Ze vielen allemaal in 2011, als een rijtje dominostenen: Zine El Abidine Ben Ali van Tunesië, Hosni Moebarak in Caïro, Dominique Strauss-Kahn van het IMF, Muammar Khaddafi in Tripoli, Jorgos Papandreou in Athene, Silvio Berlusconi in Rome, de Amerikaanse voetbalster Joe Paterno van de Penn State University en mediamagnaat Rupert Murdoch; terwijl FIFA-voorzitter Sepp Blatter, de Syrische tiran Bashar Al-Assad en Jemenitisch dictator Ali Abdullah Saleh ook flink beginnen te wankelen.

Nieuwe elementen komen de oude vervangen, maar het systeem blijft bestaan

Maar laten we eerlijk zijn: in plaats van het systeem fundamenteel te veranderen, werd vaak alleen de figuur aan de top van het systeem van de troon gestoten door de aanval van de 99 procent. En dus duurt het niet lang voor nieuwe elementen de oude komen vervangen. Eind november zagen we op het Tahrirplein in Caïro dat de huidige Egyptische generaals niet veel beter zijn dan Moebarak, en veel Libische ‘rebellen’ blijken racistische hooligans te zijn die het meer dan waard zijn ‘gesteund’ te worden door de CIA …

Tegen de nieuwe directeur van het IMF, de conservatieve Christine Lagarde, loopt een onderzoek voor machtsmisbruik door het Franse gerecht. Als minister van Financiën van haar land gaf ze 580 miljoen dollar aan een topman van Adidas die dicht bij haar partij stond (nvdr: UMP, de partij van president Sarkozy).

De nieuwe regeringsleider van Griekenland, Loukas Papademos, is de voormalige vicepresident van de Europese Centrale Bank, de instelling die samen met het IMF de kwelgeest is van de arme Europese arbeidersklasse. In Italië heeft Mario Monti, voormalig EU-commissaris met een brutale bankiersmentaliteit, die functie gekregen.

Maar de politiek-democratische beweging van de Arabische lente en de economisch-democratische Occupy-beweging zullen de druk niet doen afnemen. Ik bezocht Occupy Dublin nabij de Ierse centrale bank vorige maand; Occupy Washington twee weken geleden en Occupy Wall Street in het Zuccotti Park in het financiële district van New York, net voor de illegale ontruiming van het plein door de politie.

Vastberadenheid van de antiapartheidsbeweging

Elke keer deed de sfeer me denken aan de vastberadenheid, de principes en de strategische helderheid van de antiapartheidsbeweging. De mensen willen geen halfbakken hervormingen, zoals de ooit voorgestelde invoering van het ‘driekamerparlement’ om de apartheid ‘zachter’ te maken: neen, ze eisen een fundamentele verandering van het systeem, en ze genieten een enorme steun onder de bevolking.

Het is misschien verrassend dat het idee om de Occupy-beweging naar Durban te brengen van José María Figueres komt, voormalig manager van het World Economic Forum in het chique Zwitserse Davos. Hij is momenteel president van Costa Rica en de broer van Christania, uitvoerend secretaris van de UNFCCC, het Klimaatpanel van de Verenigde Naties.

Tijdens het Climate Vulnerable Forum in Bangladesh, vroeg OneWorld TV hem: “Je hebt je sympathie geuit voor de Occupy Wall Street-beweging en hebt opgeroepen voor een Occupy Durban. Hoe moet dat gebeuren en wat kan zo’n actie bereiken?”

Figueres antwoordde: “De rellen in Londen, de indignado’s uit Madrid en de wereldwijd groeiende Occupy Wall Street-beweging zijn tekenen van de frustratie die gevoeld wordt door een grote groep die vindt dat het huidige economisch klimaat geen rekening met hen houdt. Dus misschien hebben we een Occupy Durban nodig, één met respect voor het klimaat.”

Figueres wil graag een sit-in zien, door de delegaties van die landen die het hardst getroffen worden door de klimaatverandering. Het zijn precies die landen die van de ene Klimaatconferentie naar de andere gaan zonder ooit een positieve of concrete oplossing te krijgen voor de fundamentele klimaatproblemen waar ze mee worstelen, maar waarvan ze niet de veroorzakers zijn.

Draagvlak voor een ‘Lente van het Klimaat’

En is er buiten Durbans International Convention Centre, in bredere lagen van de Zuid-Afrikaanse samenleving, een draagvlak voor een ‘Lente van het Klimaat’, naar het voorbeeld van de Arabische lente? “De geschiedenis van de mensheid leert ons dat er altijd een grote crisis nodig is om ons echt in beweging te krijgen”, antwoordde hij.

