Margaret Thatcher met haar uitspraak: 'There is no alternative'.
Foto: Charles Hope, Flickr / CC BY-NC-SA 2.0 (More information about the rights of this work, see below article)
Opinie - Bieke Abelshausen, Ronald Crouzé, Pieter Meurs

TINA in tijden van Corona

Herinnert u zich TINA nog? We doelen op de afkorting van de gevleugelde uitspraak “there is no alternative”, een claim die maar wat graag door conservatieve politici in de mond wordt genomen om in tijden van economische recessie strenge besparingsmaatregels door te voeren. Wie had ooit gedacht dat een schimmig virus die alleenheerschappij van de economie zou kunnen doorbreken?

zondag 29 maart 2020 16:00
Spread the love

 

Herinnert u zich TINA nog? We verwijzen niet naar het hoofdpersonage uit de fijne kinderboeken dat met de huidige gezondheidscrisis een nieuwe titel aan de reeks zou mogen toevoegen (‘Tina krijgt corona’ of ‘Tina drinkt Corona’, u mag zelf kiezen waar uw prioriteiten liggen). We doelen op de afkorting van de gevleugelde uitspraak “there is no alternative”, een claim die maar wat graag door conservatieve politici in de mond wordt genomen om in tijden van economische recessie strenge besparingsmaatregels door te voeren. Slechts een paar jaar geleden werd TINA ook in Vlaanderen nog geopperd. TINA staat voor het gebod om koste wat kost de economie draaiende te houden.

Wie had ooit gedacht dat een schimmig virus die alleenheerschappij van de economie zou kunnen doorbreken? Corona duwt het economische belang van haar troon en laat de gezondheid voor een keer voorgaan. Met drastische sociale en politieke maatregelen tot gevolg: het alledaagse leven zag er nog nooit zo uit.

Voor een sociaal wetenschapper zijn dit interessante tijden: de samenleving zoals we ze kennen wordt grondig door elkaar geschud – het gaat voor een keer niet alleen over de economie. Het is hartverwarmend om te zien dat dit momenteel resulteert in hernieuwde burgerinitiatieven, een groot gevoel van samenhorigheid en een groei van maatschappelijke zorg.

Ineens lijkt er ook meer aandacht te zijn voor de problemen van eenzaamheid, onzekerheid, angst en sociale isolatie. Mensen gaan boodschappen doen voor elkaar of brengen al eens makkelijker een bezoek aan de (eenzame) bejaarde medemens. Maar ook voor klimaatwetenschappers zijn dit boeiende tijden: door het afraden van niet-essentieel verkeer, de vermindering van lucht- en scheepvaart, en het stimuleren van thuiswerk, is het wellicht bijzonder leerrijk om na te gaan wat deze crisis betekent in termen van uitstoot en vervuiling.

En ook al is de economie naar de tweede plek verdreven, ook voor economisten kan dit een inzichtelijke periode zijn: niet alleen door het stilleggen van het overgrote deel van de grote consumptie-machinerie, maar ook door de oproepen om de lokale handelaars te steunen. Economie lijkt nu zowaar ten dienste te staan van andere essentiële maatschappelijke diensten, waarvan het nut nu des te duidelijker wordt (zorg, onderwijs, cultuur). 

Laat ons duidelijk zijn: deze corona-crisis is dramatisch en heeft veel ernstige fysieke en psychische gevolgen. Het menselijk leed zal wellicht moeilijk te overzien zijn en de maatschappelijke impact ongezien. Het is begrijpelijk dat de prioriteiten momenteel gaan naar overleven en zorg, en dat het primaat van de economie en de politiek wat naar de achtergrond verhuist. De corona-crisis zorgt met andere woorden voor een stevige politieke, economische en maatschappelijke reshuffle.

Maar dat betekent dat er dus wel degelijk een alternatief blijkt voor de manier waarop we normaalgezien omgaan met de wereld. Eentje waarbij we makkelijker met de buren praten, waarbij werknemers meer vertrouwen krijgen om thuiswerk te doen, waarbij grote bedrijven zich meer inzetten voor het algemeen maatschappelijke belang, waarbij we waarderen wat zorg betekent en ga zo maar verder. Het is een alternatief dat oog heeft voor het intermenselijke, voor menselijke zorg, voor (mentale en fysieke) gezondheid en dat wellicht ook nog eens goed is voor het milieu. Een van de belangrijkere lessen die vandaag te leren is, is dan ook dát we de samenleving anders kunnen organiseren.

Zonder de magnitude van de Corona-crisis en haar gevolgen te willen onderschatten, lijkt het tegelijkertijd vreemd dat die maatschappelijke reshuffle zich nu pas opdringt. Hoe erg en acuut corona ook is, het is en blijft klein bier ten aanzien van pakweg de globale klimaatcrisis, of ten aanzien van de wereldwijde inbreuken op de mensenrechten. De corona-crisis en haar maatregels leggen in die zin een zeker maatschappelijk cynisme bloot: ze tonen aan dat de mens niet altijd bezig is met het grotere plaatje, en zich snel weet te verliezen in de eigen kleine wereld.

Dat betekent hoegenaamd niet dat we de corona-crisis moeten minimaliseren. Veeleer verwijst het naar de hoop dat die huidige, alternatieve vorm van leven niet gewoon weggewoven wordt eens de crisis is bedwongen, maar dat ze een reële kans krijgt in de al zo vaak besproken exit-strategie.

Misschien kan de reshuffle wel een soort maatschappelijke reset betekenen, eentje waarbij we ons afvragen welke belangen voor het economische moeten komen. Laat dit een oproep zijn naar bovengenoemde wetenschappers om de haalbaarheid van zo’n reset te bestuderen.

 

Foto: Charles Hope, Flickr / CC BY-NC-SA 2.0 

Creative Commons

dagelijkse newsletter

take down
the paywall
steun ons nu!