Turkije voert al meer dan een week oorlog tegen Afrin, de overwegend Koerdische enclave in het noordwesten van Syrië dat militair verdedigd wordt door de SDF (Syrische Democratische Strijdkrachten waar de Koerdische YPG lid van is). U vindt een eerste analyse bij het begin van de operatie op de website van Vrede.
Mijn opinie over deze agressieoorlog kan u hier lezen. Er volgden ook drie updates die u hier en hier en hier vindt. Hierna een vierde update (van 29/01) over de ontwikkelingen op het terrein en de internationale reacties.
Balans na een week van gevechten
De Turkse luchtmacht blijft aan hoog tempo bombarderen. Er zouden maar liefst 70 gevechtsvliegtuigen en meer betrokken zijn bij de luchtoorlog. Afgelopen zondag concentreerden de gevechten zich rond de Bersaya-berg, een zeer strategische locatie in het noordwesten van Afrin met zicht op het Turkse Kilis en Azaz in de Turkse bezettingszone naast Afrin. Volgens het Syrische Observatorium voor de Mensenrechten (een niet-Koerdische oppositiebron) zijn er bij de operatie minstens 51 burgerdoden gevallen, onder wie 17 kinderen. Eerder die week kwamen volgens de organisatie berichten binnen van nog eens 34 burgerdoden door Turkse luchtraids. Airwars, een internationale onafhankelijke monitororganisatie spreekt over 41 tot 55 burgerdoden in de afgelopen week. Daarnaast zouden ook nog eens 10 tot 15 burgerdoden gevallen zijn als gevolg van Koerdische tegenacties. Ziekenhuizen worden overspoeld met gewonden. De bewering van het Turkse leger dat het enkel militaire doelen viseert wordt door de feiten aan de grond tegengesproken. Hetzelfde Observatorium heeft ook cijfers bekend gemaakt van de gesneuvelde strijders en soldaten: 66 YPG strijders en 69 van de pro-Turkse milities. Turkije zelf spreekt over 5 dode soldaten en 16 gedode militieleden. De Gezondheidsraad van Afrin publiceerde eveneens cijfers: 60 doden (29 mannen, 12 vrouwen en 19 kinderen) en 153 gewonden (van wie 26 kinderen). (Zie ook het ooggetuigenverslag van Robert Fisk)
Koerdische en internationale bronnen verspreidden ook beelden met zware schade aan Ain Dara, een 3000 jaar oude tempel. Het Syrische ministerie van Cultuur stelde dat Turkije historische sites bombardeert en roept “alle relevante internationale organisaties” op om de aanval op historische en culturele sites tegen te gaan.
Volgens de Turkse Generale Staf is de operatie bedoelt om veiligheid en stabiliteit te brengen aan de Turkse grenzen en de regio en om de “mensen te beschermen tegen onderdrukking en de gruwel van het terrorisme”. Nog volgens het Turkse leger wordt de operatie uitgevoerd in overeenstemming met het internationaal recht, de beslissingen van de VN-Veiligheidsraad, het recht op zelfverdediging van de VN en met respect voor de territoriale integriteit van Syrië. Hoe een aanval van een buitenlands leger op het territorium van een buurland dat op stevig protest is onthaald van het land in kwestie te verzoenen valt met de territoriale integriteit is volstrekt onduidelijk. Dat het om een flexibele interpretatie gaat van het internationaal recht is dan ook meer dan gewoon een understatement.
De autoriteiten van de autonome regio’s in Noord-Syrië hebben laten weten dat ze de vredesgesprekken in Sochi (het ‘Syrische Nationale Dialoog Congres’, van 29 tot 30/01) niet zullen bijwonen uit protest tegen het Turkse offensief in Afrin.
Turkse media ten dienste van de oorlogspropaganda
De Turkse media staan grotendeels onder controle van de regering die voor Turkse inwoners zowat de belangrijkste bron vormt van berichtgeving over Afrin. Vorige week publiceerde de regering instructies voor de Turkse pers voor de berichtgeving over de oorlog in Afrin met 15 punten. Zo moet er benadrukt worden dat de operatie volledig gericht is tegen terroristische organisaties en voor de bescherming van burgers. Ook moet benadrukt worden dat niet alleen PKK/PYD maar ook de Islamitische Staat wordt geviseerd. Verder mag er ook geen aandacht gegeven worden aan protesten tegen de Afrin-operatie en standpunten van binnenlandse ‘extensies’ van de PKK. Of nog: citeer buitenlandse berichtgeving niet woordelijk. Reporters without Borders reageerde dat de “Turkse media ten dienste staan van de regering en haar oorlogsdoelen”. Veel Turkse media (zoals de Daily Sabah) en regeringsleden volgen de regeringsinstructies getrouw en blijven deze ‘Operatie Olijftak’ effectief legitimeren als een verdediging tegen terroristen van PYD (Democratische Unie Partij)/PKK maar ook tegen de Islamitische Staat. Dat laatste is pure propaganda, want deze terreurbeweging heeft controle, noch activiteiten in het gebied en leed zware verliezen door toedoen van de Koerdische Volksbeschermingseenheden (YPG) die de Islamitische Staat uit bijna heel Noord-Syrië hebben verdreven.
