In De Morgen (2 mei) lees je op de voorpagina, met verwijzing naar een vierjaarlijkse studie van de WGO (Wereldgezondheidsorganisatie), dat het opvallend is dat jongeren in Vlaanderen naarmate ze ouder worden minder graag naar school gaan. “Terwijl bij de elfjarigen 37 procent school leuk vindt, is dat bij de vijftienjarigen maar 13 procent”.
Toen er bij de OETC projecten van Foyer eertijds getoetst werd of de kinderen graag naar school gingen, viel het elke objectieve buitenstaander op dat zo goed als alle kinderen heel graag naar school gingen. Het was een van de meest in het oog springende vaststellingen. Steeds is me opgevallen dat die factor nooit in rekening gebracht werd bij beoordelingen van de projecten door de Vlaamse overheid. Curieus. Nochtans, het was geen kwestie van clowneske leukheid of fratsenmakerij in de projecten… het ging oprecht over heel graag woordjes bijleren, heel graag meerdere talen gebruiken, heel graag rekenen… (Zie hierover meer in detail: Johan Leman, red. Meertaligheid spreekt voor zich. Acco uitgeverij). Oké, de OETC kinderen van Foyer zaten in het basisonderwijs. Zal het daaraan liggen? Maar ook nadien bleven ze graag naar school gaan. Een positieve selectie, zeker?, zoals men dit bij de Vlaamse overheid betitelde.
Ik kijk vandaag ook naar het Vormingscentrum Foyer te Molenbeek, dat ik ook van nabij volg en waar een project deeltijds leren loopt. De zakelijke cijfers leren ons dat de helft van deze leerlingen Roma jongeren zijn tussen 15 en 18 jaar. Volgens de literatuur en de statistieken zouden die Roma niet graag naar school mogen gaan en zeer moeilijk te “scholen” zijn. De feiten hier op het VC Foyer zeggen ons echter overduidelijk dat die jongeren graag naar school komen. Zij zijn er zo goed als iedere dag, ze komen graag en ze zijn stipt. Dit is perfect verifieerbaar. Weerom een positieve selectie, zeker? Ondertussen werken die jongeren ook aan een theaterstuk, “Crossing”, dat eind mei opgevoerd wordt. Eigenlijk zou dit niet mogen kunnen… Zijn die jongeren misschien fake-Roma, verkapte “gadzhe”? ? Mij lijken ze echt te zijn… maar wat hebben ze dan wèl, als ze geen positieve selectie zijn? Ik zie dat ze blij zijn dat ze “leren”, ze voelen zich erkend, ze hebben verwachtingen naar later, naar het werk, en naar een normaal gezinsleven… en jawel, ze zijn ook fier om Roma te zijn en te mogen zijn.
Zelf heb ik ooit eens enkele keren les gegeven in het deeltijds leren (Vormingscentrum Foyer), jaren geleden (toen er nog geen Roma waren), om “in te springen” bij afwezigheid van een leraar. Ik gaf er in principe hetzelfde als aan de KU Leuven in mijn cursus 1° bachelor (echt waar… en ik heb altijd gevonden dat sommige van die leerlingen in het VC Foyer daar perfect een universiteit aangekund hadden was het niet misgelopen, vaak bij de overgang van basisonderwijs naar secundair onderwijs), maar – akkoord – de stof werd eenvoudiger uitgelegd. De stof was echter even “saai”… Problemen ondervonden? Eigenlijk niet… het enigste echte probleem was: soms een jongere die niet langer dan 20 minuten geconcentreerd kan zitten luisteren, en die dan zo zenuwachtig wordt dat hij een sigaret moet gaan roken buiten de klas, gewoon fysiek niet meer in staat om stil te zitten,… en enkelen die gewoon niet konden volgen, want “te moeilijk”, en voor wie je dus wel behoorlijk moest “differentiëren”, zoals dat heet. Maar het was echt wel doenbaar. En de meesten volgden heel goed… en nochtans, het ging om “schoolmoeë jongeren” – om die reden elders uit school gezet.
Is er een probleem met de leerplicht die te hoog ligt? 18 jaar? Ik herinner me dat minister Coens die dit ingevoerd heeft, in een gesprek met Paula D’hondt, jaren geleden op het Koninklijk Commissariaat, zelf aarzelde. Het moet ergens eind jaren ’80, begin jaren ’90 geweest zijn… Men kan het vele “voor” en ook het “tegen” tegen mekaar afwegen… Ik denk dat de argumenten “pro” uiteindelijk zullen doorwegen… maar wat wèl waar lijkt te zijn, is dat een gouden regel van het “les geven” erin bestaat dat er een communicatie moet tot stand komen tussen leerlingen en lesgever. “Le courant doit passer”, zeggen de Franstaligen hier in Brussel. Die “communicatie” veronderstelt drie zaken: 1. de leerling moet de lesgever op zijn vakgebied respecteren (- hij moet hem/haar echt wel bekwaam vinden én ook nog eens toegewijd), 2. de leerling moet minstens de indruk krijgen, heel snel, dat hij/zij iets interessants voor zichzelf bij die lesgever zal vinden dat hij/zij daarbuiten moeilijk in dezelfde ideale omstandigheden zal krijgen. 3. Daarnaast moet de gehele setting waarin leerlingen en lesgevers functioneren een “geest” uitstralen die “boeit” en “positief” is. En oké, ik vermoed dat er ook dan nog wel enkele “onmogelijke types” zouden kunnen rondlopen, zeker in groepsverband.
Moet men de leeftijd voor de leerplicht verlagen? Neen. Maar ik denk wèl dat, wil men voor de categorie van 15 à 18 jarigen, een beter aangepast onderwijs voorstellen, dit gedifferentieerder en meer “op maat” zal moeten gebeuren dan vandaag het geval is. De ziekte van onze onderwijsaanpak vandaag is dat alles eerst statistisch benaderd en omschreven wordt waarbij de verkeerde illusie gewekt wordt dat statistische resultaten tegelijk ook de oplossingen suggereren… wat zelden of nooit het geval is. Een gevolg van dit statistisch denken is dat men gaat “stroomlijnen” wat best niet gestroomlijnd wordt omdat iedere leerling uniek is en moet aanvoelen dat je zijn/haar uniciteit, in de mate dat ze positief is, een kans wil geven. Statistiek doet het omgekeerde en is in die zin een misleidende wetenschap. Er zijn inderdaad heel veel aanwijzingen dat de oplossingen voor ons onderwijs via het maatwerk ontdekt zullen moeten worden. Onze jongeren tussen 15 en 18 jaar zijn in feite een zeer diverse groep en het komt erop aan om het aanbod eveneens heel divers te maken… wellicht iets minder voor het aspect beroepsopleiding, maar zéker voor het aspect algemene vorming, en zéker waar het diegenen betreft die het moeilijkst voor de vakken “algemene vorming” te motiveren zijn.
