Het ging Cambodja de laatste eeuw niet voor de wind. Het land dat in de jaren zeventig onder de duim werd gehouden door de Rode Khmer en te maken had met een burgeroorlog gevolgd door veel armoede, wordt ook nu weer economisch op de proef gesteld. Textielarbeiders verspreid over 300 verschillende fabrieken vallen regelmatig flauw, vaak honderden arbeiders per keer. Net voor de arbeiders tegen de vlakte gingen, merkten ze een muffe geur op en hadden ze last van hun ademhaling.

Een simpele rekensom

Er werden al verschillende oorzaken aangehaald voor het fenomeen: Een te laag suikergehalte, een verkoudheid, te veel werkuren, massa-hysterie, arbeiders die te veel feesten tijdens het weekend, … Men dacht zelfs dat ze bezeten waren door de duivel.

Maar een gesprek met Frieda De Koninck leert ons dat er aan de basis van deze ‘incidenten’ heel wat meer schuilt dan een nachtje doorzakken: “Kijk, ik ga een kleine rekensom maken waardoor veel duidelijk wordt: Het minimumloon van een arbeider in Cambodja is amper 61 dollar per maand. Dat is twee dollar per dag om van te leven. De helft van dat geld gaat naar voedsel, de andere helft dient om te overleven en om de kinderen te verzorgen.”

“Veel Cambodjanen sparen daarom uit op eten. Ze nemen bijvoorbeeld geen ontbijt of lunch waardoor ze al gauw 500 calorieën per dag te weinig binnen krijgen. Als je weet dat een mens pas optimaal kan functioneren bij 2000 calorieën is het niet verwonderlijk dat er zoveel mensen flauwvallen.”

Ook het harde werk gecombineerd met weinig slaap is volgens De Koninck een belangrijke factor: “De mensen slapen niet te weinig omdat ze de hele nacht feesten, ze slapen te weinig omdat ze overuren willen maken. Het is de enige manier waarop er meer geld in het laatje komt.”

Het leven van een gemiddelde Cambodjaanse textielarbeider ziet er niet bepaald rooskleurig uit. Heel wat arbeiders werken zeven dagen per week zodat ze een deel van hun loon naar familie elders in het land kunnen versturen. De meesten proberen te besparen op kost en inwoon, en huren bijvoorbeeld samen met andere werknemers een klein appartement.  Ook op gezondheidszorg wordt behoorlijk wat bespaard.

Controles

Sinds de incidenten kwamen er al heel wat controles in de fabrieken. De meeste van die controles werden voorgesteld door vakbonden, overheden, mensenrechtenorganisaties en zelfs door de grote merken waarvoor de fabrieken opdrachten uitvoerden. Ook Nike onderzoekt waarom er zoveel werknemers flauwvallen en er werd zelfs een organisatie op poten gezet, Better Factories Cambodia, die om de zes maanden de 300 fabrieken in het land controleert.

De Koninck stelt zich echter vragen over de objectiviteit van deze controles: “Het probleem met Better Factories Cambodia is dat ze geen namen willen vrijgeven. Hun raporten zeggen ons niet welke merken er in de fout gingen. Als wij met de Schone Kleren Campagne actie willen voeren rond de fouten die de merken maken dan moeten we natuurlijk eerst de namen van de schuldigen hebben. Anders is het onmogelijk om druk uit te oefenen op hun beleid.”

Kinderarbeid

Heel wat Cambodjaanse kinderen zoeken volgens De Koninck werk in de textielsector: “Ouders en kinderen weten dat er altijd werkkrachten gezocht worden in de Cambodjaanse textielfabrieken. En bovendien worden kinderen sneller aangenomen omdat ze een stuk goedkoper zijn. Maar dergelijk werk is niet besteed aan een kind. De druk om te presteren (nvdr: een kledingsstuk moet op zeer korte tijd in elkaar gestoken worden) en de fysieke last zijn veel te zwaar voor het kind. Dat vraagt gewoon om ongelukken.”

Stakingsrecht

De voorbije jaren hebben de Cambodjanen zo’n 650 geregistreerde vakbonden in de 300 fabrieken uitgebouwd. Op zich een goed teken, maar niet alle bonden zijn even betrouwbaar. Sommige bonden worden georganiseerd vanuit de fabrieksdirectie en proberen op die manier beslissingen van het management door te duwen.

Met een gemiddelde van 6 vakbonden per fabriek, onstaan er intern heel wat conflicten waardoor er nauwelijks tijd wordt gemaakt voor belangrijke zaken. Bovendien zijn de vakbonden, die hoofdzakelijk uit mannen bestaan, allesbehalve vrouwvriendelijk.

Wanneer het dan wel tot een staking komt, zijn de gevolgen voor de werknemers vaak desastreus. In september 2010 legden ongeveer 200.000 textielarbeiders het werk neer. Ze eisten betere werkomstandigheden en een loon van 91 dollar per maand, volgens experts het loon dat in Cambodja nodig is om te leven. Jammer genoeg verloren heel wat arbeiders die dag hun baan en werd hun de toegang tot de fabriek de volgende dag ontzegd.

Toch zijn de stakingen volgens De Koninck niet voor niets geweest: “De arbeiders kregen door de staking een nettowinst van 5 dollar per maand. Maar wat nog belangrijker is, is dat ze aan de overheid en werkgevers toonden dat ze in staat zijn te vechten voor hun rechten. Dat ze in grote getale zijn en bovendien goed georganiseerd.”

Weinig reactie

Nike heeft op het laatste incident waarbij meer dan 100 vrouwelijke werknemers flauwvielen niet gereageerd, maar heeft Better Factories Cambodia wel gevraagd om een onderzoek uit te voeren. Lokale media zeggen dat het gebruik van schadelijke stoffen en het gebrek aan ventilatie de reden zijn voor dit  incident. Binnen enkele weken zal het rapport worden vrijgegeven.