Waarom spreek je iemand al zijn hele leven met het verkleinwoord van zijn voornaam aan zoals ik dat steeds met de pas overleden Koentje Nyssen deed? In zijn geval heb ik er zonder twijfel vooral een gevoel van grote bewondering mee willen uitdrukken. Een verzetsdaad kan immers iemand doen uitgroeien tot een levenslange held voor wie het meemaakte en dit was het geval met Koen die uit protest tegen de wandaden van het militarisme in het begin van de jaren ’80 zowel de militaire dienst als de burgerdienst weigerde en hiervoor 9 maanden in de gevangenis zat. In die tijd moest elke jonge Belg 12 maanden onder de wapens. Wie hieraan wou ontsnappen moest in een of andere organisatie 24 maanden lang tegen een hongerloon als ‘gewetensbezwaarde’ burgerdienst doen. In het begin van de jaren ’80 had je verschillende mensen die bewust zowel militaire dienst als burgerdienst afwezen en dus ‘totaalweigerden’: wijlen Martin Van Kerrebroeck, Peter Vanhoutte, Lieven Verheyen, Dirk Torfs, Yves Buysse, Lieven Verheyen… “Ik kan mijn lichaam niet in dienst stellen voor een staat die meer belang hecht aan bewapening dan aan armoede en ellende in de wereld en die gewetensloos ja knikt als er wordt geëist dat ze kernwapens plaatst op eigen grondgebied”, schreef Koen in de brief aan de minister van Binnenlandse Zaken die hem had opgeroepen om zich op 12 februari 1982 te melden voor de militaire keuring in het Klein Kasteeltje in Brussel. Burgerdienst was voor hem niet aanvaardbaar “omdat ik daarmee in compromis zou gaan met dit leger en al haar militaire uitvloeisels en daardoor indirect dit leger zou aanvaarden”.
Het was de periode waarin de VS als lid van de NATO, waartoe ook België behoort, al jarenlang militair intervenieerde in landen zoals Vietnam, Chili, El Salvador waar het grootkapitaal het onderspit dreigde te delven tegen de volkswil en bovendien plannen had om in West-Europese landen zoals België kruisraketten te installeren richting Rusland, hetgeen zoals bekend in die tijd aanleiding gaf tot een enorm massaal protest. Vanaf 5 mei 1982 wordt Koen als een deserteur beschouwd en onderweg naar een vredesbetoging in Bocholt wordt hij op 18 mei bij een rijkswachtcontrole gearresteerd. De krijgsraad veroordeelt hem op 22 juni tot twee jaar effectieve gevangenis, een arrest dat in september ondanks de vele solidariteitsacties die georchestreerd werden door de actiegroep Onkruit – massale mobilisatie bij de processen, gooien met eieren naar toenmalig defensieminister Vreven, verstoring militair defilé in Leuven, bekladding muren bij het militair domein in Zutendaal, ontvreemding standbeeld Albert I in Leuven… – in beroep (ook later door Cassatie) bevestigd wordt. Tijdens zijn processen getuigen diverse bekende figuren zoals priester Jef Ulburgs. Koen zelf wijst er tijdens het proces de rechter op “dat de ware beschuldiging tegen hem luidt dat hij niet wil meedoen aan de militaire waanzin”. Hij zal 9 maanden in de gevangenis opgesloten blijven, eerst in Sint-Gillis daarna in Hoogstraten. Van een eerste penitentiair verlof maakt hij echter gebruik om in Nederland onder te duiken. Op tal van plaatsen duiken affiches op met de tekst ‘Koen vrij, wij blij’!
Ik wil mij tot slot richten tot zijn moeder Elza, zijn kinderen Kobes en Jef en zijn vijf broers. WEES HEEL FIER OP KOEN WANT HIJ IS VOOR VELEN EEN ECHTE HELD!
Luc Vanheerentals
PS. Ik schreef in 1983 het boek ‘Plicht… Wat plicht? Niks Plicht! Belgiese totaalweigeraars getuigen!’ (220 blz) met een volledig overzicht van de rechtszaken, solidariteitsacties en pleidooien van de totaalweigeraars in die periode. Het is vanzelfsprekend al lang uitverkocht. Tijd om het opnieuw uit te geven?
