In de eerste wereld liepen duizenden en duizenden burgers met diverse achtergronden, overwegend jongeren, glimlachend en voorzien van zelfgemaakte sloganbordjes in alle talen, tonen en kleuren. In de tweede wereld hielden de excellenties, nog steeds voornamelijk oude grijze mannen in maatpak, zich keurig aan het protocol. Terwijl de ene wereld open en veelzijdig was en uit gewone mensen bestond, was de andere een hermetisch van de echte wereld afgesloten elite-bubbel. De eerste wereld was de protestmars tegen Donald Trump waar de woordvoerders van een jonge, toekomstgerichte generatie opkwamen tegen de haat en voor de vrede. De tweede wereld was de NAVO-top waar de staatshoofden van de 28 NAVO-lidstaten letterlijk en figuurlijk achter Trump en zijn destructieve oorlogsplannen gingen staan.
Trump is op reis, dat zal niemand ontgaan zijn. In eigen land ligt Trump langs alle kanten onder vuur. Na zijn eerste honderd dagen als president haalt hij de slechtste populariteitsscores ooit voor een Amerikaanse president1. Hij viel abortusrecht aan en probeerde een moslimban in te voeren. Hij deed een mislukte poging om de ziekteverzekeringswet (Obamacare) te hervormen op maat van de private verzekeraars, waardoor 24 miljoen Amerikanen hun ziekteverzekering zouden verliezen. Hij schafte het Clean Power Plan af onder het valse voorwendsel dat mijnwerkers hun job zouden terugkrijgen, maar het enige gevolg is dat de uiterst vervuilende steenkoolmijnen wat langer open zullen blijven terwijl de investeringen in hernieuwbare energie worden afgeremd. En in het onderzoek van de FBI naar de mogelijke inmenging van Rusland in de presidentsverkiezingen van vorig jaar stelt Trump zich op z’n zachts gezegd onhandig op door de FBI-baas James Comey te ontslaan nadat deze geweigerd had het onderzoek te laten rusten. Hoog tijd dus voor Trump om naar het buitenland te reizen en een nieuw verhaal aan de media te presenteren: dat van president Donald J. Trump, de machtige wereldleider die zijn bondgenoten beloont en zijn vijanden verplettert.
Dirty business in het Midden-Oosten
Het is veelzeggend dat Trump voor zijn allereerste staatsbezoek voor Saoedi-Arabië koos. Alle praatjes over waarden als vrijheid en mensenrechten ten spijt, bakken alle Amerikaanse presidenten sinds Franklin Roosevelt zoete broodjes met het autoritaire regime van de Saoedische oliesjeiks. Trump, die toch een groot deel van zijn verkiezingsretoriek aan het gevaar van de radicale islam wijdde, gaat zelfs nog verder dan zijn voorgangers in het bewapenen van de wahabistische dictatuur.
Trump sloot in één keer een deal om voor 110 miljard (!) dollar aan wapens en oorlogstuig aan Saoedi-Arabië te verkopen. Dat is in één klap dubbel zo veel als het defensiebudget van Rusland en evenveel als de totale jaarlijkse wereldhandel in wapens. In zijn speech in de Saoedische hoofdstad Riyad voor een bont publiek bestaande uit vijfenvijftig gezagsdragers uit de landen van het Midden-Oosten en de Arabische wereld, legde Trump uit dat hun focus moet liggen op de strijd tegen extremisme en terreur. Hoe cynisch, wetende dat hij de dag voordien een extravagante wapenlevering onderhandelde met het land dat gekend staat als de materiële en ideologische draaischijf van het salafistisch extremisme.
De vuile rol van Saoedi-Arabië in het bewapenen en ondersteunen van extremistische rebellengroepen in het Midden-Oosten verzweeg Trump, net zoals hij verzweeg dat zijn gastland zich steeds agressiever opstelt in de regio. Denk onder meer aan het bloedig neerslaan van een volksopstand in Bahrein in 2011 en de aanhoudende bombardementen op buurland Jemen waarbij al honderden onschuldige burgers het leven lieten en oorlogsmisdaden worden begaan. In de plaats wees Trump de vinger naar Iran, aartsvijand van Saoedi-Arabië en samen met Syrië de enige grote speler in de regio die geen bondgenoot is van de Verenigde Staten.
