Zuurstof voor de Vlaamse scholen

Ons onderwijs stond het afgelopen schooljaar met regelmaat in de vuurlinie; van het nijpend plaatstekort in de kleuterscholen, over een vernietigend Unicef-rapport omtrent de stuitende ongelijkheid in onze scholen, tot het vurige en gepolariseerde debat rond de veelbesproken onderwijshervorming. Wie iets te maken had met onderwijs in Vlaanderen kreeg amper de tijd om naar adem te happen.

Wat ons bijbleef is dit: ons onderwijs heeft zuurstof nodig. Meer plaats, meer visie, meer empathie en een grondige actualisering.

Weten is meten

De klassieke weerstand tegen elke hervorming wordt vaak kracht bijgezet met resultaten en cijfers. Onze jongeren “presteren” namelijk uitstekend, zo blijkt uit Europese cijfers. 

De vraag is of dat volstaat, of dat werkelijk alles is wat we van ons onderwijs verwachten, nl. dat het jonge mensen doet presteren. Uit studieresultaten afleiden dat er geen verandering nodig is, getuigt van weinig inzicht in wat er werkelijk leeft in het onderwijs.

Evalueren staat in ons onderwijs gelijk aan meten en vergelijken. Individuele vorderingen en niet of lastig meetbare groei tellen nauwelijks mee. Evaluatie komt neer op het benadrukken van tekorten, of aantonen wat iemand niet kan, en dat binnen een context van abstract denken, een vaardigheid die veel kinderen of jongeren in mindere mate beheersen en die slechts een fractie weergeeft van iemands mogelijkheden. De roep om een opwaardering van het technisch en beroepsonderwijs viel dan ook niet te negeren.

Kennismaatschappij

Onze samenleving stelt andere en diversere eisen stelt aan wie haar bevolkt dan die van de voorgaande generatie. Toch is ons onderwijssysteem niet fundamenteel veranderd. De nadruk ligt nog steeds op overdracht van cognitieve kennis, baseert zich grotendeels op weetjes en feiten. De leerplannen en –doelen bepalen de koers. In een maatschappij waarin kennis verouderd blijkt van zodra ze gedrukt staat en waarin het idee dat je je hele leven dezelfde job uitoefent met uitsterven is bedreigt, volstaat diezelfde kennis niet langer om overeind te blijven en mee te kunnen.

Hoe motiveer je kinderen tot leren wanneer ze niet overtuigd zijn van de noodzaak van de leerstof en van de kansen die die leerstof hen moet bieden voor hun verdere leven?  Hoe help je leerkrachten en directies om ook de steeds noodzakelijker wordende rol van opvoeder in te vullen? Die vragen bleven onbeantwoord.

Diversiteit en ongelijkheid

De instroom van anderstalige nieuwkomers stelt de samenleving en dus ook het onderwijs voor nieuwe uitdagingen. Toch blijkt het gedoodverfde taalbad zowat het enige concrete antwoord te zijn dat ons onderwijs te bieden heeft op de vele vragen waar een heterogeen en divers onderwijs mee geconfronteerd wordt. Hoe scholen en leerkrachten kunnen omgaan met diversiteit om ervoor te zorgen dat elke leerling werkelijk dezelfde kansen krijgt? Waarom zo weinig anderstalige nieuwkomers doorstoten naar het hoger onderwijs? Nog meer onbeantwoorde vragen.

Iedereen schoolmoe

Wie goed kijkt en luistert stelt vast dat heel wat leerlingen en leerkrachten worstelen met het huidige systeem, getuigen het stijgende aantal denktanken, prive-initiatieven, thuisonderwijzers en alternatieve scholen.

Maar ook het aantal uitgebluste leerkrachten, spijbelaars, diplomalozen en leerlingen met stempels zoals adhd, dyslexie, dyscalculie, autisme, bereikt een verontrustende hoogte.

Steeds meer kinderen worden in de richting van het buitengewoon onderwijs gestuurd, terwijl uitgerekend datzelfde buitengewoon onderwijs als het stoute kind van de klas in de hoek staat en de middelen en de visie er ontbreken. We hoorden schrijnende verhalen over autistische kinderen met een bovengemiddelde intelligentie voor wie enkel plaats bleek in het buitengewoon onderwijs, waar het vaak ontbreekt aan aangepaste begeleiding. Over wachtlijsten en minder begaafde kinderen die het halve land moeten doorreizen om ergens een studierichting te vinden die bij hen past. Toch hoorden we niets over het buitengewoon onderwijs in het hervormingsdebat.

Scholing of ontplooïng

Moet ons onderwijs enkel dienen om kinderen en jongeren naar het hoger onderwijs of een bepaald beroep te leiden? Of moet het ook kinderen helpen zich te ontplooïen tot evenwichtige, solidaire en zelfredzame volwassenen. ?Moet onderwijs geen weerspiegeling zijn van de samenleving en haar noden, een veilig kader waarbinnen elk kind kan leren wat het nodig heeft om zijn/haar rol te spelen in de wereld? En zal een bescheiden compromishervoming volstaan om een fundamenteel verschil te maken? Waarschijnlijk niet.

Tijd dus om ons onderwijssysteem eens onder de loep te nemen en in vraag te stellen.? Wij vroegen een aantal specialisten en mensen uit het onderwijsveld naar hun kijk op ons onderwijssysteem.