De groepering Al-Shabaab wordt door velen in het land veroordeeld wegens het weigeren van westerse hulp tijdens de hongersnood door de grote droogte in de Hoorn van Afrika.

DeWereldMorgen.be publiceert een interview van Amy Goodman, van de alternatieve nieuwszender Democracy Now, met correspondent en onderzoeksjournalist Jeremy Scahill. Hij bracht in Somalië verslag uit voor het onafhankelijk tijdschrift The Nation. In zijn artikel ‘Blowback in Somalia’ (Terugslag in Somalië) onderzocht hij hoe het beleid van de Verenigde Staten in Somalië een actieve rol heeft gespeeld in het creëren van een militante islamitische dreiging. Scahill is ook de auteur van de bestseller ‘Blackwater: The Rise of the World’s Most Powerful Mercenary Army‘.

Kan je  eerst schetsen wat er gebeurd is tijdens deze laatste aanslag en hoe het past in je onderzoeksartikel over de ‘terugslag’?

Jeremy Scahill: “Misschien herinner je je augustus van dit jaar, toen we via verschillende berichten vernamen dat Al-Shabaab Mogadishu aan het verlaten was. Al-Shabaab is de militante groepering die claimt banden te hebben met Al-Qaeda en is de enige strijdmacht in de geschiedenis van het land die ooit buitenlandse strijdkrachten heeft aangetrokken.”

“Elke aanwezigheid van Al-Qaeda in Somalië was ingebed in Al-Shabaab, al was het dan een zeer kleine buitenlandse aanwezigheid. Maar de Verenigde Staten zijn gefocust op Al-Shabaab als voornaamste dreiging voor het oosten van Afrika.”

“In augustus, in het midden van de hongersnood, kondigde Al-Shabaab een tactische terugtrekking uit Mogadishu aan. De Afrikaanse Unie heeft zo’n negenduizend troepen in Mogadishu, die worden gefinancieerd, bewapend en getraind door de VS. De Afrikaanse Unie verklaarde dus de overwinning op Al-Shabaab.”

“De VS steunde de uitspraak van de Somalische regering: de tijd van Al-Shabaab in Mogadishu was voorbij. Deze zware aanslag bewijst dat Al-Shabaab verre van verdwenen is, maar ook dat ze aanzienlijke schade kan aanrichten en een terreurcampagne kan opzetten die de verklaring van de Somalische regering en de Afrikaanse Unie weerlegt. De recente aanslag was, zoals gezegd de meest dodelijke in Somalië sinds Al-Shabaab in 2007 in opstand is gekomen tegen de Somalische regering. Maar in zekere zin was dit te voorspellen.”

“De VS doet in de Hoorn van Afrika, tot zelfs in Jemen toe, aan asymmetrische oorlogsvoering, zoals we zagen bij de moord op VS-burger Anwar al-Awlaki. De VS is gestart met het bouwen van nieuwe dronefaciliteiten in de regio.”

“De regering-Obama heeft deze drone-aanvallen uitgebreid tot in Somalië. Wat we hier zien, is het gericht uitvoeren van moorden door de Special Operations-eenheden van de VS en de CIA. Dezelfde gerichte aanvallen zien we bij Al-Shabaab. Dit is het nieuwe oorlogslandschap. Het is asymmetrische oorlogsvoering. Geen geüniformeerde legers die met elkaar strijden, maar schaduwtroepen van zowel – zoals de VS het zouden noemen – de terroristische kant als de kant van de VS-legermacht en CIA: ze gebruiken vergelijkbare tactieken.”

Kan je iets vertellen over hoe ‘Terugslag’ past binnen het verhaal van Al-Shabaab en het huidige conflict in Somalië?

Jeremy Scahill: “Voor de hongersnood en droogte, voor de pakkende headlines, en voor Angelina Jolie en andere sterren over Somalië spraken, hadden de meeste Amerikanen een eenzijdig beeld van Somalië, en dat was dat van Blackhawk Down, de beruchte neerhaling van de VS-helikopter in 1993, die leidde tot de terugtrekking van zo’n twintigduizend zogenaamde vredessoldaten uit Somalië. Bij de gebeurtenissen van 11 september stond Somalië al op de lijst van landen waar de VS wilde interveniëren.”