Trump beschuldigt Iran ervan verantwoordelijk te zijn voor de chaos en instabiliteit in de regio door ‘roekeloos conflict en terreur na te streven’. Zo zet hij de deur open voor een militaire interventie tegen dat land. Veertien jaar geleden gebruikte George Bush ook grondloze beschuldigingen om de oorlog tegen Irak te starten, een verwoestende oorlog die ruim een miljoen burgerdoden later pas echt verantwoordelijk is voor de chaos en instabiliteit in de regio. Daarom wordt de invasie van Irak wordt ook wel de vader van IS genoemd, terwijl de moeder Saoedi-Arabië is met haar ideologische industrie. Met zijn anabole bewapening van Saoedi-Arabië en oproep om oorlog te voeren tegen Iran, herhaalt Trump dezelfde fouten en legt hij na Al Qaida en IS de voedingsbodem voor een IS 3.0.
Vanuit Saoedi-Arabië legde Trump in zijn Air Force One de allereerste directe vlucht uit Riyad naar Tel-Aviv af, voor een hartelijke onderonsje met boezemvriend en Israëlisch premier Benjamin Netanyahu – Trump mag hem ‘Bibi’ noemen. Trump wil Israël en Saoedi-Arabië, de twee trouwste Amerikaanse bondgenoten in het Midden-Oosten die sinds het ontstaan van Israël op voet van oorlog verkeren, verenigen in een coalitie tegen hun gemeenschappelijke vijand Iran. Met zijn bezoek aan de Klaagmuur beledigde Trump in het voorbijgaan de Palestijnen, voor hij koers zette naar Rome om daar de paus te ontmoeten.
De hoofdbestemming van Trumps reis was echter Brussel, niet zozeer omdat de schone Zennestad -die hij ooit een ‘hellhole’ noemde- de hoofdstad van ons Belgenlandje is, maar wel omdat het gloednieuwe NAVO-hoofdkwartier er gelegen is. Recht tegenover de oude hoofdzetel, op de terreinen van het oude vliegveld van Evere, werd een megalomaan bouwwerk opgetrokken uit staal, beton en glas, acht verdiepingen hoog, een oppervlakte van 25 voetbalvelden en een prijskaartje van 1,1 miljard euro. In de grote hal bestemd voor persconferenties staan een deel van de Berlijnse Muur en een brokstuk van het WTC-gebouw in New York als symbool voor de officiële vijanden van de NAVO: het spook van het communisme en de dreiging van het terrorisme. Meer dan een kwarteeuw na het verdwijnen van de Sovjet-Unie, waartegen de NAVO officieel werd opgericht, was het voorwendsel van het terrorisme meer dan welkom voor wat eigenlijk een imperialistisch bondgenootschap is, waarvan de tijd meer dan verstreken is.
Besparen op al wat sociaal is, om geld te pompen in oorlog en geweld
Al die bombastische pracht en praal vraagt natuurlijk om een plechtige opening. Niet alleen Trump, maar ook de nationalistische Turkse president Recep Erdogan, de autoritaire Hongaarse president Viktor Orbán, de oerconservatieve Poolse president Andrzej Duda en de overige staatshoofden van het Atlantisch Verdrag zakten naar Brussel af voor de gelegenheid. Op een duwtje van Trump tegen de Montenegrijnse premier na, verliep het hele gebeuren vlekkeloos volgens de geplogenheden. De machtsbekleders van de oude wereld stonden netjes op een rij achter Donald Trump terwijl de boss, zoals aangekondigd, van de ceremonie gebruik maakte om zijn bondgenoten de les te spellen.
Wie had gehoopt dat Trump zich tegen de verwoestende interventiepolitiek en militariseringsbeleid van de NAVO zou keren na zijn uitspraak in 2015 dat de NAVO ‘verouderd’ was, moet ondertussen al langer hebben begrepen dat het tegendeel waar is. Niet de invasies in Afghanistan, Irak en Libië die deze landen in puin hebben achtergelaten, niet de wapenwedloop tegen Rusland en China die de defensiebudgetten van de westerse landen de afgelopen decennia tot onverantwoorde hoogten heeft geduwd, maar net de tijdelijke stagnatie daarvan was Trump een doorn in het oog.
