De site ‘Anarchist Memes’ was nochtans bijzonder populair met meer dan 90,000 likes. Het verwijderen van een site, die dagelijks feministische, anti-kapitalistische en gender pro-actieve onderwerpen post, deed opnieuw de vraag rijzen of Facebook bewust aan censuur doet. 

Volgens Ben Norton, Amerikaanse blogger voor onder andere ‘CounterPunch‘, was Anarchist Memes zich bewust van het feit dat die onderwerpen van tijd tot tijd harde en ongepaste reacties aantrokken. Racisme, vandalisme, vrouwenhaat en anti-islamitische vooroordelen werden niet getolereerd. “De beheerders van de site deden hun best om een vrije digitale omgeving te creëren zonder daarbij aan censuur te doen. Ze wilden op een democratische en verantwoordelijke manier de reacties filteren, zonder daarbij behaalde lezers te viseren of een hiërarchie van thema’s in te voeren, een zeldzaamheid op het internet.”

Facebook daarentegen oordeelde meermaals dat zo’n feministische en anti-racistische format niet zou worden getolereerd. Anarchist Memes werd verschillende keren gewaarschuwd in overtreding te zijn met Facebook’s Community Standards en “Statement of Rights and Responsibilities. Daarin staat dat Facebook geen inhoud toelaat die ‘aanzet tot geweld en bedreiging’, ‘oproept tot haat’, ‘pestgedrag en intimidatie’ en weergave van naaktheid of pornografische beelden. In de praktijk klagen gebruikers echter geregeld dat de sociale netwerksite niet consequent optreedt.

Open brief aan Facebook

In mei 2013 ontstond er controverse toen Facebook weigerde foto’s te verwijderen waarop te zien was hoe vrouwen werden mishandeld en verkracht. Er werd door verschillende personen een open brief aan Facebook verspreid waarin ze het thema aankaarten. “Er zijn verschillende pagina’s op Facebook waarop zo’n foto’s te zien zijn zoals ‘Fly Kicking Sluts in the Uterus’, ‘Kicking your Girlfriend in the Fanny because she won’t make you a Sandwich’, ‘Violently Raping Your Friend Just for Laughs’ en vele anderen. Deze foto’s zijn dan voorzien van onderschriften zoals “This bitch didn’t know when to shut up” and “Next time don’t get pregnant.”

De ondertekenaars van deze actie zeiden dat de administratoren van de site zulke ‘content’ lieten staan, terwijl beelden van vrouwen die borstvoeding geven, borstamputatie en artistiek naakt regelmatig werden verwijderd. In de brief staat te lezen dat: “Politieke toespraken voorzien van vrouwelijk naakt als vorm van protest wordt vaak afgedaan als pornografie, terwijl echte pornografische content die verboden is volgens jullie richtlijnen blijft staan. Facebook verhult deze praktijken dan onder het mom van een humorgerelateerde disclaimer, waarmee jullie geweld tegen vrouwen letterlijk afdoen als een grap.”

Na deze brief werden verschillende sites verwijderd maar volgens critici bestaan er nog zulke pagina’s en ontzegt Facebook op regelmatige basis protestanten de toegang tot de sociale netwerksite. Zo werd de Australische pagina ‘Destroy the Joint’ geblokkeerd wegens aanstootgevende inhoud.

De pagina was opgericht na enkele sexistische opmerkingen van de Australische radio-presentator Alan Jones en spoorde mensen aan om vernederende en seksistische inhoud op Facebook te melden. Volgens mede-oprichter Jenna Price was een cartoon die Facebook beschuldigde van gebrekkige controle op inhoud de aanleiding.

“Misschien denken ze bij Facebook dat wij verantwoordelijk zijn voor de kritiek op hun beheersrichtlijnen, ik denk persoonlijk dat ze vooral niet correct worden toegepast.” Niet veel later werd de site gedeblokkeerd, het was naar eigen zeggen een automatische blokkering die het systeem soms doorvoert om de miljoenen gebruikers te beschermen. 

Anarchist Memes kan niet meer door de beugel

De Facebookpagina ‘Anarchist Memes’ had dus al meerdere waarschuwingen gekregen voor aanstootgevende inhoud. Wat de oprichters van de site vooral tegen de borst stuitte, was dat Facebook volgens hen arbitrair te werk ging bij het modereren van hun pagina.  Zo werd een foto met als opschrift ,“Some women have penises. Get over it!”, direct verwijderd. 

Nadat opnieuw een cartoon van hun pagina werd verwijderd verklaarde Anarchist Memes een ‘Week van het Feminisme’ te houden. Een week lang zouden ze zich wijden aan het thema als protest van het verwijderen van de cartoon waarop het stalken van vrouwen wordt aangeklaagd.

