In oktober 1979 wordt door de Franse vakbond CFDT openbaar gemaakt dat er scheurtjes zijn in de reactorkuip van Gravelines. Om veiligheidsredenen verzetten zij zich tegen het laden van de reactor met nucleaire brandstof [1]. De kerncentrale van Gravelines, aan de kust bij Duinkerke, is op dat ogenblik in constructie, evenals de centrales van Tricastin 1 en Dampierre 1 in Frankrijk en in België Doel 3 en Tihange 2. De elektriciteitsproducent EDF ( Electricité de France) en Framatome, de constructeur van de kuip, waren reeds sinds midden 1978 op de hoogte van de problemen, maar de informatie werd geheim gehouden.
Waar zijn de scheurtjes?
De reactorkuip is een metalen vat dat de eigenlijke reactor bevat. Aan de kuip zijn in- en uitlaatstukken waarlangs het water stroomt dat de warmte, voortgebracht door de kernreactie, afvoert. Dit koelwater bevindt zich onder een druk van 150 atmosfeer en een temperatuur van 300°C. De wand van de kuip is zo’n 23 cm dik en bestaat uit gewoon staal waarop aan beide zijden een laag roestvrij staal gelast werd. De scheurtjes bevinden zich in het gewone staal, onder het inox, ter hoogte van de in- en uitlaatstukken. Zij hebben een lengte van 10 tot 12 mm en een diepte van 3 tot 7 mm.
De productiemethode van Framatome.
Deze scheurtjes ontstaan juist bij het oplassen van het roestvrij staal. Dit gebeurt in twee lagen en na iedere bewerking moet men de kuip uitgloeien. Door het elektrisch lassen wordt het materiaal plaatselijk zeer erg verhit. Daardoor ontstaan mechanische spanningen. Om deze te verwijderen moet daarom het werkstuk in zijn geheel terug tot hoge temperatuur gebracht worden en langzaam afgekoeld. Een tijdrovende bewerking. Gezien de productie van een zeer groot aantal kuipen werd, om tijd en geld te winnen, deze bewerking door Framatome ingekort in de tijd (“allégé”, La Cité [1] ). Er bleven dus mechanische spanningen over die aanleiding gaven tot de scheurtjes. De verantwoordelijkheid voor de scheurtjes werd door de licentiehouder Westinghouse inderdaad bij Framatome gelegd . Westinghouse zegt dat deze kuipen niet gebouwd zijn volgens hun industriële methode en niet beantwoorden aan de fabricatienormen zoals voorgeschreven aan de onderaannemers [1]. Alle kerncentrales in Frankrijk, België en ook Nederland zijn van het type PWR (Pressurised Water Reactor) en gebouwd onder licentie van Westinghouse.
Waarom is Tihange 1 hierbij betrokken?
Wanneer in oktober 1979 de informatie over Gravelines openbaar wordt gemaakt, zijn de kerncentrales van Doel 1 en 2 en van Tihange 1 reeds sinds 1975 in bedrijf en de reactorkuipen radioactief. Doel 1 en Doel 2 hebben elk een vermogen van nominaal 500 MW (Megawatt). Hun reactorkuip, gemaakt door Cockerill, is dus kleiner dan deze van Tihange 1 dat 1000 MW levert. De reactorkuip van Tihange 1 daarentegen is gemaakt door Framatome ( Minister De Wulf [2] ) en dus volgens hun fabricatiemethode. Vermits deze werkwijze werd afgekeurd werd door Westinghouse, vertoont ze dezelfde gebreken Er is mij nochtans geen werkelijke vaststelling bekend van scheurtjes in de reactorwand van Tihange 1, noch het ontbreken ervan. Zulk nazicht werd nochtans beloofd door Minister De Wulf [2] . De reactor van Gravelines werd, na de bekendmaking van de vakbond in 1979, toch geladen met nucleaire brandstof (onder politiebewaking [3] ) en in werking gesteld. Ook Doel 3 werd opgestart in 1982 en Tihange 2 in 1983. Er was geen apparatuur voorhanden die toeliet metingen te doen op de kuip van Tihange 1, op dat ogenblik dus reeds in bedrijf. Dit alles gebeurde om financiële redenen [1]. Aan het publiek werd medegedeeld dat het niet mogelijk was een zulkdanig complex werkstuk als een reactorkuip te vervaardigen zonder enige technische tekortkoming. Dit is in tegenspraak met het oordeel van Westinghouse.
Welk is het gevaar ?
Staal onderhevig aan hoge druk en temperatuur is geen inert materiaal. De moleculaire structuur verandert en dus ook de mechanische eigenschappen. Dit geldt voor een gezond werkstuk. Hier gaat het om een kuip met initiële gebreken. De scheurtjes in de binnenste laag van de wand, kunnen in afmetingen toenemen en er toe leiden dat de buitenste laag roestvrij staal breekt. Op dat ogenblik ondergaat het water van 300°C een schok van 150 atmosfeer. Het zet zich onmiddellijk om in stoom. Het reactorgebouw wordt een gesloten stoomketel en ontploft. De radioactieve brandstof verspreid zich in de atmosfeer. Het gaat hier om de kernreactor van Tihange 1, de eenheid waarover de regering in juli beslist heeft dat ze voorbij de normale levensduur van 40 jaar, nog 10 jaar langer in bedrijf zal blijven. Sommige mensen zijn van oordeel dat het gebruik van kernenergie verantwoord is. Zij vinden dat het risico op een ernstig ongeval voldoende klein en aanvaardbaar is. Zij oordelen op basis van een nieuw gebouwde centrale, waarbij alle nodige voorzorgen worden gerespecteerd en dit binnen de normale levensduur waarop bij het ontwerp gesteund werd. In dit geval gaat het om een oude centrale met initiële gebreken.