En we zitten op dit moment ongetwijfeld in zo’n crisis. Volgens demografen sterven er op dit moment al 300.000 mensen per jaar door de gevolgen van de klimaatverandering. Zal het UNFCCC een echt globaal akkoord kunnen afdwingen? Zoiets is voor het laatst gerealiseerd met het Protocol van Montreal in 1987 om de CFK’s te bannen om zo de ozonlaag beter te beschermen. 

Of zal de VN-top in Durban vooral bekend geraken als de ‘Conferentie van de vervuilers’? De plaats waar de opvolger van het Kyoto-protocol gestorven is, terwijl de 1 procent de handel in CO2-emissierechten kon blijven gebruiken om met ons klimaat te gokken.

Zelfs al voorspelde de Zwitserse UBS-bank de nakende ineenstorting van het systeem van verhandeling van CO2-emissierechten zoals dat sinds 2005 bestaat in de Europese Unie (European Union Emissions Trading Scheme, EU ETS), dan nog zullen we er onder lijden wanneer de lopende VN-klimaattop sluit op 9 december.

Om onze planeet en de mensen te redden, is het nodig dat de 99 procent de winstmentaliteit van het UNFCCC durft uit te dagen.

Op 10 november kreeg ik een interessante email: “De Occupy-beweging, die zich over de wereld verspreidt, focust de aandacht op het onrechtvaardige systeem dat een kleine elite van personen en bedrijven bevoordeelt. De macht en de rijkdom van deze kleine groep wordt geconsolideerd ten nadele van de grote meerderheid van de wereldbevolking en van de planeet zelf.”

Volgens die mail zal de COP17 “niets doen om deze scheefgetrokken verdeling van machtsmiddelen weg te werken, en zal de top die instituties en personen die een economische ramp hebben veroorzaakt opnieuw de controle geven over ons gronden, ons water en onze atmosfeer. Zo kunnen ze zich opnieuw als dezelfde geldscheppende instanties gedragen.”

UNFCCC als de ‘United Nations Fools, Clowns and Carbon Criminals’

Een mogelijk antwoord, schreef de anonieme mailer, is de Occupy COP17-beweging. Een website (www.occupycop17.com), een Facebookpagina (www.facebook.com/occupy COP17)) en een Twitter-feed (www.twitter.com/OccupyCOP17 en #occupycop17) zijn al actief.

De Occupy-beweging beschouwt de UNFCCC als de United Nations Fools, Clowns and Carbon Criminals. En als je kijkt naar de 16 vorige VN-Klimaatconferenties is het moeilijk om daar niet akkoord mee te gaan.

Er zijn veel Zuid-Afrikanen die zullen deelnemen aan het anti-COP17-protest in Durban, grotendeels veroorzaakt door de woede over Eskoms non-beleid op het gebied van energie (nvdr: Eskom is de grootste Zuid-Afrikaanse energieproducent, die onder meer zeer vervuilende steenkoolcentrales exploiteert, Greenpeace blokkeerde daarom nog onlangs een bouwwerf  van Eskom, zie link naar artikel onderaan) en van elektriciteit (hoge consumptieprijzen voor de arme massa en lage prijzen voor energievretende multinationals als Anglo American en BHP Billiton). Dit protest in Zuid-Afrika is dus gebaseerd op echte eisen, die de mensen dagelijks ondervinden.

Minimum aan respect voor de macht van het volk

Voor diegenen die een rechtvaardig klimaatbeleid belangrijk vinden, zullen de interessantste ideeën en praktische alternatieven te vinden zijn in de zogenaamde ‘People’s Space’ van de 99 procent, die recent is verhuisd naar de campus van Howard College van de universiteit van KwaZulu-Natal in Durban.

Daar vond de ‘Conferentie van de Jeugd’ plaats van 25 tot 27 november als voorbereiding op de VN-top. Van 28 november tot 9 december is de ruimte open voor het grote publiek. Een nachtelijke teach-in voegt academische kennis toe aan de passie van de activisten. Onder de delegatieleden vinden we leden van de Pan American Climate Justice Alliance en de Rural Women’s Assembly.

Er is maar een ding nodig om de People’s Space, de Occupy Durban-beweging of de mars in het kader van de Global Day of Action op zaterdag 3 december te steuen: een gezonde dosis scepsis voor wat de 1 procent binnen de muren van het UFCCC aan het plannen is, en een minimum aan respect voor de macht van het volk dat steeds opnieuw opduikt op de minst verwachte plaatsen.

Patrick Bond

Patrick Bond is hoogleraar aan de University of KwaZulu-Natal in Durban en auteur van diverse boeken over de klimaatverandering en mondiale rechtvaardigheid. Hij is nauw betrokken bij allerlei initiatieven van de civiele maatschappij in de marge van de COP17, de lopende VN-Klimaattop in Durban.

(vertaling uit het Engels: Tom Carlier)