De community ruimte is een vrije online ruimte (blog) waar vrijwilligers en organisaties hun opinies kunnen publiceren. De standpunten vermeld in deze community reflecteren niet noodzakelijk de redactionele lijn van DeWereldMorgen.be. De verantwoordelijkheid over de inhoud ligt bij de auteur.

Tegen de fascisering van Frankrijk

Tegen de fascisering van Frankrijk

vrijdag 29 april 2022 22:20
Spread the love

La police française en plein sang froid,

(klikken op Bekijken/View)

Nu Frankrijk gekozen heeft tussen de pest en de cholera en met de cholera blijft zitten, terwijl de pest allesbehalve weg is, is de vraag voor links hoe het verder moet. Vijf jaar Macronregime hebben flink wat schade aangericht. Een groot deel van de samenleving – het islamitische deel – is via de wet op het separatisme als verdacht en onrepublikeins onder toezicht geplaatst, de godsdienstvrijheid is ingeperkt, de laïciteit, die een belangrijke democratische verworvenheid was, is omgestulpt tot een anti-islamitische strijdbijl.  Een efficiënte organisatie als het CCIF die met juridische middelen de rechten van moslims verdedigde en islamofobie bestreed, is uitgeschakeld en moest zich heropbouwen in Brussel, als CCIE. Het politieoptreden werd fascistisch gewelddadig in de strijd van de overheid tegen de Gele Hesjes. Aan het racisme van de politie werd niet geraakt, de term is zelfs taboe verklaard, net zoals “staatsracisme”.

Het neoliberalisme werd verder doorgedrukt: meer privatisering, minder sociale voorzieningen, sterkere versmelting tussen de regering en het bedrijfsleven en de banken, meer geld naar ondernemingen. Het onderwijs werd autoritairder: terwijl de vrije meningsuiting luidkeels gevierd werd door de politieke top, moesten leerlingen leren hun mond te houden en zich te plooien naar de opgedrongen staatsideologie. Zoniet: sancties, en zelfs doorverwijzing naar de rechtbank! De academische vrijheid van de universiteiten werd in vraag gesteld door wilde beschuldigingen van zogenaamd “islamogauchisme”, en maatschappijkritische wetenschappers werden verdachtgemaakt.

 

Macron bereikte een overwinningsnederlaag – hij haalde het van Marine Le Pen, maar een groot deel van de stemgerechtigde bevolking vond het zelfs niet de moeite om te komen kiezen, en een aanzienlijk deel van de kiezers stemden blanco. Van de mensen die voor Macron gestemd hebben, waren er veel die dat deden omdat ze Le Pen van de macht wilden weghouden. Zijn achterban is veel kleiner dan het verkiezingsresultaat van 58 % laat vermoeden.

 

Marine Le Pen en in het algemeen extreem-rechts haalde een verliezersoverwinning: zij wordt geen president, maar zag en ziet Macron een groot deel van haar beleidswensen uitvoeren. Zoals Macrons rechterhand Darmanin, het zei tegen Marine Le Pen: u bent te soft! Het macronisme heeft veel van extreem-rechts opgezogen en voert het uit, probeert het zelfs te overtreffen, met name het islamofobe beleid dat zich richt tegen migranten en hun nakomelingen. Marine Le Pen kan toch wel in haar handen wrijven!

 

Het fascisme aanpakken!

 

Hoe moet het nu verder? “Just in time”, vlak voor de presidentsverkiezingen, verscheen het boek “Défaire le racisme, affronter le fascisme” van Ugo Palheta en Omar Slaouti. De socioloog Palheta publiceerde eerder “La Possibilité du fascisme. France, la trajectoire du désastre” (La Découverte, 2018). Hij is een van de twee directeurs van het magazine Contretemps, Revue de critique communiste. Omar Slaouti is leraar en politiek activist, hij was o.a. een van de initiatiefnemers van de historische mars tegen de islamofobie van 2019. Samen met Olivier Le Cour Grandmaison stelde hij een lijvige en heel interessante bundel essays samen over “Racismes de France” (Cahiers Libres, La Découverte, 2020).