“Er bestond op dat moment een onsamenhangende groep van islamistische militanten in het land, en de regering-Bush vreesde dat deze een schuilplaats zouden bieden aan uit Afghanistan gevluchte leden van Al-Qaeda.”

“De VS wilde binnenvallen, maar uiteindelijk zag de regering-Bush af van een rechtstreekse inval, en startte in plaats daarvan een proxy-oorlog waarbij een netwerk van meedogenloze krijgsheren werd ingezet. Dit netwerk werd gesteund door de CIA en de Special Operations-eenheden van na 9/11 en had een naam die rook naar CIA-betrokkenheid: Alliance for the Restoration of Peace and Counter-Terrorism (ARPCT). Deze krijgsheren werden vooral ingezet bij de jacht op individuen die door Washington werden aangewezen als Al-Qaeda-militanten of aanhangers van Al-Qaeda.”

“Het resultaat van dit programma was evenwel dat deze militieleiders, de krijgsheren gesteund door de CIA, opereerden als effectieve doodseskaders, en geloofden dat zij daar de volle CIA-steun voor hadden. De CIA financierde hen en bezorgde hen lijsten met personen waar ze achteraan moesten.”

“Zij begonnen de jacht in te zetten op iedereen die ervan kon worden beschuldigd of er effectief van beschuldigd werd een islamitische radicaal te zijn. Het overgrote deel van de personen, gedood door deze krijgsheren, had echter niets te maken met Al-Qaeda of enige andere vorm van terrorisme. Veelal ging het om religieuze leiders, directeurs van madrasas – religieuze scholen in Somalië – of mensen die in een rivaliserende clan met de CIA-strijders zaten. Het is een klassiek verhaal in de geschiedenis van de VS.”

“Dus deze krijgsheren kregen de taak jacht te maken op een dozijn mensen die, volgens enkele Somalië-experts – voormalige VS-diplomaten die in het land werkten – het land transformeerden tot een soort van killing fields. Als reactie daarop ontstonden over heel Somalië regionale islamitische rechtbanken, en dat was letterlijk wat zij deden. Zij zorgden voor een vorm van gerechtigheid in een compleet wetteloos land. De laatste keer dat het land een stabiele regering had gehad was in 1991.”

“Deze islamtische rechtbanken waren samengesteld uit inheemse bewegingen van religieuze leiders die tussenbeide kwamen in geschillen over land of een vorm van islamitische strafwet implementeerden. En terwijl dit veelal zeer uitgesproken shariarechtbanken waren, brachten ze een relatieve stabiliteit in de regio’s waar ze ontstonden.”

“Intussen vreesden de CIA en het Amerikaanse leger steeds meer dat Somalië een uitgesproken islamitische republiek begon te worden. De krijgsheren, gesteund door de CIA, intensifieerden hun campagne tegen deze islamitische rechtbanken. De rechtbanken kregen op hun beurt steun van lokale zakenmensen, clanleiders en anderen. Mensen hadden genoeg van de krijgsheren die door de CIA werden gesteund.”

“De kleine, autonome rechtbanken vormden een unie en brachten uiteindelijk de CIA-krijgsheren ten val, met de steun van een meerderheid van Somaliërs van over het hele land. De krijgsheren werden uit Mogadishu verbannen en de rechtbanken brachten stabiliteit in Somalië en haar hoofdstad, voor de eerste keer sinds de regering van Siad Barre viel in 1991. Het was een enorme verwezenlijking. De grote meerderheid van mensen betrokken bij deze rechtbanken waren geen islamradicalen of aanhangers van Al-Qaeda.”

“Er waren twaalf rechtbanken. Zij representeerden grotendeels het clangebaseerde traditionele systeem van bestuur en besluitvorming in Somalië. Er was een dertiende entiteit in de Unie van Islamitische Rechtbanken, genaamd Al-Shabaab. Zij werd getolereerd door de rechtbanken. De leden werden gezien als jonge radicalen, die buiten de heersende maatschappelijke stroming stonden.”

“Er is in Somalië geen historische islamistische traditie. De kleine groepering werd door Osama Bin Laden en anderen uitgebuit, en deze begonnen kleine groepen buitenlandse Al-Qaeda-agenten het land in te sturen om hen in te zetten bij Al-Shabaab. Maar Al-Shabaab werd gecontroleerd door de andere leden van de Unie van Islamitische Rechtbanken en de groep bestond bovendien uit een samenraapsel van militant gepeupel dat relatief weinig voorstelde in Somalië.”