Waarover gaat het niet.
Het gaat niet om de kleine lek van koelwater uit het afkoelbad van Tihange 1 (De Morgen 13/7/12). Het afkoelbad speelt geen rol bij de werking van de kernreactor. Gebruikte kernbrandstof verhuist in eerste instantie naar het afkoelbad. Water uit het afkoelbad is licht radioactief en kan tot besmetting van de omgeving leiden, maar niet tot een kernramp.
Van waar komt deze informatie?
Alle informatie betreffende de reactoren komt uit de hieronder aangegeven referenties. Na oktober 1979 meldden vele kranten wat door de Franse vakbond openbaar werd gemaakt (De Morgen, Le Soir, Le Monde…). Het meest gedetailleeerde bericht verschijnt in de vroegere krant “La Cité” [1], met een figuur die de juiste plaats van de scheurtjes aangeeft. In alle publicaties uit de periode na oktober 1979 wordt Framatome aangegeven als de constructeur van, wat België betreft, de reactorkuipen van Tihange 1 , Doel 3 en Tihange 2. Dit wordt bevestigd door Minister De Wulf [2] en ook Westinghouse richt zich tot Framatome [1]. Bij de recente informatie, na het stilleggen van Doel 3, wordt echter door het controle-organisme FANC, de Rotterdamse Droogdok Maatschappij RDM als constructeur aangewezen (De Morgen, 10/8/12). Hiervoor heb ik geen verklaring. De drie reactorkuipen komen wel van dezelfde constructeur en zijn in ieder geval gemaakt volgens het door Westinghouse afgekeurde procédé.
De referenties: [1] “Des fissures dans le coeur des centrales nucléaires de Doel 3 et Tihange 2”; La Cité;18/12/1979. [2] “Vraag van Senator Wasseige en antwoord van minister van Tewerkstelling en Arbeid De Wulf”; Vragen en antwoorden van de Belgische Senaat; p.659; 22/1/1980. [3] “France faces a cold winter”; Jim Ritter; Nature; p 436; Vol 282; 29/11/1979.
Black-out?
Vele tientallen jaren heeft men reclame gemaakt om het stroomverbruik te stimuleren. De overproductie van de kerncentrales moest verkocht worden. Als er nu kerncentrales gesloten moeten worden zal men de verspilling van elektriciteit moeten stoppen. Het is dan ook niet eerlijk om de situatie zo voor te stellen alsof er moet gekozen worden tussen kernenergie en stroomonderbrekingen. De elektriciteitslevering onderbreken is in onze huidige samenleving een gevaarlijke maatregel. Ingrijpen op datgene waarvoor men de elektriciteit gebruikt is dan ook logisch en het betekent geen vermindering van comfort, wel integendeel. Warm water maken met elektriciteit is ontoelaatbaar evenals elektrische verwarming, zowel rechtstreeks als door accumulatie. Ook airco (warmtepomp) is elektrische verwarming. Men zal dus moeten ingrijpen op die toepassingen in de industrie, kleine ondernemingen en woningen waar elektriciteit omgezet wordt in warmte op lage temperatuur. Het zijn die toepassingen die juist veel energie verbruiken. Wat betreft de productie zal men de thermische centrales van Ruien (1000 MW) en Les Awirs (300 MW) in bedrijf moeten houden en de gascentrale van Tessenderlo (400 MW) opstarten. De productie van thermische centrales kan gemoduleerd worden, zodat de hernieuwbare elektriciteitsproductie ten volle benut kan worden. De invoer van elektriciteit uit het buitenland heeft een technische beperking: het blindvermogen moet ter plaatse geproduceerd worden. Een kolencentrale in bedrijf houden is niet gunstig voor het milieu. Men moet tegen elkaar afwegen of de besmetting door een ernstig ongeval of kernafval gedurende honderden jaren, voor het milieu minder nadelig zijn dan de uitstoot van een kolencentrale. Als de kolencentrale sluit, stopt ook de vervuiling. Wat voorafgaat zijn maatregelen op termijn. In tijdelijke omstandigheden van tekort kunnen in de industrie eenheden voor elektrolyse (koper, zink, chloor…) tijdelijk stilgelegd worden. Zulke installaties hebben telkens een vermogen van de orde van 100 MW. De Belgische situatie is bijzonder omdat meer dan de helft van de elektriciteit uit kerncentrales komt en daardoor ook te zeer gecentraliseerd is. Een meer gedecentraliseerde productie in kleinere centrales, dicht bij de steden is nodig. Op basis van algemeen belang, niet van winst .De afvalwarmte kan dan gebruikt worden voor stadsverwarming en warm water. Aldus kan iedereen zijn woning verwarmen op de temperatuur die hij aangenaam vindt, zonder angst voor de kosten
