Toen de trailer van Martin Scorsese‘s laatste uitkwam, zuchtte ik en bedacht ik mezelf dat het wel even genoeg was met al die biopics de laatste jaren. Nog ergerlijker dan de genre-overload, is uiteraard het tijdstip: de film komt uit in het Oscar season. Oscars en biopics, de saaiheid van deze succesformule is naderhand mijn grootste ergernis aan het worden uit de Amerikaanse filmindustrie – enkel de Marvel en DC Comics melkkoeien doen het nog net iets beter. Van al de Oscar bait die uitkomt de komende weken, is The Wolf of Wall Street de derde uit een hele rij biopics (na Rush en Captain Phillips). Staan ons nog te wachten: Fruitvale Station, 12 Years a Slave, Dallas Buyers Club, Saving Mr. Banks en Lone Survivor. Los van de Oscar bait kregen we de voorbije tijd sowieso al bakken biopics voorgeschoteld: The Look of Love, The Fifth Estate, The Frozen Ground, jOBS, Diana, Mandela: Long Walk to Freedom, Behind the Candelabra, Marina, The Bling Ring, The Butler, Philomena en Lovelace. Voor zij die er nog geen genoeg van hebben, zijn er binnenkort ook nog Kill Your Darlings, The Monuments Men, Grace of Monaco, Yves Saint Laurent en Camille Claudel 1915. De nieuwe films van Tim Burton, Clint Eastwood en Edward Zwick zullen biopics worden en we mogen in 2014 eveneens films verwachten over de levens van César Chávez, Abraham Lincoln (nogmaals), Walt Disney (nogmaals), Pelé en Anita Bryant. Indigestie, iemand?

The Wolf of Wall Street, die het levensverhaal vertelt van überklootzak Jordan Belfort, is eigenlijk niet veel meer dan een opgewaardeerde en stilistisch verfijnde versie van Blow. Dat dergelijke uitspraak vloeken in de kerk is voor mening filmliefhebber, blijft ergens toch wat bizar. Akkoord, Martin Scorsese is zonder veel twijfel Hollywoods meest interessante exportproduct. Hij is een vakman eerste klas en begrijpt het medium als geen ander. Met Mean Streets, Taxi Driver en Raging Bull maakte hij zichzelf (en Robert De Niro) sinds de 1970s onsterfelijk. Dat succes werd in de 1990s nog eens overgedaan met Goodfellas, (de remake van) Cape Fear en Casino. Sinds de eeuwwisseling heeft hij De Niro ingeruild voor DiCaprio. Met The Wolf of Wall Street zijn ze aan hun vijfde samenwerking toe (na Gangs of New York, The Aviator, The Departed en Shutter Island) en kunnen we gerust stellen dat ook DiCaprio onsterfelijk geworden is. In 2013 werd hun jarenlange samenwerking bekroond met de Spotlight Award van de National Board of Review. Misschien geraakt de ex-poster boy en chickmagnet zelfs aan een Oscar binnenkort – hij haalde gisteren in alle geval de Golden Globe binnen voor zijn vertolking als Jordan Belfort.

Scorsese is de laatste jaren echter op zijn best wanneer hij ons géén biopics voorschotelt: The Departed en Shutter Island zijn zonder veel twijfel moderne klassiekers. The Wolf of Wall Street zal dat vermoedelijk ook worden, hoewel ik het er niet helemaal mee eens ben. Er valt iets te zeggen over de actualiteitswaarde van de film, die de graaicultuur op een wijze in beeld brengt die je doet kokhalzen, maar dat neemt de eenzijdigheid van de personencultus niet weg. Belfort staat namelijk net iets té centraal en Scorsese creëert daardoor een erg conventionele biopic wat vertelstijl betreft. Het is DiCaprio de hele film door, al de anderen zijn eigenlijk nevenpersonages en er is amper één scène waarin we Leo niet zien. Dat Matthew McConaughey niet meer was dan een veredelde cameo, was in die context het trieste dieptepunt. Begrijp me niet verkeerd, DiCaprio doet dat uitstekend en het is misschien één van de mans beste rollen ooit, alleen wordt de personencultus – die vele biopics inherent in zich dragen – nog eens extra versterkt door een gelijkaardige cultus op te trekken rond de hoofdrolspeler (want een karakterstudie geeft de film alvast niet). Je krijgt daardoor als kijker bijna geen ademruimte. Het is drie uur kijken naar de walgelijke decadentie en de verheerlijking van geld die Belfort typeren. DiCaprio of niet, dat is gewoon een beetje te veel van het goede.