 

Een aanloop naar het net verschenen  “Défaire le racisme…” was de publicatie van het boekje “Face à la menace fasciste”, dat Ugo Palheta schreef samen met de historica en activiste Ludivine Bantigny en dat in september 2021 uitkwam. (Bantigny schreef o.a. boeken over de Commune van Parijs en Mei 68; haar meest recente publicatie is de brochure “L’ensauvagement du capital” van januari 2022.) Ik zal hier “Défaire le racisme” en “Face à la menace fasciste” samen bekijken.

 

Maar wat is fascisme?

 

Fascisme wordt soms al te vlot als links scheldwoord gebruikt, en dat is geen goede zaak. Het zou een sterk analyse-instrument moeten zijn en blijven. Rechts gebruikt de term dan weer als een manier om links in de hoek te duwen, volgens de redenering: fascisme en communisme zijn eigenlijk hetzelfde, namelijk af te keuren politieke stelsels. Waar dan tegenover staat: de parlementaire democratie, als ideaal model van evenwicht, wijsheid en bestuur.

 

Je ziet dat nu i.v.m. de invasie van Oekraïne. Onlangs nog publiceerde een slimme Amerikaanse politicoloog een artikel om uit te leggen dat Poetin een fascist is, en Rusland fascistisch. Volgens hem stelt het fascisme in Oekraïne niets voor, in tegenstelling tot het Russische, want daar is heel de samenleving en het hele staatsbestel fascistisch. De vraag naar de fascistische trekken van de VS stelt hij niet eens. Maar als je gaat kijken naar wat hij opsomt als criteria zijn er wel wat van toepassing: oorlogszuchtigheid, verheerlijking van oorlog en geweld, een geheime dienst die stiekem moordt, personencultus rond een sterke leider à la Trump… (En dan hebben we het nog niet over het extreme aantal burgers dat in de gevangenis zit, over de – ondanks alle protesten – onstopbare reeks moorden op zwarten door de politie, over uitsluiting van sociale groepen, foltering, , Guantanamo, bestorming van het parlement en dergelijke kleinigheden meer.)

 

Het fascismeconcept van zo’n Amerikaanse politicoloog/ideoloog vertrekt van een driedeling van staatsvormen in democratisch, autoritair en totalitair. Fascistisch is dan een autoritaire staat, die ook totalitaire trekken kan hebben, maar twee eigenschappen toevoegt: een fascistische leider met charisma en een personencultus eromheen. De regimes van Pinochet in Chili, van Franco in Spanje of van de kolonels in Griekenland acht de professor doorsnee autoritaire staten, maar niet fascistisch. Maar Mussolini’s Italië, Xi Jinpings China, Stalins Rusland en Hitlers Duitsland wél.

 

Belangrijk aan de ideologische onderbouw van dit soort academische dwaasheid en verblinding is de ontkenning van economie en sociale klassen, en dus van links en rechts in de politiek. (In de juiste, precieze betekenis van: solidair met het uitgebuite, benadeelde, zwakkere deel van de bevolking, de onderliggers, of met het uitbuitende, dominerende deel van de samenleving.) De afkoppeling van het begrip fascisme van economie en klassentegenstellingen formuleert de slimme professor heel duidelijk: “Fascistische staten kunnen dus zowel links als rechts zijn.”

 

De functie van het fascisme

 

Voor links en zijn politieke strategie is het heel belangrijk een juiste definitie en een goede analyse van fascisme te hanteren. Een eerste definitie die ik uit “Face à la menace fasciste” haal, is wat ik een functionele definitie wil noemen: het antwoord op de vraag “waartoe dient fascisme? ”. Het fascisme is een oplossing of uitweg uit een crisis van het kapitalisme waarbij de machthebbers er niet meer in slagen met de middelen van de democratie sociaal protest in te perken en zij de controle over de staat dreigen te verliezen doordat de economische instabiliteit en de frustratie van het gros van de bevolking te groot geworden zijn.

