Trump heeft de verkiezingen verloren, maar na zijn terugtreden zal  het Trumpisme blijven bestaan (DS, zat. 14.11.2020, “De Republikeinen vinden niemand meer als Trump”).  Bij nader inzien buit Trump een bijzonder kenmerk van de rechtsstaat uitgebuit en stelt hij zo meteen de democratie zwaar op de proef. Hierna wordt uiteengezet dat het misschien wel nodig is om de huidige rechtsstaat te her-denken om zo te komen tot een nieuwe rechtsorde, waarmee ‘uitwassen’ en bedreigingen zoals het Trumpisme (o.a. liegen tegen de sterren op) systemisch aangepakt kunnen worden.  

De kern van onze rechtsstaat kan goed samengevat worden als volgt: “alles is toegelaten, tenzij het is verboden”. Deze quote kwam ook al op de voorgrond tijdens de Coronacrisis. Ze is de toepassing van  het legaliteitsbeginsel: als er geen wet is die een bepaalde handeling verbiedt, dan is deze handeling toegestaan. De fiscale spitstechnologie maakt gebruik van leemtes in de wet (dan wel combineert meerdere rechtsstelsels over de landsgrenzen heen). Daarnaast heeft men ook het zogenaamde “creatief boekhouden”. Ook bij dit creatief boekhouden worden leemtes en tekorten in de boekhoudwetgeving gebruikt, om geen of heel weinig belastingen te hoeven betalen.

Trump: kampioen in het vinden van ‘gaatjes’ in de (boekhoud)wetten.

Donald Trump is gekend als dé kampioen van het voormelde “creatief boekhouden” (“creative accounting”). Ooit zou hij zelfs gezegd hebben : “In het dubbel boekhouden is nog één en ander mogelijk”. Er is zelfs een boek over verschenen: “The making of Donald Trump” (2016). De volgende quote uit de New York Times is duidelijk: “ Een vernietigende aanklacht tegen het creatieve boekhouden van Trump en tegen zijn zakelijke praktijken”.  Trump weet dus perféct de tekorten in wetgevingen te vinden.

Het grote gevaar van een ‘gaatje’ in de Grondwet. 

Iedereen weet dat in onze snel veranderende maatschappij het recht de huidige maatschappelijke evoluties niet kan volgen. Dan duikt er dus een figuur als Trump op, die perfect alles leemtes en tekorten in de -achterblijvende – wetgevingen kan uitbuiten. Zo weet hij heel goed dat er niet kan opgetreden worden tegen liegen en bedriegen. En weet hij ook dat er geen juridische hinderpalen zijn om rechters te benoemen in het Amerikaans Hooggerechtshof. Maar nu heeft hij dus ook blijkbaar ontdekt dat de Grondwet niéts bijzonders voorziet bij de machtsoverdracht naar een nieuwe president.  De grondwet ging namelijk uit van een vreedzame machtsoverdracht, maar schrijft hiervoor niéts voor (Bron: Knack, 28.10.2020 “Wat als Trump weigert af te treden?”). Trouwens heeft Hitler indertijd ook niet de Grondwet gebruikt om op een legale wijze de macht over te nemen? Om maar te zeggen, als men begint leemtes in de Grondwet aan te grijpen en op maatschappelijk vlak uit te buiten, dan wordt het op maatschappelijk vlak ronduit gevaarlijk.

De moderne en dynamische benadering van de rechtsstaat als systemisch antwoord : naar een andere rechtsorde.

Een herdenking van de rechtsstaat lijkt ons in het licht van wat voorafgaat zonder meer noodzakelijk. De benadering die ik hiertoe naar voor schuif noemt de “multi-bronnen-benadering” van de maatschappij (hierna afgekort als “MBB”).  Zij vertrekt van de vaststelling dat onze huidige maatschappij geëvolueerd is naar een “mono-kapitaal-vennootschap”, een zuiver kapitalistische vennootschap waarin het financieel kapitaal – een creatie van de mens – de enige machtsbron is, en eigenlijk alle andere échte, levende maatschappelijke bronnen overheerst: de bron van de mens en de natuur. De MBB stelt dat, in de plaats van de huidige mono-kapitaal-vennootschap (waarin er één -boekhoudkundige – bron alle macht heeft), er best een duurzame, sociale en coöperatieve multi-bronnen-vennootschap zou komen,  waarin de macht en impact van de andere voormelde bronnen van mens en natuur systemisch verankerd zijn.  De MBB vertrekt van de pijlers van de  zogenaamde ‘bovenbouw’ van het huidige kapitalisme:  het dubbel boekhouden en het concept van de vennootschap, waarna deze twee pijlers vervolgens op een duurzame en sociale wijze ‘toegesneden’ worden op de maatschappij (die immers evolueert naar een grote vennootschap).  Het concept van de (te bereiken) duurzame en sociale en coöperatieve vennootschap zou verder ook het nieuwe sociaal contract kunnen zijn waar men actueel koortsachtig op zoek naar is.

“Een duurzaam en sociaal aandeel voor o.a. politici: de “Share of Society”.