Trump kwam naar Brussel om de NAVO officieel in zijn coalitie tegen het terrorisme te doen stappen, wat hem lukte. Zijn tweede eis, en als president van het met voorsprong grootste militaire imperium ter wereld kan hij eisen stellen, is dat alle NAVO-lidstaten de door Obama voorgestelde drempel van 2% van het bbp uitgeven aan defensie, waarvan minstens een vijfde aan militair materieel. Aangezien slechts 5 van de 28 lidstaten daar momenteel aan geraken, loopt de NAVO jaarlijks 119 miljard dollar mis, berekende Trump.
119 miljard dollar, of ruim 106 miljard euro extra uitgeven aan oorlog terwijl er deze winter 54 miljoen Europeanen moesten kiezen tussen voedsel en verwarming, terwijl er ons grote klimaatrampen boven het hoofd hangen als we geen grootschalige investeringen doen in een duurzame economie, terwijl de openbare diensten na dertig jaar neoliberale besparingen overal in Europa zowel hun openbaar als hun dienstverlenend karakter dreigen te verliezen – het zou te absurd voor woorden zijn.
Toch lijkt onze eigen federale regering mee te gaan in die absurde achteruitgangslogica. “Deze regering is heel hard haar best aan het doen om dat ook te doen”, zei Minister van Defensie Steven Vandeput (N-VA) nadat Trump zijn eis om meer te investeren in defensie al op tafel had gelegd tijdens een ontmoeting met de Belgische regering voorafgaand aan de NAVO-top. Vandeput kon zijn sympathie voor Trump niet wegsteken voor de camera’s van TV Limburg. Ook premier Charles Michel bevestigde na de ontmoeting met Trump dat België volop voor de militarisering kiest, waarbij hij de recent besliste investering van 9,2 miljard euro in militair materieel en de procedure voor vervanging van de gevechtsvliegtuigen (beraamd op 15 miljard euro over veertig jaar voor 34 vliegtuigen) aanhaalde. Michel en Vandeput kondigden om Trump te behagen nog bijkomende kostelijke maatregelen voor aan, namelijk een verlenging van de Belgische interventie in Syrië met zes maanden en een bevriezing van de voorziene besparingen op defensie tot 2018.
Jens Stoltenberg, de secretaris-generaal van de NAVO, heeft die inspanning echter al onvoldoende genoemd. Hij verwacht dat het België haar defensiebudget verdubbelt om zo snel mogelijk aan de 2% van het bbp te geraken. Dat zou betekenen dat er 4 à 5 miljard per jaar extra geïnvesteerd wordt in het Belgische defensiebudget. Geld dat niet kan gaan naar onderwijs, cultuur of zorg. Geld dat, als het van Bart De Wever afhangt, gevonden kan worden door nog meer te besparen op de sociale zekerheid, dat monument van de moderne beschaving, die solidariteitskas zonder dewelke niet 15 maar 42 percent van de Belgen in armoede zou leven.
Het is steeds opnieuw die logica van de achteruitgang, van de afbraak, van het krampachtig vastklampen aan de oude, voorbijgestreefde wereld. In wat voor samenleving wordt het sociaal weefsel ontmanteld om meer oorlog te gaan voeren, meer mensen te doden, meer steden en dorpen te verwoesten, meer gezinnen op de vlucht doen slaan, meer geweld aan te wakkeren? Zoals de Britse Labour-voorman Jeremy Corbyn zei in een moedige reactie op de verschrikkelijke aanslag in Manchester: er is een verband tussen de westerse oorlogspolitiek in het Midden-Oosten en het terrorisme bij ons. De huidige ‘war on terror’ werkt simpelweg niet. We moeten het roer compleet omgooien en investeren in een actief vredesbeleid op buitenlands vlak en in een versterking van het sociaal weefsel en een gemeenschapsgerichte lokale politiewerking in eigen land.
