Over de arbeidsmarkt valt heel wat te vertellen. Tijdens de trefdag deden we dat in 8 workshops over specifieke arbeidsmarktvraagstukken en –problemen. Een publieksmix van experts, professionelen en ervaringsdeskundigen zorgde telkens voor een geanimeerde discussie.
Onzeker werk: tijdelijk, onzichtbaar en onbetaald
Het tweelingzusje van activering heet precarisering. De vele gezichten van die precarisering kwamen aan bod tijdens drie workshops.
Om te beginnen interimarbeid. De laatste jaren hebben korte contracten een erg hoge vlucht genomen. Interim brengt echter heel wat misbruik met zich mee. Met hun interimactie verzamelde KAJ de laatste jaren verhalen van interimmende jongeren. Enkele toppers: jobs voorstellen die niet passen, inschrijving weigeren, jobs die niet (meer) bestaan, onbeschofte behandeling, …
Karel Van Bever vertelde over zijn belevenissen als interim-arbeider in de Gentse haven. Hij schreef er een boek over, ‘Dokter in overall’. Op aanstoken van de man van FEDERGON (werkgeversorganisatie interimsector) volgde hierop een stevige discussie.
Veel onzekere arbeid zien we niet; ze blijft onzichtbaar. Bij onderaannemers van onderaannemers van onderaannemers of in achterkamertjes. OR.C.A. (Organisatie voor Clandestiene Arbeidsmigranten) verleent steun aan mensen zonder papieren die aan het werk zijn in gammele statuten. In het Brusselse gaat dat vaak over huishoudhulpen bij gegoede expats.
Tenslotte zien we vandaag ook een comeback van onbetaalde arbeid in allerlei vormen. De workshop focuste op de ‘arbeidszorg’, een snelgroeiende sector in de sociale economie die mensen tewerk stelt voor een extra (bovenop de uitkering) van doorgaans € 1 per uur. Net zoals in de beschutte werkplaatsen gaat het hier over soms erg kwetsbare mensen. Grote uitdaging voor de arbeidszorg is het evenwicht bewaren tussen sociale ondersteuning en economische activiteit.
Druk, druk, druk…
In onze ‘knelpunteconomie’ is de ‘matching’ van ‘werkzoekenden’ met de juiste ‘competenties’ dé uitdaging om een tot een gezonde ‘arbeidsmarkt’ te komen. Wie niet mee werkt, kan een ‘transmissie’ oplopen en eventueel ‘sancties’.
In de workshops over taal en werkloosheid legden de deelnemers het discours van de beleidsmakers naast de scheldtirades van de 11.000 leden van de Facebookgroep ‘Ik haat doppers…’.
Hoewel het beleid gelukkig heel wat genuanceerder uit de hoek komt, zien we toch een overeenkomst. Wie werkloos is, heeft daar zelf schuld aan en moet gestraft worden. Economie en arbeidsmarkt worden benaderd als natuurfenomenen waar we met z’n allen aan zijn overgeleverd.
Zelf goed betaalde banen creëren om de werkloosheid te bestrijden, lijkt iets voor dromers. Bijgevolg neemt de druk op de werklozen toe. Als de economie niet wil veranderen, dan zij wel.
Jong & oud: samen in de shit?
De ruimte voor jongeren om vrij hun studiekeuze te maken verkleint. Enkele jongeren spraken uit eigen ervaring. Enerzijds vragen ze meer en betere informatie om de best mogelijke studie- en beroepskeuze te maken. Anderzijds kan het volgens hen niet de bedoeling kan zijn dat ‘economisch oninteressante’ richtingen worden afgeschaft of verduurd.
Ondertussen lijken werkgevers enkel nog te geloven in kant-en-klare nieuwe werkkrachten. Dat is te utopisch. Een betere integratie van stages, ook in het hoger onderwijs, lijken noodzakelijk.
Op oudere werknemers zijn werkgevers ook al niet zo tuk.
Socioloog Jan Hertogen bekeek de cijfers. Zijn conclusie is dat de uitstroom van oudere werknemers in sommige sectoren, zoals de automobiel, ronduit dramatisch is. De non-profit is een opvallend lichtpunt: “In de non-profit is er een eindeloopbaanregeling die oudere werknemers voorziet van extra verlofdagen. Mensen blijven er significant langer werken. De vrijgekomen uren kunnen worden ingevuld door jongeren. Wat belet ons eigenlijk om deze regeling uit te breiden naar andere sectoren?”
We maakten ook plaats voor een verhaal uit de praktijk. Dirk Cosyns kwam als afgedankte arbeider bij Volkswagen terecht in een tewerkstellingcel. Veel collega’s vonden dat maar een maat voor niets. Werk zoeken boven de vijftig is gemakkelijker dan werk vinden.
Begeleiding op (wiens) maat?
Dat brengt ons bij de begeleiding van de werkzoekende.
Omdat de VDAB niet de middelen heeft om alle werkzoekenden te begeleiden worden meer en meer ‘percelen’ ‘gelabelde’ werkzoekenden uit ‘doelgroepen’ ‘getenderd’ naar vzw’s en commerciële begeleiders voor ‘uitzonderlijke trajecten’. Vooral de interim-sector is hier aan een opmars bezig. De tenders lijken wel op hun maat geschreven.
Filip Watteeuw (Groen!): “De uitzendsector is er in geslaagd om de markt van de trajectbegeleiding voor een groot deel binnen te halen. De uitzendsector kan zeer scherpe offertes opmaken omdat zij bij de begeleiding van werkzoekende middelen genereren op meerdere niveaus. Dit gaat ten koste van kleinere begeleidingsorganisaties die nochtans heel wat knowhow bezitten.”
Of de vele commerciële begeleidingen echt voor een besparing zorgen en (vooral) of de kwaliteit gegarandeerd is, blijft een vraagteken.
Een deelnemer vatte het treffend samen: “Eigenlijk verkoopt VDAB steeds meer werklozen door aan andere begeleiders”.
Ook bij VDAB is lang niet iedereen vragende partij om nog meer activering door te geven. De eigen organisatie verliest expertise en het personeel blijft over met de moeilijkste doelgroepen en een hoge werkdruk.
Een drukbezocht workshop tenslotte, handelde over het nagelnieuwe W²-beleid. Voortaan zullen werkzoekenden die nogal veraf staan van werk een traject volgen op maat met een combinatie van begeleiding op het vlak van werk en welzijn. Beiden zijn immers niet los te koppelen. Wie problemen thuis heeft, geraakt niet aan de slag of houdt niet lang een job.
Grote vraag is of het Vlaamse arbeidsmarktbeleid hiermee niet teveel gaat inbreken in het welzijnswerk? Dat heeft een eigen dynamiek en kan altijd worden afgemeten aan de mate waarin mensen doorstromen naar werk.
Roger Jacobs maakte iets gelijkaardigs mee in de sector van basiseducatie. Hij schreef er al een hele poos terug een boek over: ‘Het pomphuis van de 20ste eeuw’. Zijn boodschap: laat het beleid niet zomaar inbreken in het welzijnswerk.
