekeningen. Je hebt je eigen vrienden, je betaalt zelf voor school, je doet alles … zeker als volwassene.”

“In de VS is er geen goed systeem van sociale zekerheid. Het is immers een puur kapitalistisch systeem. Andere mensen zien je misschien nog als vluchteling, maar je wordt door niemand ondersteund, je moet werken voor jezelf. Dus praktisch gezien, ben je geen vluchteling meer. Maar legale documenten zijn niet voldoende om van te leven. De regering ondersteunt soms vluchtelingen voor 1 tot 3 maanden, maar dat volstaat niet. Je bent als een pasgeboren kind dat een moeder nodig heeft, je bent afhankelijk van haar tot je leert spreken.”

“Dat is het proces dat een vluchteling doormaakt in een nieuw land. Je hebt een vriend nodig, een mentor. Een NGO kan je aan zo een mentor helpen. Niet iemand die enkel op korte termijn handelt, omdat je een vluchteling bent, maar iemand die deel wordt van je leven.”

“Iemand waarmee je naar de kerk kan, iemand die je voorstelt aan zijn vrienden en die vrienden kunnen je misschien helpen aan een goede job. Een vriend kan je helpen om naar school te gaan, om te leren hoe je je moet inschrijven. De regering had mij dan wel legale papieren gegeven, maar gaat mij niet helpen om werk, huisvesting of vrienden te zoeken.”

“Een hervestigingsorganisatie kan niet veel doen, want die heeft maar beperkte middelen. Ze kan niet voor vluchtelingen zorgen op lange termijn. Je hebt een vriend nodig die je kunt vragen: ‘ik kom net van Soedan, wat betekent dit of wat betekent dat?’ Hervestiging is één ding, maar integreren in een nieuwe maatschappij is iets anders: nieuwe mensen, nieuwe stad, nieuwe manier van leven … En daarvoor heb je een vriend nodig. Geef geen geld, wees hun vriend. Enkel geld is geen oplossing op lange termijn.”

take down
the paywall
steun ons nu!