Je kan noch Scorsese, noch DiCaprio verdenken van sympathie voor Belfort of zijn levensstijl. Niettemin toont hun aanpak veel tekortkomingen. Door de kijker niet alleen stilistisch te confronteren (door het doorbreken van de vierde wand), maar ook inhoudelijk, had de film een sterker punt kunnen maken. Nu spreekt de film enkel via de ridiculisering van de Belfortsekte en de uitvergroting van Belforts exuberante levensstijl. De Wall Street losers die stuk voor stuk een Napoleoncomplex hebben, evenals het morele vacuüm dat enkel begrepen wordt in perverse Darwinistische logica, blijven veel te veel aan de oppervlakte. De film is te veel een komedie, te weinig een aanklacht. Te veel blockbuster, te weinig inhoud. Het heeft iets “episch” omwille van de vele oneliners en de schitterende acteerprestaties (DiCaprio die tript op Lemmon 714 staat nu al neergeschreven als meest epische scène van het jaar), maar het ontbreekt de film aan algemene hardheid en genadeloze kopstoten. Laat het pedante “wat had je dan gedacht?” gezever maar achterwege: van Scorsese en DiCaprio had je het kunnen en mogen verwachten.

Het is een Scorsese prent en dat maakt het bijna vanzelf een goede prent. Het is alleen geen uitstekende prent. Qua entertainment was dit absolute top en het is een blockbuster die dit jaar vermoedelijk weinig gelijken zal kennen. Enkel wat jammer van de lengte van de film, want die suggereert meer diepgang. Een mens kan nog stellen dat het gebrek van diepgang bij Belfort belichaamd wordt in de film, alleen zou dat een heuse belediging voor Scorsese inhouden en ik ben het er dan ook niet mee eens. Scorsese zou perfect meer diepgang kunnen brengen hebben, moest hij andere prioriteiten gelegd hebben (cf. Taxi Driver). In een film van drie uur had dat gerust gekund. Geef mij dan liever Cosmopolis: zelfde thematiek, maar veel donkerder en uitdagender. Bovendien had ik na drie uur kijken naar The Wolf of Wall Street een lichte ergernis opgedaan aan het gedrag van de protagonisten. Vergelijk het met mensen die zich ergeren aan de levensstijl en -houding van sommige jeugd, subculturen, opiniemakers of bejaarden en laat er hen dan een drie uur durende film over bekijken. De film mag dan nog zo goed zijn als hij wil, zo’n ergernissen strijk je niet meteen glad. Ergernis is namelijk iets persoonlijk en dat kan je niet snel even uitschakelen. Die lul van een Jordan Belfort (voel je de ergernis?) had mijns inziens beter ergens doodgerot in plaats van er een film over te maken…

Deze film is must-see materiaal voor DiCaprio en Scorsese liefhebbers. Omdat ik beiden erg hoog acht, wist ik de film te plaatsen en zo ook te appreciëren. Zij die noch voor Scorsese’s stijl, noch voor DiCaprio’s acteerwerk te vinden zijn, zullen echter niets missen. Als de thematiek je echt boeit (graaicultuur en decadentie van de financiële zeloten) en je meer diepgang zoekt, raad ik eerder het – erg verdeeld onthaalde – Cosmopolis aan.