Noé Nerio is algemeen secretaris van
STEIA, de vakbond van suikerrietarbeiders in El Salvador en
coördinator van het regionaal syndicaal platform van de
suikerrietsector in Honduras, El Salvador en Nicaragua. Hij is in
Brussel op uitnodiging van de ngo Fonds voor
Ontwikkelingsssamenwerking FOS samen met zijn collega Iris Munguía.
Zij leidt FESTAGRO, de syndicale koepel van de vakbonden van de
agro-industrie in Honduras. In Brussel ontmoeten zij
vertegenwoordigers van de Belgische vakbonden en Europese koepels.
Zij praten ook met landbouwersorganisaties, organisaties voor
eerlijke handel en met betrokken burgers.

Noé: “In Centraal-Amerika – net
als in de rest van Latijns-Amerika – strijden wij voor iets wat
hier in Europa al lang bestaat, recht op degelijk loon,
arbeidscontracten, sociale rechten zoals ziekteverlof, pensioen en zwangerschapsverlof.”

“Ons werk kan je in drie delen indelen: eerst en
vooral is wat wij doen politiek. De overheid moet overtuigd worden
van het billijke van de sociale strijd die wij voeren. Ten tweede
ijveren wij voor het ontwikkelen van bilateraal en trilateraal
overleg tussen overheid, werkgevers en werknemers als instrument van
sociaal overleg. Ten derde doen wij aan vormingswerk.”

“Niet alleen moeten veel arbeiders
nog elementaire dingen leren over wat hun bestaande rechten zijn en
waarom die in de praktijk niet worden erkend. Ze moeten ook
geïnformeerd worden over sociale rechten die nog niet verworven zijn
hier. Daarbovenop moeten de mensen weten wat vakbonden zijn en
wat die voor hen kunnen doen. Dat is echt nog basiswerk. Het gebrek
aan scholing en opleiding en de bittere dagelijkse strijd om te
overleven maakt dat heel wat mensen niet eens weten dat het anders
kan en moet.”

Iris: “Er zijn nog bergen werk te
verzetten, voor de mensen hier een menswaardig bestaan kunnen
opbouwen. In de drie landen waar wij werken, Honduras, Nicaragua en
El Salvador, is er al een bescheiden vakbondswerking en zijn er een
aantal sociale rechten, weliswaar nog zeer beperkt. In Guatemala is
er gewoon nog niets. De repressie is er verschrikkelijk. De voorbije
twee jaar werden er meer dan twintig vakbondsactivisten vermoord.”

“Met behulp van deze gruwelijke
sociale uitbuiting is dat land met een overproductie van rietsuiker
de buurlanden uit de markt aan het prijzen, waardoor de luttele
rechten die er al zijn onder druk komen te staan. Dit is dus een
strijd die niet elke land apart, elke sector apart kan voeren.
Hiervoor is internationale syndicale samenwerking nodig.”

Noé: “In theorie is er al heel wat.
De Internationale Arbeidsorganisatie, zelfs de Amerikaanse regering
heeft rapporten geschreven waarin de uitbuiting van de mensen hier
wordt aangeklaagd. Weliswaar doen ze dat eerder vanuit de stelling
van ‘oneerlijke concurrentie’ dan vanuit menselijke bezorgdheid,
maar toch. De mistoestanden worden wel degelijk erkend.”

“De lonen zijn hier onmenselijk laag.
Gemiddeld verdient een ‘bananero‘ hier 4 dollar per dag, dat is
ongeveer 120 dollar per maand. Dit zijn bovendien seizoensarbeiders.
Die hebben nooit werk het hele jaar. Ze hebben ook nooit werk dicht
bij huis en moeten voortdurend van de ene plantage nar de andere.
Elke dag naar huis, dat kennen die mensen niet eens. In El Salvador
kan een gezin met twee kinderen redelijk leven met 600 dollar per
maand. Zelfs als de ouders alle twee werken halen ze amper 240 dollar
binnen, waarschijnlijk minder, want de vrouwen krijgen minder voor
hetzelfde werk.”

“Het komt erop neer dat er hier twee
soorten mensen bestaan: zij die een recht op leven hebben en zij die
dat niet hebben.”

Iris: “Die mensen moeten zelf voor
hun kledij zorgen, moeten zelf hun werkgerief kopen, een nieuw
kapmes, nieuwe regenlaarzen, moeten zelf voor hun vervoer zorgen,
hun overnachting, hun eten, hun drinken. Als ze zich kwetsen moeten
ze dat zelf verzorgen, ziekteverzuim is uitgesloten. Zwangere vrouwen
werken ofwel door tot de weeën beginnen of worden ontslagen
omdat ze niet meer kunnen volgen. Dan heb ik het nog niet over het
frequente seksuele misbruik door de bazen op het veld en het geweld
in het algemeen tegen de arbeiders.”

“Alles is met alles verbonden. Als
die mensen ginder geen sociale rechten hebben, heeft dat een
negatieve impact op de sociale strijd in andere landen. Ook Europa
wordt hier door verzwakt. De sociale clausules in de
vrijhandelsakkoorden zijn dode letter. Zo komen ook sociale rechten
in Europa onder druk.”

Noé: “Ons syndicaal werk is niet
zonder gevaar. In Honduras is na de staatsgreep van 2009 de repressie
tegen vakbondsmilitanten toegenomen. Wij worden regelmatig met de
dood bedreigd. Collega’s van mij zijn naar het buitenland moeten
vluchten, omdat hun bedrijf doodseskaders betaald had om hen om te
brengen. De overheid kijkt passief toe.”

“Toch heeft wat wij doen een impact.
Je merkt het verschil als er enige vakbondsactiviteit is of niet. Bij
de grote bananenproducenten hebben we al enkele sociale voordelen
kunnen afdwingen. In de suikerriet- en de meloensector is er echter
nog helemaal niets. De mensen hebben daar niet eens een contract,
geen vast loon.“

Iris: “Wij willen hier komen leren
uit de historische ervaring van de vakbonden. Bovendien willen we dat
de mensen hier weten hoe al die lekkere vruchten in hun
grootwarenhuizen terecht komen. Hier kan men ook veel voor ons doen.
Zo kunnen garanties worden geëist voor billijke lonen en degelijke
arbeidsvoorwaarden.“

“Je merkt het verschil. Daar waar
sterke vakbonden met multinationals onderhandelen zijn de resultaten
onmiskenbaar beter. Bovendien zijn multinationals hier zeer gevoelig
voor hun imago. Ginder merken wij dat als er hier campagne wordt
gevoerd. Wij geven de strijd niet op.”

(foto’s van rietkappers in het artikel: Piet den Blanken)