Omdat ik geen rijbewijs heb, vragen veel Nederlanders mij welk vervoermiddel ik gebruik in Brussel. Vaak is dat de metro. Maar soms ook de premetro. Altijd moet ik aan Nederlanders uitleggen wat de premetro is. Want dat is iets, wat we in Nederland niet kennen. 

Vergeet de Amsterdamse Noord-Zuidlijn of de Haagse Randstadrail. België heeft sinds de jaren ’60 al een veel ingenieuzer openbaar vervoersysteem op rails: de premetro. Preme-wat? Ja, de premetro. Met de klemtoon op de rollende –r. Deze Belgische uitvinding rolt niet alleen, hij schudt en beeft ook langs alle kanten.

Als je in Antwerpen of Brussel de metro neemt, dan is de kans groot dat er in een diep metrostation een oud trammetje uit de jaren ’70 komt aansukkelen. In plaats van een echte metro rijdt er vaak een tram. En om onverklaarbare redenen is deze onderaardse tram hét favoriete vervoermiddel van veel Belgen. Antwerpenaars en Brusselaars zitten er als sardientjes in een blik samen gepakt.

Fietsen is sneller

Als je geen plek hebt op een bankje met leer uit de jaren ’70, dan moet je je vasthouden aan een stang. En onderweg kun je kijken naar onderaardse graffiti of stations die een jaren ’80 sfeer uitademen. Een bordje ‘plaats afstaan aan grootoorlogsinvaliden’ herinnert je eraan dat je het best meteen recht gaat staan als je een invalide ex-soldaat uit de Eerste Wereldoorlog tegen het lijf loopt. Of die nog leven is een ander verhaal.

De premetro rijdt natuurlijk echt niet zo snel als een ondergrondse zou moeten doen. Een gewone tram, het bovengronds equivalent van de premetro, is vaak sneller. Maar nog altijd niet zo snel als de fiets. Met de fiets waag je je leven in een grote stad in België. Maar je komt tenminste op tijd.

De premetro verscheen op het wereldtoneel in de woelige jaren ’60. Trams moesten ruim baan maken voor koning auto. Het wereldse karakter van Belgische grootsteden moest bevestigd worden met een heuse metro.

Ongebruikte tunnels

Tijdens de aanleg van de tunnels liepen de kosten natuurlijk hoger op dan verwacht. In plaats van een echte metro mocht de tram er dan doorheen rijden. Dit in afwachting tot de echte metro zou komen. Dit werd zo een succes dat niet alleen Brussel, maar ook Antwerpen, Charleroi en Luik (nou, niet echt) mee gingen in de vaart der volkeren. Meestal werd de tram niet vervangen door een echte metro.

Antwerpen werd vol tunnels gelegd. Waarvan er uiteraard maar enkelen in gebruik werden genomen. Onder de wijken Borgerhout en Antwerpen-Noord ligt dan ook al dertig jaar lang enkele kilometers aan ongebruikte tunnels. Bordjes van firma ‘Franki’ markeren de ingangen van de ongebruikte tunnels en stations.

Zoals te verwachten valt, wordt de opening van één van die tunnels, de Reuzenpijp onder Borgerhout, jaarlijks met één à twee jaar vertraagd. Veel mensen die boven deze pijp, aan de Turnhoutsebaan, wonen, weten vaak niet eens van het bestaan van een tramtunnel onder hun woning. Om over een station nog maar te zwijgen.

Spookstations

Terwijl in Brussel en Antwerpen de premetro een succes werd, werd het in Charleroi eerder een fiasco. Van de zeven voorziene tunnels zijn er maar anderhalf in gebruik genomen. Door deze anderhalve tunnel rijden meerdere tramlijnen die beginnen als boerentrammetje en allemaal samen komen in een knoop in het ‘bruisende’ centrum van deze beeldschone staalindustriestad.

Soms zie je reizigers op deze premetro. Maar meestal niet. De bus legt immers hetzelfde traject bovengronds af. En is wonderbaarlijk genoeg sneller. De stad ligt ook vol stations. Waarvan de meeste niet eens benut worden. En als ze wel benut worden, dan zijn het vaak mensen die op stadssafari zijn. In 2009 diende zo’n station nog als decor voor een clip van het Nederlands R&B-zangertje Monsif.

Toch kan het nog gekker als in Charleroi. Luik zou ook een premetro krijgen. De tunnel ligt al decennia onder de Maasoever. In deze tunnel is niet eens plek voor een jaren ’70 tram. Deze dient gewoon al jaren als kerkhof voor oude Luikse stadsbussen.

Modernisering

En toch hangt er verandering in de lucht. In Brussel worden jaren ’70 trammetjes onder de grond al een unicum. Moderne trams met metroallures verdringen de antieke koekblikken naar de geschiedenisboeken. In Antwerpen is een gelijkaardig proces bezig.

Wie het echte België onder de grond dichtbij huis nog wil meemaken moet dus snel zijn. Of je moet je oer-Nederlandse angsten opzij zetten en naar Charleroi gaan!

Tip: premetro’s rijden met een vreemde frequentie. Soms komen ze om de minuut en soms moet je minstens 59 minuten wachten. Check de tijden dus van tevoren!

Meer info:

www.delijn.be voor Antwerpen

www.mivb.be voor Brussel

www.tec.be voor Charleroi