The Homesman is geen
doorsnee-western. Het is immers een film met een boodschap. Sommigen zien de vrouwelijke protagonistes – drie gek geworden
echtgenotes en een ongehuwde outsider – als metafoor voor de
waanzin die verankerd is in de Amerikaanse droom.

Die sociale aanklacht komt
er niet echt uit.
Ook al omdat de vrouwen die
aanvankelijk niet als decoratiestukken fungeren (Hilary Swank
vertolkt zelfs een stoere actieheldin) door de
machocowboys aan het slot opnieuw naar het achterplan worden verwezen. Oude cowboys geven zich niet snel gewonnen. Het testosteron
neemt het uiteindelijk weer over.

Western én anti-western

Na The Three Burials of Melquiadas Estrada is The Homesman de tweede film van Tommy Lee Jones. “Het
verhaal speelt in
de negentiende eeuw, er zijn paarden, er is de Mississippi,… het moet dus
wel een western zijn,” zei hij in Cannes. Maar het op
Glendon Swarthouts cultroman gebaseerde The
Homesman
is tegelijk een anti-western. De acteur-regisseur probeert het gevoel van een klassieke
western te creëren, maar linkt brutale schoonheid aan de donkere
zijde van de Amerikaanse geschiedenis.   

Het
resultaat is een onderhoudende maar schizofrene film die twijfelt
tussen mystificatie en ontluistering. Aan de ene kant wordt er
afgerekend met de ‘heroïsche’ verovering van het westen. Het
scenario suggereert dat het desolate landschap, het ruwe klimaat en
religieus fanatisme mensen gek maakt. Aan de andere kant wordt het westen
verheerlijkt. De mise-en-scène versterkt via weidse landschappen,
zware trektochten, paarden, houten huizen en woeste indianen de
mythe.

The Homesman opent met een
snoeiharde kritiek op de patriarchale
samenleving die na de ‘go west‘-gekte ontstond. Vrouwen zijn er haast slaven (de zwarte slaven komen aan
het slot even in beeld), enkel geschikt voor seks en arbeid. Geweld (psychologische terreur én de zweep) bewaart de status quo, waardoor enkel huwelijk en waanzin een uitweg bieden. Aldus de film.
Een feministische aanklacht tegen een misogyne microkosmos?

Van west naar oost

In het openingsbeeld zien we een
eenzame vrouw worstelen met ploeg en paard. Mary Bee (Hilary Swank)
is ongehuwd en gelovig. Ze runt haar boerderij alleen en probeert ‘s
avonds te overtuigen met haar te trouwen, terwijl ze
zingt en zichzelf begeleidt op een denkbeeldig (gebreid) klavier.
Ze blijkt te temperamentvol – te sterk en zelfverzekerd voor het cowboyvolkje.

Wanneer
niemand van haar kerkgemeenschap wil fungeren als begeleidende
homesman voor drie krankzinnig geworden vrouwen die terug
oostwaarts getransporteerd moeten worden, neemt ze de job op zich. Daarbij fungeert de egoïstische macho-cowboy
en dief George Briggs (Tommy Lee Jones) als gids tegen wil en dank.
Even lijkt de enigmatische bullebak te gaan ontdooien en lijken de in
hun psychose opgesloten vrouwen rijp voor communicatie. Dan slaan
bij de andermaal afgewezen Mary Bee de stoppen door.

Plots
blijft Briggs alleen met ‘de vracht’ en gaat het verhaal een andere
richting uit. Een voorspelbare richting. “Voor mij is de film eerder humanistisch dan feministisch”, stelt Jones, al beoogt hij “een ode aan de vrouwen die de Amerikaanse natie bouwden maar het moeilijk hadden”. Opnieuw een illustratie van zijn wat dubbele houding tegenover de mannelijkheidscultus die ingebakken zit in de western. Waardoor hij geen feministisch perspectief kan inbouwen in dit verhaal van gekke vrouwen en een zieke wereld die slachtoffers enkel afvoert.

Herleid tot objecten

Na even de benen te hebben
genomen (met zijn loon op zak), ontfermt Briggs zich alsnog over de
vrouwen. Zij kunnen of willen hem blijkbaar niet missen. Waarbij
er dingen als geweten, empathie en loutering in beeld komen. Terwijl
de bewaarengel ook een wraakengel wordt en een ongastvrije
hoteluitbater de vurige rekening gepresenteerd krijgt.

Er
duikt een falling
man
op en er zijn politiek-correcte afrekeningen met slavernij,
economische uitbuiting en racisme, maar Jones heeft helaas wel zijn
tribute
to women
onderuitgehaald. Het
laatste deel van de film wordt immers nadrukkelijk vanuit mannelijk
standpunt verteld – vrouwelijk lijden schept mannelijke
bewustwording – en herleidt de vrouwen tot objecten die netjes
afgeleverd worden op de sofa van domineesvrouw Altha Carter (Meryl
Streep).

Dat is pijnlijk
en fataal voor het sociale aanklacht die de film zegt te uiten. Dat The
Homesman
de codes van de western respecteert, is geen probleem. Het vormt de
charme van deze fabel. Dat
Tommy Lee Jones zijn helden zowel vanuit de geest van de tijd als
vanuit die van nu bekijkt, is wèl een probleem. Zeker omdat er maar één (mannelijk) gezichtspunt is. The
Homesman is
een would
be
anti-western en feministische sociale aanklacht die zich met een
bespottelijk slot in de voet schiet. Waardoor deze western behoorlijk
mank loopt.