Ik zie in De Wever geen dromer, maar zijn oproep getuigt van weinig realiteitszin. IJdele dromen moeten we loslaten, want die helpen ons geen sikkepit vooruit.

Van zodra de militairen zijn stad verlaten, wil de burgemeester meteen beschikken over een nieuwe oplossing. Dat legt een eerste droom bloot: dat militairen een oplossing zijn voor de terreurdreiging. We moeten weg van de illusie dat dit soort maatregelen ons werkelijk beveiligt. Kijk naar de zware, dagelijkse investeringen in veiligheid op luchthavens. Zijn daardoor aanslagen vermeden? Of zijn de doelwitten alleen maar verschoven, naar metrostations, naar winkelcentra, naar musea? Is dat dan veiliger? Deze vormen van situationele preventie zijn nuttig wanneer de problematiek zich nadrukkelijk manifesteert en erg dreigend is, en dat was nu ongetwijfeld het geval. Maar het blijft uiteindelijk bij niet meer dan symptoombestrijding, een ‘dafalgannetje’ slikken in de strijd tegen kanker. Verwar dat niet met het ‘oplossen’ van een probleem.

Symptoombestrijding laat de wortels van het probleem onaangeroerd. Om die wortels te vinden moet je eerder terug in de ontwikkeling van de problematiek. Durf inzetten op initiatieven die mikken op primaire en secundaire stadia van probleemontwikkeling. Programma’s in scholen die werken aan opvoeding, insluiting, eigenwaarde en binding met de samenleving bijvoorbeeld. Verre van stoer, maar zo werk je wél aan de wortels van een problematiek en dat is slimmer dan achteraf achter de feiten aanhollen met enkele militairen.

De Wever wil die oplossing meteen. Wie niet eigenlijk? Ik mag er niet aan denken wat er morgen gebeurt als we niet snel ingrijpen. Alleen, welke ingreep is naast snel ook effectief? Snelheid van ingrijpen zal zeer gewaardeerd worden door menig kiezer, maar hoe goedgelovig ben je als je denkt dat er een snelle mirakeloplossing bestaat voor een dergelijke, zware problematiek. Gaan we onze schaarse middelen pompen in quick fix oplossingen? Secondelijm om funderingen te herstellen? Laat ook deze droom maar waar hij hoort: in dromenland.

Fata morgana

Het wordt een lange en moeilijke tocht om onze globale samenleving gezonder te maken, om iedereen het gevoel te geven erbij te horen, om groepen van mensen dichter bij elkaar te brengen, om de fundamenten van fundamentalisme en extremisme weg te werken. En die opdracht schuif je niet eenvoudigweg af op een veiligheidsdienst, het leger of een ‘cel deradicalisering’. Om die opdracht tot een goed einde te brengen gaan we met velen ons steentje moeten bijdragen: dat gaat van hulpverleners, leerkrachten en politiemensen tot sportverenigingen, religieuze of levensbeschouwelijke groepen tot wij allen, als burgers.

Een laatste droom vinden we in het zoeken van een ‘oplossing’. De Wever wil niet aanvaarden dat men geen oplossing kan bieden om de bevolking te beschermen. Het nastreven van een samenleving die honderd procent veilig is, vrij van alle risico’s, blijft een fata morgana die al velen de woestijn instuurde. Wie realistisch is ingesteld, werkt aan een programma met haalbare resultaten. Het gaat om het beheersen van een problematiek, het terugdringen tot de kleinst mogelijke proportie en het inperken van de schadelijke gevolgen ervan.

Krampachtig vasthouden aan de utopische wens om voor eeuwig en altijd vrij te zijn van risico’s doet teruggrijpen naar steeds extremere strategieën om die onbereikbare droom te bereiken. Veiligheid wordt zo een fetisj waarvoor we tot het uiterste gaan, terwijl cruciale waarden in onze samenleving, vrijheid, solidariteit, privacy en zelfbeschikking opgeofferd worden. Is dat de samenleving die we voor ogen hebben? 

“Aanvaarden dat risico’s nooit volledig weg zijn en integraal deel uitmaken van ons bestaan, helpt om nuchter te opteren voor strategieën met maximale baten, en een minimale kostprijs voor andere waarden.”

Dromen mag, en dromen is zelfs mooi. Maar laat ze niet onze leidraad zijn voor een gedegen beleid. Een ferme ‘nee’ tegen terreur is op zijn plaats, en dan volgt vooral hard werken en een stevige dosis realiteitszin. Dan komen we er wel.

Dieter Burssens –
Nationaal Instituut voor Criminalistiek en Criminologie