 

“Het [fascisme] dringt zich op als de crisis een niveau van onoverwinbare intensiteit bereikt binnen het kader van de gevestigde vormen van politieke overheersing, als het voor de heersende klasse niet meer mogelijk is de stabiliteit van de maatschappelijke orde te garanderen met de gewone middelen van de liberale democratie. Dat is wat Gramsci een crisis van de hegemonie noemde, waarvan de centrale component het onvermogen is van de macht om de instemming van de meerderheid over de orde van zaken te bekomen zonder een belangrijke verhoging van de fysieke dwang.” (“Face à, p. 9) Als de staat en zijn machthebbers niet meer met gewone middelen hun macht kunnen handhaven en hun doelstellingen kunnen bereiken, zien zij als enige oplossing allerlei vormen van geweld te gebruiken en dan komen we in het fascisme terecht.

 

De inhoud van het fascisme

 

Maar wat betekent dat inhoudelijk? “Het fascisme duidt op de eerste plaats een politiek project van ‘regeneratie’ aan van een imaginaire gemeenschap – over het algemeen de natie – en dat betekent een grote zuiveringsactie, met andere woorden de vernietiging van alles wat de gefantaseerde homogeniteit in de weg zou kunnen staan, wat die zou kunnen verwijderen van haar essentie of de voor eens en altijd vastgelegde identiteit zou kunnen ontbinden. (…) Zijn project bestaat uit een extreem gehiërarchiseerde samenleving, genormaliseerd qua klasse en gender en gehomogeniseerd op het etnisch-raciale vlak.” (Face à, p. 7-8)

 

Belangrijk daarbij is dat het fascisme een draak met twee koppen is: het dient zich aan als een bedreiging voor de bestaande orde (en is in die zin revolutionair), maar de richting van de nagestreefde verandering is herstel van de gevestigde macht (en dat is dan reactionair). De nagestreefde omwenteling is een rechtse omwenteling, in het voordeel van de heersende klasse. “Het [fascisme] doet zich voor als een macht die in staat is ‘het systeem’ uit te dagen, maar ook ‘wet en orde’ te herstellen: een explosief mengsel van valse subversie en ultra-conservatisme dat het in staat stelt sociale lagen met tegengestelde verzuchtingen en belangen te verleiden.” (Face à, p. 8)

 

De fascisering als aanloop tot het fascisme

 

Fascisme ontstaat niet van vandaag op morgen, het is iets wat opgebouwd wordt in een proces van fascisering: evolutie naar fascisme. Die evolutie is in Frankrijk bezig. Je ziet ze niet alleen in het eerder vermelde wanbeleid van Macron, met zijn gewelddadigheid, zijn islamofobie, zijn autoritarisme, zijn liquidering van onwelgevallige organisaties. Het is ook af te lezen aan allerlei maatschappelijke incidenten: razzia’s tegen migranten, door identitaire groepen ingegooide ruiten van antifascistische boekhandels, een youtubefilmpje dat uitlegt hoe je “gauchisten” kan vermoorden, de ongegeneerde aanwezigheid van neonazistische clubjes in het leger, een politiesyndicaat dat het recht eist om op een mensenmassa te schieten, militairen die zich kanten tegen de “horden van de banlieue” en de mogelijkheid van een staatsgreep opperen, enz.

 

De volgende vragen zijn dan: hoe is het zover kunnen komen? En wat kan links ertegen doen?

 

(Wordt vervolgd)

https://twitter.com/i/status/1069287329515429889

https://theconversation.com/yes-putin-and-russia-are-fascist-a-political-scientist-shows-how-they-meet-the-textbook-definition-179063

https://www.contretemps.eu/

Zie ook een tegenstem tegen Rusland=fascistisch:

https://www.rferl.org/a/russia-repressive-aggressive-not-fascist/31794918.html

 

Creative Commons

take down
the paywall
steun ons nu!