“In 2006 gaf generaal John Abizaid, toenmalig hoofd van het Amerikaanse Central Command, groen licht aan het Ethiopische leger (Ethiopië en Somalië vochten als gezworen vijanden al menig oorlog uit) om Somalië binnen te vallen: 30.000 tot 40.000 troepen, gesteund door de VS-luchtmacht, de CIA en de Joint Special Operations Command.”

“Ze vielen binnen en brachten de Unie van Islamitische Rechtbanken ten val, de enige regering die Mogadishu enige stabiliteit had gebracht in lange tijd. De leiders werden omgebracht en verjaagd, of overgeleverd aan Djibouti, waar de VS een grote militaire basis heeft. Somalië bevond zich opnieuw in een staat van totale chaos.”

“In deze context kreeg je dan Al-Shabaab, een relatief nietige groep die plotseling de voorhoede vormde in de strijd tegen de VS en Ethiopië. Dat land werd door iedereen in Somalië als de manionet van Washington gezien. De kleinste speler in de revolutie in Somalië werd de voornaamste voorhoedespeler. Al-Shabaab won spoedig terrein in het rurale Somalië en voerde een zeer succesvolle, maar gewelddadige opstand tegen de door de VS en de Afrikaanse Unie gesteunde federale overgangsregering.”

“Dat is de stand van zaken sinds 2007. Al-Shabaab heeft meer gebied in handen in Somalië dan de door de VS gesteunde regering. Je zou dus kunnen zeggen dat Al-Shabaab nooit in haar huidige vorm zou hebben kunnen bestaan, had de VS die krijgsheren niet gesteund. Had de VS niet de enige echt populaire macht (nvdr: de Unie van Islamitische Rechtbanken) om enige orde in Mogadishu te brengen, omvergeworpen. De aanslagen die we momenteel zien, zouden niet gebeurd zijn. Al-Shabaab zou beslist niet zoveel terrein controleren.”

Kan je uitleggen, zoals je onderzoeksartikel ook al aangeeft, hoe de operaties van de VS tegen de opstanden in Somalië gelijkenissen vertonen met wat de VS in Irak en Afghanistan heeft gedaan: het steunen van bepaalde krijgsheren tegen anderen? Waarom blijft de VS, ondanks zovele mislukkingen, deze strategie nastreven?

Jeremy Scahill: “Wel, ik denk dat iedereen die beweert te begrijpen waarom de VS iets doet, terugkijkend naar Centraal- Amerika, de omverwerping van verschillende regeringen, de steun aan de Moudjahidine,… daarin zijn kortetermijndoelstellingen troef. Er is maar weinig sprake van langetermijnstrategieën.”

“Als je kijkt naar de steun voor de Moudjahidine in Afghanistan, de strijd tegen de Sovjet-bezetting van dat land, dan was het doel van de VS simpelweg de Sovjets te verdrijven en zo ging het, ongeacht de toekomstige terugslag. Dus je steunt mensen en kijk, het achtervolgt je tot op 9/11.”

“In Irak deed de VS een gelijkaardig iets, met het omverwerpen van de door soennieten gedomineerde regering van Saddam Hussein, het ontslag van het volledige Iraakse leger en de legerleiding door Paul Bremer, om enkele jaren later de soennieten opnieuw in dienst te nemen om te strijden tegen wat de VS ziet als een Al-Qaedacampagne in Irak.”

“De bottom line hier is dat de VS niet alleen deze proxy-machten en CIA-krijgsheren steunen en de aanleiding waren voor de opkomst van Al-Shabaab, maar dat de mensen waarmee Washington nu samenwerkt, net die mensen zijn die de Unie van Islamitische Rechtbanken vormden die de VS heeft omvergeworpen.”

“Nu steunt de VS bijgevolg enkele van de meest beruchte krijgsheren die banden hadden met de Unie van Islamitische Rechtbanken. Meer nog, de president van Somalië, Sheikh Sharif Sheikh Ahmed, was de voorzitter van de Unie. Op het web vind je foto’s van hem terwijl hij Hillary Clinton de hand schudt, en zij hem prijst als partner in de oorlog tegen het terrorisme. Ik kan je ook videoclips tonen van Sheikh Sharif Sheikh Ahmed die oproept tot een jihad tegen de VS. Boontje komt om zijn loontje dus.”

