Een vrouw zit achter een bureau. Ze bevindt zich ergens in een uithoek van het podium. Ze wordt omgeven door hoge archiefkasten. Plots staat de vrouw op en ze trekt een sprint richting de uitgang van de loods. Met een harde klap beukt ze haar lijf tegen de deur waar ‘Exit’ op staat. Ze valt op de grond. Haar lichaam wordt weggesleept. Dit weerhoudt haar er echter niet van om weer op te staan en opnieuw tegen de deur aan te rennen.

De personages in ‘Trachten’ zitten allemaal gevangen in een duistere en bureaucratische wereld. In hun pogingen uit te breken ontdekken ze soms een stuk vrijheid, maar meestal is hun worsteling pijnlijker dan het kwaad dat bestreden moest worden.

Dansen kan enkel in een speeldoos, zoals de ballerina die steeds in verstarde houdingen rondjes moet draaien op een speelschijf. De geboorte – een bekende metafoor om aan te geven dat een personage zijn ware zelf ontdekt – wordt in ‘Trachten’ voorgesteld als een moeizame en zinloze strijd tegen instabiliteit. Naakt en omhuld door moederkoek strompelt de pasgeborene de loods uit. En dat moet dan vrijheid voorstellen.

Op jullie website staat dat jullie hebben getracht hebben een antwoord te geven op enkele vragen. Welke vragen hebben jullie jezelf gesteld bij het ontwikkelen van de beelden in het stuk?

Pim: “We zijn vertrokken vanuit het idee van de maakbare mens. Daaruit volgde de vraag: hoe je om met keuzes die voor jou gemaakt worden door de samenleving met haar ongeschreven wetten.  En vanuit die vraag hebben we dan nog wat subvragen afgeleid, zoals: hoe ga je om met verlies?”
Sofie: “Heel de groep zat daar wel wat mee.”
Pim: “Ja, daar heeft iedereen uit de groep mee te maken gekregen. [stilte] Alleen ik niet.”

Is het maken van het stuk dan een soort therapie?

Sofie: “Dat is een groot woord. Maar kunst is wel altijd een soort van verwerking. Er zit altijd een aspect van therapie in. Het maakt het je makkelijker als het problemen zijn die je zelf bezig houdt. Je moet vertrekken vanuit een noodzaak.”

In ‘Trachten’ wordt nauwelijks tekst gebruikt. Is dit een bewuste keuze?

Pim: “Ja, we wilden op de eerste plaats beeldend theater maken. Dit jaar was dat beeldend locatietheater.”
Sofie: “Vanaf het moment dat er woorden gebruikt worden, zit je direct met een interpretatie die je uitsluit. Tekst werkt vernauwend.”

Maar zijn beelden niet soms ook erg gratuit?

Pim: “Ja, maar daarom is een thematische lijn belangrijk.”
Sofie: “Het is gegroeid uit onze interesse uit woordloos theater.
Wat kan je zeggen met woordloos theater?”
Anne-Lien: “Het lichaam kan meer centraal komen te staan. Je hebt niet altijd woorden nodig om iets te uiten.”
Celia: “Tekst gebruiken we als drager van emotie, en niet als drager van betekenis.”

In het stuk proberen de acteurs uit de ketens van de maatschappij los te breken. Dit gaat vaak met veel pijn en lijden gepaard. In welke mate herkennen jullie jezelf in de personages uit het stuk?

Pim: “Daar hebben we veel over gesproken. Vrijwel iedereen heeft verwachtingen waar hij of zij aan moet voldoen, terwijl ze liever iets anders willen doen. De vraag is dan: hoe ga je om met keuzes die voor jou gemaakt worden. Daarbij sluit aan: Wat betekent het om zelf een keuze te maken?”
Celia: “Soms is het gevaarlijk om te kiezen, omdat er daarmee ook iets is dat je niet kan kiezen.”
Pim: “Heimelijk wil iedereen ook iets anders, dan ze nu aan het doen zijn.”
Celia: “Ja, ik wil ook wel in de Himalaya zitten.”
Sofie: “Maar dat komt ook omdat we nu zoveel keuzes hebben.”
Anne-Lien: “We hebben het stuk ook aangepast aan die leefwereld waarin zoveel keuzes zijn.”

Vrijheid is verantwoordelijkheid?

Celia: “Ja, inderdaad, de mens is gedoemd vrij te zijn.”

Kan de Himalaya echt een bevrijding zijn?

Celia: “Volgens mij gaat het om een verandering in bewustzijn. Je kan je in elke keuze vrij voelen als je er helemaal voor gaat.”
Pim: “Het stuk dat we vorig jaar gemaakt hebben, ligt in dezelfde lijn. Een verlangen naar het onbekende.”
Sofie: “Een verlangen naar een verlangen dat niet bestaat.”

Denken jullie dat jullie ook een compleet ander stuk zouden kunnen maken?

Sofie: “Ik denk het niet. Het is nodig dat ik mezelf deze vragen stel. In die zin is het het maken van theater wel therapeutisch.”
Pim: “Maar ook in Shakespeare kan je jezelf herkennen.”
Sofie: “We zijn niet bewust op zoek gegaan naar een bepaald soort beeldtaal, maar die is toch weer zo ontstaan.”
Celia: “Het mooie aan kunst is dat je met één concept een oneindig aantal beelden kan maken.”
Pim: “Onze begeleider zei dat veel kunstenaars hun leven lang in dezelfde lijn blijven werken, maar toch compleet verschillende voorstellingen maken.”
Celia: “In de theaterwetenschappen zie je dat ook. Ze gaan op zoek naar de ‘persoonlijke vraag van de kunstenaar’. Ik stoor me daaraan.”
Sofie: “Ik zou dat wel eens willen doen, iets compleet anders maken, maar ik weet niet of het zou lukken.”

Jullie zijn allemaal amateurs. Toch geven de acteurs en actrices heel veel van zichzelf. Hoe hebben jullie dit voor elkaar gekregen?

Pim: “We hebben een maand oefeningen gedaan om elkaar beter te leren kennen en vertrouwd te raken met elkaar.”
Sofie: “In totaal was er zelfs een kennismakingsperiode van drie maanden.”
Pim: “We zijn begonnen met tachtig mensen die via de universiteit hadden laten weten dat ze graag zouden meewerken. Daarvan zijn er uiteindelijk acht overgebleven.”
Sofie: “Via de colleges werd er reclame gemaakt. Daardoor werden we een beetje een slachtoffer van ons succes. Maar het probleem heeft zich uiteindelijk wel opgelost.”
Pim: “Vervolgens hebben we zo’n drie maanden met elkaar gepraat waar we met het stuk heen wilden. Daaruit hebben we in samenwerking beelden bedacht die we los zijn gaan repeteren.”
Sofie: “Want de echte kennismaking heeft toch pas plaats gevonden op de vloer tijdens de repetities.”
Pim: “En uiteindelijk is iedereen met name pas de laatste twee weken echt sterk gegroeid in het stuk.”

Ten slotte: Jullie voorstelling heet ‘Trachten’. Is het gelukt?

Pim lacht.
Celia: “Trachten impliceert dat je moet blijven proberen, dus het kan nooit af zijn.”
Sofie: “Daarmee is het letterlijk een ‘voorstel-ling’.”

‘Trachten’ is de tweede productie van theatercollectief Artoo. De voorstelling liep van 26 tot 30 april in een loods aan de Afrikalaan in Gent.