Koeriers en andere platformwerkers krijgen dagelijks te maken met arbeidsongevallen. Tot nu toe waren er in België nog geen dodelijke ongevallen. Dit jammerlijke voorval zat er aan te komen volgens United Freelancers, een afdeling van het ACV die vooral werkt met freelancers en platformwerkers.

We spraken met Martin Willems van United Freelancers.

Jullie zijn niet te spreken over de laksheid van de overheid ten aanzien van de platformbedrijven.

Martin Willems: “Inderdaad. In de arbeidsdeal die de federale regering afgelopen herfst heeft aangenomen staat een hoofdstuk over de deeleconomie. Het eerste luik gaat over wanneer iemand verondersteld wordt een zelfstandige of werknemers te zijn bij een platformbedrijf. Er zijn 8 criteria om te oordelen of een platformwerker zelfstandige of werknemer is. Als minstens 3 van de 8 criteria vervuld zijn, of wanneer twee van de laatste 5 criteria vervuld zijn, moet het platformbedrijf haar mensen behandelen als werknemers:

1. De platformexploitant kan exclusiviteit eisen met betrekking tot zijn werkterrein.
2. De platformexploitant kan een mechanisme van geolocalisatie gebruiken voor andere doeleinden dan de goede werking van zijn basisdiensten.
3. De platformexploitant kan  de vrijheid inperken van de platformwerker in de manier waarop het werk wordt uitgevoerd.
4. De platformexploitant kan het inkomensniveau van een platformwerker beperken, in het bijzonder door uurtarieven te betalen en/of door het recht van een individu te beperken om werkaanbiedingen te weigeren op basis van het aangeboden tarief en/of door het individu niet toe te staan de prijs van de dienst te bepalen. Collectieve arbeidsovereenkomsten zijn van deze clausule uitgesloten.
5. Met uitsluiting van wettelijke bepalingen, met name inzake gezondheid en veiligheid, die van toepassing zijn op gebruikers, klanten of werknemers zelf kan de platformexploitant van een platformwerker eisen dat hij zich houdt aan dwingende voorschriften inzake voorkomen, gedrag ten aanzien van de afnemer van de dienst of de uitvoering van het werk.
6. De platformexploitant kan de prioritering bepalen van toekomstige werkaanbiedingen en/of het bedrag dat voor een opdracht wordt geboden en/of de bepaling van de rangschikking door gebruik te maken van de verzamelde informatie en door de uitvoering van de prestatie door de platformwerkers, met uitsluiting van het resultaat van deze prestatie, met name met elektronische middelen te controleren.
7. De platformexploitant kan, eventueel onder meer door middel van sancties, de vrijheid van organisatie van het werk inperken, in het bijzonder de vrijheid om zijn werkuren of zijn afwezigheidsperiodes zelf te kiezen, om taken te aanvaarden of te weigeren of om een beroep te doen op onderaannemers of vervangers, behalve wanneer in dit laatste geval de wet de mogelijkheid om een beroep te doen op onderaannemers uitdrukkelijk beperkt.
8. De platformexploitant kan  de mogelijkheid voor de platformwerker inperken om buiten het platform een klantenbestand op te bouwen of om werkzaamheden voor een derde te verrichten.

De criteria zijn zeer breed en gebaseerd op bestaande criteria in andere sectoren. Maar de maaltijdbezorgplatformen beantwoorden klaar en duidelijk aan deze criteria. Bijvoorbeeld criterium 2 rond het gebruik van geolocalisatie of criterium 4 rond de prijsbepaling voor de levering. Of welke koerier welke opdracht krijgt, criterium 6.”

De wet is dus al in werking getreden?

“Het eerste luik van het hoofdstuk over de deeleconomie met deze acht criteria is in november verschenen in het Staatsblad en treedt op 1 januari ’23 normaal gezien in werking maar er is nog niets veranderd aan de werkomstandigheden van de maaltijdbezorgers. Ik heb in november contact opgenomen met Deliveroo en Uber wat ze van plan zijn, na deze wet. Alleen Deliveroo heeft geantwoord dat ze op de hoogte zijn van de wet. En dat het volgens hun advocaten niet van toepassing is op hun bedrijf. “

“Ik had deze week al een meeting gepland met de minister van tewerkstelling om na te vragen wat de plannen zijn om de wet toch te laten naleven door de koerierbedrijven. De vergadering is lang geleden gepland maar de aanrijding van Sultan maakte deze meeting prangender.”

Statuut van werknemer voor alle koeriers

“Sultan was tijdens zijn ongeval aan het leveren voor Uber Eats. Hij was legaal in Belgie, had een werkvergunning en ook eigen account op het Uber Eats-platform. Hij was wettelijk in orde. We weten niet of het ongeval vermeden had kunnen worden moest Sultan onder een ander statuut bij Uber zijn tewerkgesteld. Maar wij vinden het enorm belangrijk dat alle maaltijdbezorgers van platformbedrijven het statuut van werknemer krijgen. Want dan wordt het platform een werkgever. En een werkgever heeft een aantal verantwoordelijkheden bijvoorbeeld wat betreft veiligheid.”

Takeaway als voorbeeld

“Het platform Takeaway is anders. Daar hebben alle maaltijdbezorgers een werknemersstatuut. Ik zeg niet dat de situatie daar perfect is, het blijft een precaire situatie, maar ze hebben toch een statuut. Er is een veiligheidsbeleid, dat zie je. Ze hebben een duidelijk herkenbare uitrusting en een elektrische fiets van Takeaway. En het belangrijkste is dat ze bij Takeaway betaald worden per uur en niet per levering zoals bij Uber Eats en bij Deliveroo. “

“Lever je per rit, dan zit je in een dynamiek van hoe sneller je levert, hoe meer opdrachten je kan nemen en hoe meer je kan verdienen. En bij Uber Eats krijg je ook nog een score op je snelheid. Hoe sneller, hoe hoger je score en ranking voor opdrachten. Maar snelheid gaat vaak ten koste van veiligheid en voorzichtigheid.”

Incentives bij stormweer, crimineel

“Als het weer slecht is geven bepaalde platformen de bezorgers incentives om toch de baan op te gaan. Bijvoorbeeld, enkele maanden geleden was het een heel stormachtige avond, ondoenbaar om in Brussel te fietsen. Takeaway heeft haar bezorgers bevolen om te stoppen met werken omdat het te gevaarlijk was op de fiets. Ze werden wel betaald voor hun shift.”

“Bij Uber Eats en Deliveroo kregen de bezorgers de melding dat als ze wilden werken op die stormachtige avond ze een toeslag kregen van 20 of 30 procent, ik weet het exacte bedrag niet, per levering die ze deden. Ze kregen dus een financiële aanmoediging om toch te rijden en dat is echt crimineel.”

Omslachtige ‘verzekering’ bij ongevallen

“Uber zegt dat ze een eigen verzekering hebben die de chauffeurs en koeriers dekt. We hebben echter verschillende keren geprobeerd om die verzekering aan te spreken voor de bezorgers na een ongeval, maar dat bleek heel moeilijk tot nu toe. Wij kennen bijvoorbeeld een koerier die kniepijn heeft na een ongeval bij een levering. Die moet bewijzen dat die kniepijn het gevolg van dat ongeval is. Het is een heel omslachtige procedure.”

“Maar voor Sultan zullen United Freelancers en het Koerierscollectief op vraag van de familie alles in het werk stellen om bij de verzekering van Uber een ongevallenvergoeding te bekomen voor zijn gezin in Pakistan.”