Vandaag maakte het Turkse ministerie van Binnenlandse Zaken bekend dat er sinds het begin van de oorlog 311 mensen zijn gearresteerd wegens het “verspreiden van terroristische propaganda.” President Erdogan noemt critici, zoals de 170 prominente ondertekenaars van een open brief, “verraders” en zei al dat hij elk protest zal “verpletteren”. De organisatie Reporters Without Borders spreekt van een “heksenjacht”.
Turkse einddoel
Turkije wil het beeld ophangen dat de bevolking van Afrin onder een PYD/PKK-terreurregime leeft. Volgens de Turkse president Erdogan is de meerderheid van de bevolking van Afrin en de omliggende steden in meerderheid Arabisch, hoewel betrouwbare bronnen het hebben over een significante Koerdische meerderheid naast een grote groep Arabieren met ook nog eens Yazidi’s, Turkmenen, Armeniërs en Circassiërs (zie o.m. hier). Het ziet er naar uit dat Erdogan de demografische verhoudingen grondig wil wijzigen. Het einddoel is een zone creëren onder directe of indirecte Turkse controle om er in de nabije toekomst (een deel van) de Syrische vluchtelingen in Turkije te herhuisvesten. Op 24 januari zei president Erdogan: “Eerst verdrijven we de terroristen en dan maken we het gebied leefbaar. Voor wie? Voor 3,5 miljoen Syriërs die onze gast zijn. We kunnen ze niet eeuwig in tenten laten huizen”. Het is verontrustend dat Turkije beroep doet op heel wat milities met een extremistische ideologie of anti-Koerdische sentimenten. Fehim Tastekin, een journalist van al-Monitor en kenner van het Syrische conflict schrijft: “Bij deze groepen horen voormalige Al-Qaida-leden, Salafistische jihadi’s, islamisten van allerlei strekking zoals de Moslimbroeders, huurlingen en vrijwilligers die onder de controle staan van de Turkse geheime dienst MIT.”
NAVO steunt Turkije
Toch lijkt Turkije met zijn versie van ‘zelfverdediging’ daar bij de NAVO mee weg te komen. In een reactie op de Turkse oorlog in Afrin zie NAVO-Secretaris-Generaal Stoltenberg: “Alle naties beschikken over het recht om zich te verdedigen”. Hij deelde zelfs mee dat de NAVO steun verleent aan de Turkse luchtverdediging tegen “raketten die vanuit Syrië worden afgevuurd”. De Turkse president laat niet na gespierde taal te spreken en dat lijkt zelfs indruk te maken op Washington. Volgens Ankara heeft de Amerikaanse regering in een telefoongesprek gezegd dat de VS geen wapens leveren aan de YPG. Zoals bekend krijgt de YPG militaire steun en wapens in de strijd tegen de Islamitische Staat. Het is niet duidelijk of het hier enkel over Afrin gaat en misschien is de boodschap ook bewust vaag gehouden. Het toont wel aan dat de geostrategische band met Turkije voor Washington erg belangrijk is en dat moet voorkomen worden dat Turkije verder toenadering zoekt tot Rusland.
Waarom Rusland Turkije steunt
Al Jazeera publiceerde een analyse die moet verklaren waarom Rusland akkoord ging met het Turkse offensief. Door de alliantie met de VS plaatste de YPG zich defacto aan de andere kant van het conflict. De YPG weigerde een Russisch aanbod om Afrin onder controle te plaatsen van het Syrische regime in ruil voor veiligheidsgaranties. Daarnaast is de samenwerking van Turkije van vitaal belang. Turkije is een van de mede-organisatoren van het ‘Syrische Nationale Dialoog Congres’ in Sochi (29 en 30/01). Aan de vooravond van Russische verkiezingen in maart wil Poetin een militaire overwinning aan de kiezer voorschotelen en zich vervolgens als vredesstichter presenteren. Het gaat verder ook om een ruilakkoord met Turkije, zoals ik zelf al eerder schreef. In ruil voor Afrin deed Turkije concessies over Idlib, een gebied waar de oppositie gesteund wordt door Ankara. Tot slot heeft Turkije nog een extra troef: de Stream Gas Pijpleiding. Rusland wil dit project – waarover al een akkoord bestaat en de bouw al is gestart – niet in gevaar brengen. Het is van vitaal belang voor ontsluiting van Russisch gas richting Turkije en Europa.