“De VS voert een heel verwarrend beleid in Somalië. Vooral de legers van de lidstaten van de Afrikaanse Unie, die een militaire campagne hebben lopen in Somalië, profiteren van die Amerikaanse steun. En natuurlijk de islamistische radicalen van Al-Shabaab. Vooral voor hen is het huidige VS-beleid gunstig.”

Je hebt het in je artikel over Indha Adde. Wie is hij ?

Jeremy Scahill: “In het stuk dat ik in Somalië schreef, schetste ik een profiel van vier verschillende krijgsheren die een grote rol speelden, zowel in de Somalische geschiedenis als in de huidige situatie. Indha Adde was minister van Defensie van de Unie van Islamitische Rechtbanken, en daarvoor een nietsontziende krijgsheer die een aantal gebieden en een haven, genaamd Merca, in handen had.”

“Hij werd beschuldigd van drugs- en wapenhandel, maar wist een positie als islamitische sjeik te behouden toen de islamitische rechtbanken aan macht wonnen. Hij was ook één van de mensen die strijdden tegen de door de VS gesteunde Ethiopische invasie.”

“Na de omverwerping van de Unie van Islamitische Rechtbanken besefte hij dat hij ofwel zijn kans moest wagen bij Al-Shabaab en moest deelnemen aan de opstand tegen de Ethiopische invasie en de door de VS gesteunde regering, ofwel van kant moest wisselen.”

“Hij deed het laatste en is nu driesterrengeneraal in het leger van de Somalische overgangsregering. Volgens sommigen is hij de hoogste militaire officier in Somalië op dit moment, en toen ik hem ontmoette in Mogadishu, liet Adde zich lovend uit over Fazul Abdul Mohammed, het brein achter de aanslagen op de Amerikaanse ambassades in Kenia en Tanzania in 1998, en prees hij Osama Bin Laden als een goed religieus man.”

“Hij zei dat als er ook maar enige gerechtigheid in deze wereld was, dat ex-president Bush geëxecuteerd zou moeten worden, zoals Saddam Hussein. Vandaag staat hij in principe op de loonlijst van de VS, via haar marionetten in de Afrikaanse Unie.”

“Een andere krijgsheer waarover ik het had, was Mohamed Qanyare, de belangrijkste krijgsheer tijdens de vernieling van Somalië bij het begin van het nieuwe millennium. Hij beschreef me zijn ontmoeting met de CIA in Nairobi op tweede Kerstdag 2002: hoe ze een samenwerking hadden opgezet waarbij de CIA Qanyares privévliegveld huurde – hij had zijn eigen vliegveldje net buiten Mogadishu – en dat de CIA- en Special Operations-agenten van de VS zo’n twee keer per week invlogen om hem te ontmoeten. Ze toonden hem dan foto’s van mensen waarop ze jacht wilden maken en onderhielden op die manier een soort van death squad via Qanyare.”

“Volgens personen waarmee ik sprak, die in die tijd tot de Unie van Islamitische Rechtbanken behoorden, maar ook zakenmensen en andere burgers, waren Qanyares mensen letterlijk bezig met onthoofdingen, waarna ze de hoofden naar de Amerikanen brachten, ze voerden ook buitenwettelijke executies uit op grote schaal. Zij legden de basis voor het opkomen van de Unie.”

“Qanyare, sinds lang een CIA-krijgsheer, kloeg tegen me, hij dacht dat ik een CIA-agent was. Hij weigerde te geloven dat ik dat niet was, hoewel ik hem erop wees dat hij ons via Democracy Now! kon vinden.”

“Hoedanook, bij onze ontmoeting dacht hij dat ik CIA-agent was en verweet hij de CIA de banden met hem te hebben verbroken en nu te werken met islamradicalen. Dus zelfs de oude krijgsheren protesteren tegen wat de VS doet. Wat ik denk dat we gaan zien, is dat Al-Shabaab nog lang niet dood is. Je zou zelfs kunnen zeggen dat de beweging sterker is dan ooit.”

(Dit artikel is uit het Engels vertaald door Judith Lindekens)