Op 9 januari 2014 werd de site permanent gesloten wegens herhaaldelijke waarschuwing van aanstootgevende en ongepaste inhoud. De oprichters lieten het niet aan hun hart komen en lanceerden direct een nieuwe pagina. Een administrator van de site liet verstaan dat ze zich oneerlijk voelen behandeld, “Wanneer wij klagen over racistische en seksistische inhoud op Facebook wordt er geen gehoor gegeven aan onze klachten. Echter, wanneer zogezegde mannenrechten-activisten en kapitalisten klagen over sites zoals de onze, worden deze direct verwijderd.”

Geïsoleerde gevallen of niet?

Facebook is veel meer geworden dan gewoon een sociale netwerksite, het is een plaats geworden waar politieke en ethische debatten worden gevoerd. De site wordt al langer beticht van aan een vorm van censuur te doen en zich te verstoppen achter hun vage gebruiksvoorwaarden. Aan de vooravond van het prinselijk huwelijk in het Verenigd Koninkrijk van Prins William en Kate Middleton, werden er een 50-tal linkse studentengroepen van de site gegooid.

Nog in 2011 werd een pagina verwijderd die de Palestijnen opriep om op straat te komen op 15 mei voor de ‘Derde Palestijnse Intifada’ tegen Israël, onder druk van Israël en de Amerikaanse conservatieve belangengroep Judicial Watch. Yuli Edelstein, toenmalig  Israëlische minister van Informatie en Diaspora, stuurde persoonlijk een brief naar Facebook-oprichter Mark Zuckerberg.

Een jaar later lekte een intern document uit, daarin stonden verschillende richtlijnen die bepaalden welke berichten mochten blijven staan en welke niet. Opvallend zijn de strenge regels in verband met seksueel getinte zaken. Elke vorm van seksuele activiteit wordt verwijderd, zelfs als er geen naakt te zien is. Vrouwentepels mogen niet te zien zijn maar die van mannen dan weer wel. Geweld is een minder gevoelig thema. Een vleeswonde kan, zolang ingewanden niet te zien zijn. Geplette hoofden of lichaamsdelen kunnen daarentegen wel.

Sociale netwerksite over zijn piek heen?

Het aantal gevallen zijn te talrijk om te kunnen spreken van geïsoleerde gevallen. Facebook viert op dinsdag 4 februari zijn tienjarig bestaan en legde op die korte tijd een lange weg af van zijn oorsprong als een site voor studenten aan de universiteit van Harvard naar een wereldwijde sociale netwerksite. Vandaag de dag is Facebook veel meer dan gewoon een sociale netwerksite, er zitten niet alleen mensen op maar ook middenveldorganisaties, lobbygroepen, nieuwssites, overheden, kortom elke geleding van de maatschappij is aanwezig. 

Dat betekent dat modereren ook veel meer is dan het verwijderen van ongepaste reacties. Er circuleert een enorme hoeveelheid informatie op Facebook. Volgens sommigen misbruikt de netwerksite zijn macht door bepaalde thema’s strenger te reguleren dan andere. “Facebook probeert zijn verantwoordelijkheid af te wenden door de schuld te leggen bij individuele werknemers”, zegt Ben Norton. “Het probleem ligt echter niet bij de moderatoren, dat zijn simpelweg werkkrachten binnen een multinationale onderneming. Het probleem is de bedrijfstructuur en de dubbele standaard die het hanteert, het probleem is Facebook zelf.”

Facebook viert zijn tienjarig bestaan maar het is niet allemaal rozegeur en manneschijn. Volgens sommigen begint de kritiek van censurering en schending van de privacy zijn tol te eisen. Steeds meer stemmen voorspellen het einde van Facebook. David Ebersam, Chief Financial Officer van Facebook, gaf eind 2013 toe dat het bedrijf kampt met een populariteitsprobleem.

Andrew Leonard ziet nog een andere oorzaak voor het verlies aan populariteit. “De reden waarom we niet houden van Facebook en het niet vertrouwen is de prominente aanwezigheid in ons leven, en de macht die Facebook heeft over ons. Facebook heeft een eigen agenda en duwt gebruikers in een bepaalde richting, ze veranderen de instelling van je News Feed en bepalen wat jij te zien krijgt. Dit is het duidelijkste in de eenzijdige beslissingen van het bedrijf met betrekking tot privacy en andere instellingen.”

Hij stelt dat Facebook door zijn enorme marktaandeel een sterke positie heeft op zijn tiende verjaardag. Door zijn omvang hoeft Facebook zich niet bezig te houden met zijn populariteit en kan het zijn eigen belangen nastreven. “Facebook heeft een gemeenschap geschapen die niet zomaar na te maken valt. Of we het nu willen of niet, we blijven terugkeren naar Facebook, ongeacht onze ergernis.

Dat betekent echter niet dat deze situatie van totale heerschappij permanent is, zegt Leonard, “Ooit was Microsoft de enige speler op de markt van besturingssystemen en deed het ongestoord zijn eigen zin. Wie weet wat er van Facebook nog overschiet op zijn twintigste verjaardag…?”