Als ook maar de helft klopt van wat in de nieuwe Mo* paper van Elias Verbanck over het nakende einde van de “homo petrioliensis” staat, ligt de conclusie voor gezondheidszorgwetenschappers en –ngo’s voor de hand. Het wordt dringend tijd om een alliantie te sluiten met de klimaatwetenschappers en –activisten, in plaats van te blijven proberen om financiële geldstromen binnen te halen voor de ‘eigen’ zaak.
Morrelen in de marge is geen optie meer. Wetenschappers in het Noorden die opkomen voor gezondheidszorg in het Zuiden hebben tot dusver de neiging om zich met klimaatverandering en de dringende noodzaak om te leren leven binnen de constraints van deze planeet niet echt in te laten. Als was het de ‘ver van ons bed’ show. Een van de redenen daarvoor is dat nogal wat mensen in het wereldje vrezen dat het financiële momentum voor globale gezondheidszorgissues (2000-2008) door de toenemende aandacht voor klimaatverandering in de verdrukking komt. Niet onterecht, trouwens.
Opkomen voor een globale gezondheidsverzekering – via bv. een Global Fund for Health – die op wereldschaal zou repliceren wat in Europa en in het Westen werd gerealiseerd in de nasleep van WO II als onderdeel van sociale zekerheid volstaat niet, vrees ik. Toch is dat tot dusver de meest ambitieuze idee in het globale gezondheidszorgwereldje, onder meer geopperd door Jeffrey Sachs en in eigen land, Gorik Ooms. En het is een schitterend idee, dat de jongste jaren opgang maakt, en waarvan ik hoop dat het ooit realiteit wordt.
Echter, ik vrees dat het louter ‘matigen’ van de excessen van het wereldwijde kapitalisme en globalisering via bv. gezondheidszorgverzekering en structurele solidariteit tussen rijke en arme landen niet langer volstaat als strategie. Er moet een “nieuwe economische wereldorde” komen – waar hebben we dat nog gehoord… Die nieuwe wereldorde moet uitgaan van een radicaal ander economisch model à la Tim Jackson of nog the denkpistes geopperd door pakweg de New Economics foundation. Gezondheidswetenschappers en medische “instituten” zoals de Lancet zijn nog niet zover en blijven geloven dat globaal kapitalisme kan ingeperkt en gereguleerd worden. Veel hangt af van de tijdshorizon die gehanteerd wordt. Ik merk bij nogal wat gezondheidswetenschappers dat ze de theorieën van ‘tipping points’ en ‘peak oil’ onwaarschijnlijk achten, dan wel denken dat een en ander zich niet over enkele decennia, maar eerder over een paar eeuwen zal afspelen. Dat gebrek aan een ‘sense of urgency’ zorgt ervoor dat ze zich blijven focussen op de eigen zaak.
The Lancet laat zich tegenwoordig wel erg kritisch uit over de huidige wereldorde en de manier waarop globalisering verloopt, maar trekt daar tot dusver geen radicale sociaal-ecologische conclusies uit. Kapitalisme en globalisering blijven het impliciete paradigma bepalen. Ik vrees dat we door die muur zullen moeten breken, willen we niet eindigen in een Mad Max scenario voor de planeet. Probleem is dat bij gezondheidswetenschappers geldt wat bv. ook voor de hyperintelligente mensen die werken voor de Europese commissie geldt. Om carrière te maken bij de EC, kun je volgens mij de mainstream consensus over ‘duurzame groei’ best aanhangen. Ik denk dus niet dat het louter een kwestie van ideologie is. Er zijn bepaalde incentives die maken dat zelfs heel intelligente mensen niet de analyse maken die zich opdringt.
Bij wijze van voorbeeld: bij de nieuwe ‘Seoul consensus’ over de nood aan groei in ontwikkelingslanden in het Zuiden om op die manier de MDGs te realiseren oppert niemand, maar dan ook niemand de bedenking: allemaal goed en wel, investeren in infrastructuur en groei in het Zuiden, maar waarom moeten landen in West-Europa en de VS in godsnaam verder blijven groeien, zie de blauwdrukken voor bv. EU2020? Niemand stelde die vraag hier gisteren bv. op het Tropisch instituut aan een Europese commissie-bureaucraat, tijdens een debat.
Als de vraag gesteld was geworden had de man allicht geantwoord: om onze nationale schuld te kunnen blijven betalen, om de vergrijzing op te vangen, … de excuses zijn bekend. Dat de planeet er het loodje bij dreigt te leggen? Oops. Of, erger: het animo voor de Faustiaanse geo-engineering methodes neemt stilaan toe, meldde de Economist vorige week. Plan B krijgt stilaan vorm. Mel Gibson mag zich beginnen warmlopen.