Bedankt Trump, nu ben ik een activist
Dat er niet op Trump kan gerekend worden om de blik op de toekomst te richten, bleek ten slotte nogmaals op de G7 top in Sicilië, de laatste halte van zijn reis. Zijn interesse in het lot van de vluchtelingen – voor een groot deel mensen die op de vlucht zijn geslagen voor het geweld en de chaos die de NAVO-interventies hebben veroorzaakt – was zo klein, dat hij niet eens naar de vertaling van de (Italiaanse) toespraak daarover luisterde.
En andermaal weigerde Trump om de engagementen van het Klimaatakkoord van Parijs op te nemen. Voor de jonge generatie, die de gevolgen van de klimaatopwarming zal meemaken, is dat onbegrijpelijk. Volgens een onderzoek uit 2015 zijn meer dan 9 op 10 Belgische jongeren bezorgd over het klimaat. Voor hen is het niet te vatten dat de president van de grootste (en vervuilendste) economie ter wereld klimaatopwarming probeerde af te schrijven als een verzinsel, klimaatwetenschappers op droog zaad zet en de financiering van het Amerikaans milieuagentschap met een derde kortwiekte.
De oliereuzen juichten toen hij de stopgezette aanleg van de megalomane Dakota Acces en Keystone XL pijplijnen hervatte en de steenkoolbazen waren hem dankbaar toen hij het Clean Power Plan van Obama terugschroefde, waardoor de uiterst vervuilende ontginning van steenkool ongehinderd kan doorgaan terwijl voorziene investeringen in hernieuwbare energie worden geschrapt. Maar voor de rest van de aardbewoners is het klimaatbeleid van Trump een regelrechte aanslag op de toekomst. In plaats van honderden miljarden aan oorlog uit te geven zoals Trump en de NAVO doen, zou de nieuwe generatie massaal investeringen in propere energie en duurzame productie en infrastructuur. Meer dan ooit heef de mensheid die omschakeling van de oude naar de nieuwe wereld nodig.
Het roer omgooien, het schip van koers doen veranderen, een andere horizon tegemoet gaan. Zo uitzichtloos als de perspectieven van de oude wereld zijn, zo hoopvol zijn de horizonten die de meer dan 12.000 manifestanten in hartje Brussel aanwezen. Meer dan zeventig middenveldorganisaties ondersteunden de oproep om Trump niet welkom te heten in ons land, een unieke samenwerking van klimaatactivisten, vakbonden, vrouwenorganisaties, anti-racismeverenigingen en de vredebeweging. Toch viel vooral op hoeveel gewone burgers, van alle achtergronden, uit alle hoeken van ons land en zelfs daarbuiten, van alle leeftijden maar toch vooral veel jongeren meestapten. Het contrast met de gesloten bubbel van de oude wereld kon niet groter zijn. Velen hadden hun eigen bordje gemaakt, vaak grappig en origineel. Voor velen was het hun eerste allereerste betoging, zoals voor de jonge blogster Suzanne Gielis die schreef dat “ondanks het hoofdthema anti-Trump is, ging het vandaag om zoveel meer. Deze betoging telt ongelofelijk veel subthema’s die allemaal terug te linken zijn aan Trump. Ik vond het ook indrukwekkend toen we op een gegeven moment achterom keken en meer dan een kilometer verderop nog stipjes en vlaggetjes door de straten zagen bewegen.”
Het was duidelijk dat de energie, de frustratie maar ook de hoop van deze generatie naar buiten moest. De generatie die vandaag massaal op straat komt, is degene die het klimaat kan redden en de wereld kan veranderen. Het zijn die jongeren die overal in de wereld mobiliseren omdat ze niet willen dat de ongelijkheid nog groter wordt, de planeet voor winst opgeofferd wordt en de oorlog escaleert. Welk de redenen ook waren om op 24 mei op straat te komen, het verenigende besef dat de nieuwe wereld van onderuit zal worden opgebouwd maakt deze massa zo sterk. Waar we Donald Trump dankbaar voor moeten zijn, is dat hij met zijn drieste offensief tegen sociale, ecologische en mensenrechten en met zijn roekeloze oorlogstrompet het failliet van de oude wereld zo duidelijk in de verf heeft gezet. Zoals op het bordje van een jonge vrouw stond: ‘bedankt Trump, nu ben ik een activist’.
Olivier Goessens, ondervoorzitter van Comac
1 https://projects.fivethirtyeight.com/trump-approval-ratings/