Vanuit de voormelde benadering kunnen er nieuwe “statuten” voor de ‘vennootschap van’ de maatschappij opgesteld worden – statuten zijn werkingsregels voor vennootschappen. In deze statuten zou er dus een tegengewicht voor het financieel kapitaal ingebouwd worden onder de vorm van de systemische verankering van de macht van andere voormelde bronnen. Verder zouden er in deze statuten er meerdere grondnormen, afgeleid uit het dubbel boekhouden, kunnen worden ingevoegd, zoals bijvoorbeeld de zogenaamde “true and fair view” van de boekhouding. Dit betekent dat de (boekhoudkundige) realiteit waarheidsgetrouw en fair moet weergegeven worden. Deze boekhoudkundige grondnormen sijpelen trouwens reeds in onze maatschappij binnen. Verder voorziet deze benadering de toekenning van een duurzaam, sociaal en coöperatief aandeel aan alle deelnemers aan de ‘grote vennootschap van’ de maatschappij, en dus ook (verplicht) voor vennootschappen en  politici. Dit aandeel wordt genoemd: de “Share of Society”, wat betekent “Aandeel van de maatschappij” en kan worden afgekort als “SoS”(!). Voor deze twee laatsten zou het aandeel dan een soort – afdwingbaar – charter inhouden.

“Gedaan met liegen en bedriegen: machthebbers dienen een “true and fair” view te geven van de realiteit”.

Nu, concreet, voor het geval Trump. Vooreerst zou vanuit de voormelde benadering kunnen opgelegd worden aan Trump dat hij als politicus in het openbaar een “true and fair” view dient  geven van de realiteit. Dit principe schendt hij dus meermaals, maar ongestraft. Er zou hem verder omwille van zijn leugenachtig gedrag zijn duurzaam sociaal en coöperatief aandeel kunnen ontzegd worden. Nu handelt eigenlijk Twitter al enigszins in die zin: ze sluiten zijn Twitterkanaal gewoon af of plaatsen meldingen naast zijn berichten. Met de MBB wordt de handelwijze van Twitter gewoon juridisch vormgegeven en dit op algemene en afdwingbare wijze.

“Systemische antwoorden op moderne fenomenen worden mogelijk” 

Het MBB laat ook  systemische checks and balances toe. Men heeft inderdaad wel de vrijheid van meningsuiting maar deze vrijheid mag/kan toch niet misbruikt worden om de waarheid opzettelijk te verdraaien  (en zo het sociaal kapitaal  te ondergraven)?  In dit geval weegt het private belang toch niet op tegen de (grote) schade aan de maatschappij. In de huidige maatschappij komt het zogenaamde “sociaal kapitaal” immers zwaar onder druk te staan. Sociaal kapitaal kan omschreven worden als gedeelde waarden en normen en is belangrijk voor het vertrouwen in de instellingen. De erosie van het sociaal kapitaal door de groeiende ongelijkheid werd ook door het IMF vastgesteld (2016,  Growing Apart, Losing Trust? The Impact of Inequality on Social Capital). Pertinente niet- bewezen feiten wereldkundig maken om de massa op te jutten betekent het ondergraven van het sociaal kapitaal. De MBB laat als het ware toe om handelingen te benaderen en in te perken, handelingen die actueel strafrechtelijk niet gesanctioneerd kunnen worden, maar anderzijds wel grote schade kunnen veroorzaken aan het  maatschappelijk weefsel.

“De twee grote machtspijlers van het kapitalisme: dubbel boekhouden en vennootschappen”.

Het MBB is in de eerste plaats een andere manier van kijken naar en nadenken over de huidige realiteit (een soort aanvullend en innovatief menselijk kennissysteem); het laat vervolgens een andere manier van handelen toe. Het laat aldus toe de waargenomen realiteit concreet bij te sturen onder de vorm van het ontwerpen van een ingrijpende bijsturing/aanvulling van het huidige rechtssysteem. Het principe van de rechtsstaat “alles is toegelaten, tenzij het is verboden” blijft van kracht in de MBB, maar het wordt aangevuld met een modern denkkader dat systemische antwoorden kan bieden op vele fenomenen (waarop men actueel géén antwoord op heeft).

Voor wie meer wil lezen over de (vele) mogelijkheden van de multi-bronnen-benadering van de maatschappij verwijs ik graag naar mijn zogenaamde ‘trilogie’ op deze website en nog 3 andere artikels  of de volgende linken:

Community user

https://journa.com/hans-vanhaesebroeck 

Hans Vanhaesebroeck

°1964, Jurist (1987, UG), Speciaal Licentiaat Boekhouden en Fiscaliteit (SLFBO, samenwerking UG/Vlerick), ambtenaar bij de Fod Financiën (BBi), hij vertolkt in deze opinie zijn persoonlijk standpunt; hij onderschreef ook de zogenaamde “Verklaring van 30 november 2019”, een initiatief van Hans Claus (zie de link: https://globalsharedvision.com/). Hij schreef mee aan deze Verklaring en werkt verder ook voor deze Verklaring de eerste pijler uit: “De economie wordt terug ten dienste gesteld van mens en natuur, met een boekhouding waarin de bescherming van mens en natuur verankerd wordt”.

Tekenden ook mee:

Hans Claus

Leo vande  Voort

Andras Laszlo

Lieven Nollet

Marie-Ange Demuysere

Eric Boydens

Addendum : over het grote maatschappelijke belang van het zogenaamde “dubbel boekhouden”. 

De auteur wenst te verwijzen naar het – belangwekkende – artikel “Supersprinkhanen”, artikel verschenen in het Nederlandse tijdschrift Quote (30.10.2018).

Het artikel gaat  over de wereld van de “Nieuwe rijken” en het belang  van dubbel boekhouden in deze wereld.

Een greep uit de meest belangwekkende quotes:

“Deze elite levert gewoon slimmere vormen van boekhouden, een virtueel product”.

“Ze ( = de nieuwe rijken) doen dingen die de overheden niet snappen en dus ook niet reguleren, maar die wel degelijk enorme maatschappelijke gevolgen hebben”

(*) Toelichting bij het gebruik van het woordje “Supersprinkhanen”: “Als ware sprinkhanen hoppen ze van land naar land om velden leeg te vreten”.