Sommige hoogtepunten uit het culturele jaar mag een mens niet aan zich laten voorbij gaan. Ik ben zo blij dat ik twee van de laatste tickets heb kunnen bemachtigen voor het optreden van het blazersorkest van het Russische leger in de Henri Le Boeufzaal van Bozar. Topmuzikanten, raken geen geweer aan, alleen maar hun instrument. Ik kijk al uit naar hun performance van Mozart’s Gran Partita en het octet voor blazers van de minder bekende Tsjechische componist Antonin Reicha.
Ongetwijfeld komen er nog wat dik aangezette Wolga-klanken bij, maar daar laat ik me graag af en toe door meeslepen. Muzikanten hoeven voor mij niet strak in het pak te zitten, en tja, deze heren spelen in legeruniform. Dat neem je er in de gegeven omstandigheden dan maar even bij.
Beste lezer, ik kan u geruststellen, dit is fake news. En excuses aan Bozar dat ik hen hier even in meetrok. Aan Mozart en Reicha trouwens ook, die zich even omdraaiden in hun graf. Geen mens zou het in zijn hoofd halen cultuur op deze manier te lenen voor oorlogspropaganda. Toch?
Een orkest met een missie: een culturele saus gieten over een politiek van bezetting.
Misschien ligt het er toch een heel klein beetje aan over welke oorlog het gaat. In de Antwerpse cultuurtempel AMUZ treedt op 11 mei het orkest Tzahal op, dienstplichtige militairen van het Israëlische leger. Een orkest met een missie: een culturele saus gieten over een politiek van bezetting.
Het Israëlische leger bezet Palestijnse gebieden en voert er een terreurbewind. De staat Israël is hierdoor al verschillende keren door de Verenigde Naties veroordeeld. Israël maakt zich volgens o.a. Amnesty International in Palestina bovendien schuldig aan gedwongen landonteigening, illegale nederzettingen, discriminatie, en een systeem dat neerkomt op apartheid. Het militair bewind dat Israël voert heeft een directe impact op elk aspect van het dagelijks leven van de Palestijnse bevolking. Het Israëlisch leger, waar Tzahal dus deel van uitmaakt, is de organisatie die dit in de praktijk uitvoert.
Met pijn in het hart stel ik vast dat deze intieme cultuurplek in de Antwerpse binnenstad de rode loper uitrolt voor oorlogspropaganda.
Met pijn in het hart stel ik vast dat deze intieme cultuurplek in de Antwerpse binnenstad de rode loper uitrolt voor oorlogspropaganda. Daar hoort maar één dringende vraag bij: doe op 11 mei AMUZ gewoon dicht, stuur Tzahal vriendelijk doch beslist naar huis. Liefst met een verklarend woordje over de illegaliteit van de operaties van het Israëlisch leger in Palestina.
AMUZ is een kind van Antwerpen ’93, het jaar dat Antwerpen mocht beleven als Culturele Hoofdstad van Europa. Toen hingen er in stad affiches met ‘Kan kunst de wereld redden?’, een beetje ironisch bedoeld, maar tegelijkertijd een pertinente vraag naar de maatschappelijke betekenis van kunst en cultuur. En die maatschappelijke betekenis is er wel degelijk.
Soms is dat ‘neen’ zeggen, zoals het gemotiveerd afzeggen van een reeds gepland concert. En soms is dat ‘ja’ zeggen. Zo speel ik al een tijdje met een idee. Oekraïne zoekt toenadering tot Europa, maar toetreden tot de Europese Unie is een complex en lang proces, dat ondanks de dramatische omstandigheden best niet overhaast gebeurt.
We kunnen wel Kiev per direct uitroepen als vierde culturele hoofdstad van Europa in dit schokkende jaar 2022. Kent u de drie andere hoofdsteden van dit jaar? Het narratief – en daar is toch elke cultuurschepper naar op zoek – van 150 jaar Europees conflict ligt voor het grijpen.
Dus, aan AMUZ een dringende vraag om als eerbetoon aan hun mooie oorsprong, neen en ja te zeggen. Neen aan het orkest van het leger van een bezettingsmacht, ja aan een Europees verbindend cultuurproject. Die drie andere culturele hoofdsteden van 2022 en dat narratief verklap ik dan wel in een volgende bijdrage. Met meteen een aantal tips voor een programmatie voor Kiev ’22 de vraagstelling van Antwerpen ’93 waardig: kan kunst de wereld redden?
Postscriptum
Voor de volledigheid: AMUZ is niet de programmator van dit concert. Dat zijn de ‘Christenen voor Israël’. Maar een cultuurtempel van het niveau van AMUZ mag toch ook in verhuur aan externen een kritisch beleid voeren.
Stefan Nieuwinckel is directeur van Pax Christi Vlaanderen.
