Blijft het cliché van poëzie als stoffige literatuur nog overeind?

Een nieuw jaar, een nieuwe Poëzieweek. De toekomst is nu, luidt de slagzin dit jaar. Met slam poets, rappers en Instagramdichters aan zet, lijkt de tijd van hoogdravende taal en oubollige verzen voorgoed voorbij. Of vergissen we ons en hangt er rond poëzie nog steeds een elitair parfum? 

Wie de up-and-coming vedettes van de Nederlandstalige poëzie aan het werk wilde zien, kon vorige donderdag afzakken naar het Felix Pakhuis in Antwerpen voor de jaarlijkse viering van de Gedichtendag. Het was meteen ook de aftrap van de Poëzieweek, waarbij tal van Vlaamse en Nederlandse organisaties voor de achtste keer de handen in elkaar slaan om de dichtkunst in de verf te zetten. Het opzet? Poëzie in al haar gedaantes dichter bij het grote publiek brengen.

Nieuwe generatie

In tijden waar mensen steeds minder lezen blijkt dat geen gemakkelijke opgave. De literaire kunstvorm wordt vaak een duf en ontoegankelijk imago aangewreven. Gezwollen taalgebruik, ambigue woordbrijen en versregels die onverhoeds afbreken zijn slechts een paar hardnekkig clichés over poëzie. Een stereotiep en onjuist beeld, volgens Isabel Willemsen. Zij is persvoorlichter bij Stichting CPNB, de organisatie die samen met het Poëziecentrum Gent de drijvende kracht is achter de Poëzieweek.

“Grote dichters in binnen- en buitenland laten zien dat ook dichtbundels het tot op de lijst met bestverkochte boeken kunnen schoppen,” zegt Willemsen. “De dichtbundel Pessimisme kun je leren! van Lévi Weemoedt, samengesteld door Özcan Akyol, was afgelopen jaar zelfs een van de zes bestverkochte Nederlandstalige titels in Nederland.” Willemsen benadrukt ook dat poëzie, net als andere kunstvormen, steeds in beweging is. “Doorheen de geschiedenis staan telkens dichters op die kleur en klank geven aan de tijd van nu. Ook vandaag spreken dichters met nieuwe woorden en vormen. De Poëzieweek is hét moment om deze nieuwe generatie een podium te bieden.”

Underground 

Heeft de poëzie een gedaantewisseling ondergaan tot een meer toegankelijke variant? Volgens Seckou Ouologuem, slam poet en kersvers stadsdichter van Antwerpen, zijn het niet zozeer de dichtvormen die nieuw zijn. “Er zijn gewoon tal van vormen van poëzie. Zijn die nieuw? Dat weten we niet. Het kan zijn dat de underground nu meer aan de oppervlakte is komen drijven. Vaak gaat een alternatieve scene de geschiedenis niet mee in.”

Ook Siel Verhanneman, die een bijdrage leverde aan de bundel voor de Poëzieweek 2020 ‘nu. tien dichters’, gelooft dat poëzie gewoonweg veelzijdig is. Een treffende illustratie daarvan was volgens haar de openingsceremonie van de Poëzieweek waar zij zelf ook enkele gedichten voordroeg. “Op zo’n moment zie je dat poëzie niet in één hokje past. De één doet alles onvoorbereid, vanuit het hart, terwijl iemand anders op het podium staat, met een dichtbundel in de hand. Maar er is wel iets als de Poëzieweek nodig om die verscheidenheid te tonen aan de mensen.”

Instagramdichter

De poëzie op zich is misschien niet veranderd, de manier waarop ze gedeeld wordt, is dat zeker wel. Met sociale media hebben dichters een groter bereik dan ooit. Daar kan ook Verhanneman over meespreken. Naast de twee dichtbundels die ze uitbracht, deelt de Kortrijkse al enkele jaren haar werk via Instagram. Toch krijgt ze niet graag het etiket van ‘Instagramdichter’.

“Instagrampost worden vaak gezien als kort, grappig en vluchtig, terwijl je mensen die actief zijn op Instagram ook niet moet onderschatten. Veel lezers doen ook online echt de moeite om stil te staan bij die gedichten. Ze hebben geen voortdurende nood aan luchtige tekstjes op sociale media.” Ondanks het succes van het medium is Verhanneman zich ook bewust van de valkuilen. “Ik denk niet op voorhand na of mijn tekstjes wel zullen passen in een Instagramformaat. Vanaf het moment dat ik voel dat het medium bepaalt wat ik schrijf, stop ik even. De inhoud komt natuurlijk op de eerste plaats. Het is geen kwestie van het aantal volgers, wel van wat het teweegbrengt bij de mensen die mij volgen.”

Ook voor een slam poet als Ouologuem vertrekt alles vanuit zijn pen. “Uiteindelijk kent slam ook een schrijfproces. Alles wordt eerst geboren op papier. Door het daarna ook voor te dragen, komt er wel een nieuwe dimensie bij. De interactie met de toehoorders wordt deel van het werk. Hoe ontvankelijk het publiek is, bepaalt hoe hard ik mij kan smijten. Hoe meer ik geef, hoe meer ik krijg. En omgekeerd.”

De Poëzieweek duurt nog tot woensdag (05/02).  Het initiatief wil een zo groot mogelijk bereik voor poëzie creëren en bundelt tal van activiteiten van organisatoren in Nederland en Vlaanderen. Meer weten? https://www.poezieweek.com/over-poezieweek/

© 2020 – StampMedia – Alexander Delport