Er zit natuurlijk altijd een element van vrede in het bijeenbrengen van landen, het praten en het sluiten van overeenkomsten. Maar de EU heeft nooit verklaard te willen streven naar een vreedzame wereldorde van gedemilitariseerde landen, terwijl dat toch is waar Alfred Nobel in zijn testament onmiskenbaar op doelde.

Integendeel, de EU heeft verschillende programma’s voor de ontwikkeling van wapens, legers, een defensietak en wapenhandel. Samen met de voormalige prijswinnaars Desmond Tutu, Mairead Maguire en Adolfo Perez Esquivel heeft het International Peace Bureau – dat in 1910 de prijs won – vorige week geprotesteerd tegen de keuze van het Nobelcomité.

Bindend testament

Noorse politici hebben natuurlijk het recht te vinden dat de EU bijdraagt aan “vrede” en ook het recht op feestjes met politieke vrienden. Maar niet om het geld en het prestige van de Nobelprijs te gebruiken voor hun eigen agenda. Een nalatenschap is juridisch een bindend document.

Toch is de erfenis van Nobel de laatste jaren volledig losgeraakt van zijn oorspronkelijke bedoeling, met de keuze voor de Finse politicus Martti Ahtisaari (2008), de Amerikaanse president Barack Obama (2009), democratie in China (2010) en de EU (2012). Door hun eigen, open concept van “vrede” te gebruiken, hebben Noorse politici de prijs overgenomen voor doelen die ze zelf leuk vinden.

Nobel was heel duidelijk: hij wilde een wereld vrij van militarisme en oorlog, waar middelen worden ingezet voor mensen en niet voor wapenwedlopen. Zijn prijzen waren bedoeld voor innovatieve veranderingen van “het grootste nut voor de mensheid”.

Omdat Noorse politici in die dagen voorvechters waren van een vreedzame orde, koos hij voor een comité van vijf politici om aan zijn visie te werken. Tegenwoordig heeft het Noorse parlement echter een tegenovergestelde visie, gevormd als het is door een militaristische cultuur en Koude Oorlogsdenken.

Schandelijk

Ook juridisch is dit slecht. Meer dan vijf jaar geleden ontdekte Fredrik S. Heffermehl, een Noorse advocaat en schrijver, Nobels oorspronkelijke bedoeling en riep het Comité op om de prijs weer te gebruiken als “vredesprijs, niet als prijs voor het milieu, economie en humanitaire hulp […] Nobel bepleitte een radicale verandering in internationale politiek”.

Maar het Comité heeft hier, aldus Heffermehl, heel vijandig op gereageerd en heeft vijf jaar lang niets met de kennis gedaan. “De schande wordt nog groter doordat de huidige voorzitter van het Nobelcomité ook de secretaris-generaal van de Raad van Europa is”.

In maart 2012 heeft de Stichtingsautoriteit in Zweden het Comité opgedragen om zich aan het testament te houden, en de Nobelstichting gevraagd de prijzen te overzien. Maar het Noorse Parlement en het Nobelcomité blijven vasthouden aan het concept “vrede” in het algemeen.

Het IPB, een van de oudste en meest uitgebreide vredesnetwerken, heeft nu de Zweedse autoriteiten gevraagd juridische actie te ondernemen. Nobelprijswinnaars moeten tegenstanders zijn van militaire programma’s.

De wereld besteedt nog steeds exorbitante bedragen aan een heilloos model van veiligheid in de illusie dat confrontatie ons verder brengt dan samenwerking. De Nobelprijs besteden aan het vredesplan van Nobel zou het beste nieuws zijn voor de wereld, de armen, het milieu, mensenrechten, vrouwen en kinderen; altijd, ieder jaar.