Iedereen die ook maar iets met theater te maken heeft, kent intussen de boodschap. Wie het nog waagt op een leeg perron stiekem een theaterklassieker te staan lezen, riskeert uit het niets opduikend gezelschap van Wouter Hillaert die verkondigt dat het theater ‘politiek-zal-zijn of niét-zal-zijn.’ Ook in recensies, jury’s of debatten, en op theaterfestivals zingt hij steeds hetzelfde theateractivistische refrein. Maar hoe moet dat nu in de praktijk? En wat zijn de diepere motieven?
Was het ’80 of ’90?
Wie in recensies en performances van Wouter Hillaert een consequente weerspiegeling van zijn doelstellingen zoekt, moet genoegen nemen met volgende tendensen. Sociaal-artistiek theater wordt steevast als zaligmakend verabsoluteerd. Generatiegenoten-theaterwetenschappersmakkers komen overal mee weg – ook al heeft hun theater niet per se méér of minder met Politiek of Wereld dan de rest. Toneelschrijvers worden nog benaderd met een minachting die stamt uit de jaren ’80 en ’90 van de vorige eeuw – enkel Nederland komt terug op de misvatting-idee fixe dat theatermaken een exclusief regisseurs- & acteursemplooi zou zijn. Als out beschouwde ‘grote’ namen worden met duivels plezier vervolgd. Door het Vlaamse Beleid gepromote theatermakers – niet zelden postmoderne dinosauriërs – worden dan weer gevleid en gefêteerd op een manier die zelfs in de salons van het oude Versailles zou laten blozen. Wat moeten we denken van Wouter Hillaerts theaterpolitiek? Intellectueel eerlijk? Transparant? Journalistieke oprecht? Wie zal het zeggen.
Teveel theatermakers – Teveel theaterwetenschappers – Te weinig journalisten
Wouter Hillaert wordt niet moe te verkondigen dat er veel teveel theatermakers zijn. Ook dat is een weinig originele mantra, destijds bedacht en verspreid door – o paradox – het kabinet van gewezen Cultuurminister Bert Anciaux. (Het Kabinet op Kafee: ‘Onder ons gezegd: niet Bert regeert op basis van ons advies; wij regeren Bert’).
Misschien zijn er wel teveel theaterwetenschappers, die op kosten van de belastingbetaler jaren doctoreren op theaterfossielen, of die met hun theaterziel gaan leuren & lobbyen bij het Beleid.
Misschien zijn er veel te weinig journalisten die de kans krijgen het discours van deze en andere Wouter Hillaerts kritisch en diepgaand te belichten. Want waar kunnen ze daarvoor terecht? In het door Wouter Hillaert zelf halfvol geschreven cultuurtijdschrift rekto:verso? De onlangs toegekende riante subsidiëring van de Vlaamse regering maakt het nu nog meer tot wat het altijd is geweest: een ivoren toren-cultuurblad met de verbeelding van een dwangbuis. En dat is jammer, vooral omdat niet het theater maar juist de journalistiek – met haar toegang tot de almachtige media – de wereld zal moeten redden.
‘Stomp niet af, stomp terug!’ – De reproductie en het origineel
‘In hoeverre laat je als recensent je nood aan kwaliteit doorwegen op je sympathie voor makers die het nieuwe betrachten? Waar trek je partij, hoe snel vind je dat ook de vernieuwing zich moet blijven vernieuwen? Valt ‘het juiste’ wel te verdedigen als het er in praktijk gewoon niet uit ziet?’ ‘De grens tussen commissielid en krantenjournalist mocht in zijn artikels wel eens vervaarlijk dun worden, het doel heiligde de middelen.’
Aan het woord is Wouter Hillaert in ‘Stomp niet af, stomp terug! Twintig jaar theaterkritiek Wim Van Gansbeke – ingeleid door Wouter Hillaert (Epo, 2010).’ Bijzonder lezenswaardige lectuur, al leest de inleiding van deze bundel als het levensverhaal en programmaboek van Wouter Hillaert zelf, die achteraf gezien een onovertroffen Van Gansbeke-imitator blijkt te zijn. Maar in plaats van spits, dodelijk precies en voortgestuwd door een verlangen naar relevant theater zoals ‘het ratelende machinegeweer’ van wijlen theatercriticus Van Gansbeke, wekt het werk van Hillaert eerder verveling, lijkt het soms geschreven vanuit een verholen schrijvers- en theatermakersnijd en verwijst het pleidooi voor een Theater van de Wereld vooral naar de Wereld van Wouter Hillaert zelf. ‘Anno 2010 heeft de theaterkritiek steeds minder de uitstraling dat ze makers sterk kan beïnvloeden in hun reflectie over wat theater moet zijn. Van Gansbeke deed dat wel’: duidelijker kan Wouter Hillaert in ‘Stomp niet af, stomp terug’ zijn verborgen frustratie en persoonlijke agenda niet aan het licht brengen. Zelfs de schitterendste reproductie verliest haar schittering na een glimp van het origineel.
Het vrije werk
Dertig jaar geleden begon de uitholling van de theatersector op zakelijk-productioneel vlak, door subsidies in handen te leggen van theaterdirecteurs en dramaturgen – die nu kunnen leven van een goed loon en pensioen. Dankzij de onrechtvaardige verdeling van de weinige subsidies die er nog resten (de rijken verrijkt, de armen gedumpt) is met deze en andere Wouter Hillaerts nu een inhoudelijke uitholling en bemoeienis aan de gang. Theater als knutselwerkjes voor de meester – met Onvoldoende voor Verbeelding.
Het vrije werk buigt
voor de Meester.
Voel de verbinding.
Info:
Frank Adam is schrijver. Zijn toneelstuk ‘¡Ambras! Cervantes dolend door Vlaanderen’ gaat in première op 26 november in Concertgebouw Brugge (een productie van Click ism en kc De Werf Brugge). De tekst verschijnt bij Uitgeverij Bebuquin ism Click. Regie Vincent van den Elshout, muziek Pol Vanfleteren, scenografie Emilie Lauwers. Met Hans Peter Janssens, Kurt Defrancq en Annelies Van Hijfte.
De gedachten van Frank Adam werden verzameld in ‘De ziel surft offline. Een Tao van leven, liefde, geluk, seks, roem, rijkdom, depressie, zelfmoord & sterven in 300 en enige aforismen’ (Uitgeverij Vrijdag).
