Interview - Jelle Talsma .

Teatro di Nascosto: Verborgen verhalen uit oorlogsgebieden

Theatermaakster Annet Henneman (66) woont in Italië en reist al meer dan twintig jaar naar het Midden-Oosten om te werken en te leven met mensen die een bestaan in oorlog of onderdrukking leiden. Haar doel: hun verhalen voelbaar maken en daarmee een brug slaan tussen het Midden-Oosten en de Westerse wereld. Samen met de Palestijnse muzikant en kunstenaar Zaid Ayasa en vier Europese leden van haar internationale groep treedt ze komende tijd op in Brussel en Antwerpen.

dinsdag 30 november 2021 17:40

Spread the love

We spreken met Ayasa over hoe het is om artiest te zijn in oorlogsgebied, en met Henneman over wat ervoor nodig is om haar werk te doen: “Ik maak een stuk dat uitdraagt wie Palestijnse mensen zijn. De Palestijnen moeten zich daarin herkennen. Anders is het voor mij verboden om het stuk voor publiek te spelen.”

Een jonge Palestijnse vrouw loopt door de nauwe steegjes van Jeruzalem. Het is avond en onrustig op straat. Ze verbergt haar smartphone waarmee ze zichzelf filmt wanneer zwaarbewapende Israëlische oproerpolitie haar passeert. Ze vertelt honderduit over de situatie van de Palestijnen in de oude stad: over de pesterijen, het geweld en de huisuitzettingen. Ze is alleen maar spreekt bevlogen alsof ze van gedachten wisselt met een goede vriendin.

Het is mei 2021 en het Israëlisch-Palestijns conflict escaleert op gruwelijke wijze. Raketaanvallen van Hamas worden door Israël beantwoordt met een lange reeks van luchtaanvallen op de Gazastrook; honderden Palestijnen worden gedood en vele huizen verwoest. De jonge vrouw – Nesreen – zit middenin het conflict en brengt in een Zoomconferentie van Teatro di Nascosto (Hidden Theatre) verslag uit aan honderden mensen in Europa, en geeft hiermee een unieke inkijk in het epicentrum van de oorlog. En zij is niet de enige: in de conferentie zitten tientallen Palestijnen die vanuit hun woonkamer verhalen delen. De spil in de conferentie is Annet Henneman: die vragen stelt en af en toe stilvalt en moedeloos zucht na een gruwelijke anekdote.

Vertrouwd met het Midden-Oosten

Een conferentie als deze is een klein element uit het werk van de in Italië woonachtige theatermaakster Annet Henneman. De afgelopen drieëntwintig jaar verbleef ze regelmatig in verschillende gebieden in het Midden-Oosten om samen te werken – en leven met haar acteurs en medewerkers aldaar. Ze gebruikt theater als journalistiek middel om de verhalen te vertellen van mensen die in oorlog en onderdrukking leven. En het is ook dit wat ze de komende tijd komt doen in Brussel en Antwerpen met een aantal leden van haar internationale groep, waaronder de Palestijnse artiest en muzikant Zaid Ayasa.

“Ik vertrouw mensen niet zomaar. Maar het vertrouwen tussen mij en Annet ging heel snel”, zegt Ayasa (37). Bij hoge uitzondering kon hij Palestina verlaten om in België op te treden met Henneman en haar groep. Waar het voor de coronapandemie al ingewikkeld was om Palestina te verlaten, is het nu bijna onmogelijk. Ayasa begon met Henneman te werken in 2018. “Ik voelde meteen hoeveel ze van Palestina houdt, en van de mensen die er wonen. Ze wil dat Palestijnse mensen kunnen leven zoals zij leeft: in vrijheid. Ze zag vanaf het begin mijn potentie als darabukkaspeler en artiest.”

Zaid en zijn darabukka

Hoe het voor hem is om bij hoge uitzondering voor even zijn vaderland achter zich te laten? “Heel bijzonder. Toen ik voor het eerst weg was miste ik Palestina: de geluiden, de natuur, de zonsopgang. Nu helpt het me om te zien hoe ik daar leef. Maar ook hoe het is om verdreven te zijn uit Palestina. Ik ken veel mensen voor wie dat zo is. Mensen die ik vluchtelingenkampen in Libanon of Syrië wonen en niet meer terug kunnen naar hun vaderland. In deze momenten kan ik iets beter begrijpen wat zij voelen.” Hoe is het voor hem om artiest te zijn in een oorlog? “De bezetters willen niet dat ik creatief ben, dat ik mezelf ontwikkel”, zegt hij. “Ze willen dat ik me stilhoud. Maar zo kan ik niet zijn. Daar ben ik te hongerig voor. Ik ben onverzadigbaar. Er zijn maar weinig Palestijnen die hebben wat ik heb: een manier om zichzelf uit te drukken. Ze houden alles binnen. Daarom spreek ik ook voor hen.”

Za’atar – een jaar in Palestina

“Informatie gaat makkelijk aan je voorbij in het dagelijks nieuws”, legt Henneman uit, als haar gevraagd wordt naar de kracht van haar werk. “Je krijgt fragmenten van een halve minuut op je af, die over het algemeen binnenkomen op je verstand, maar niet op je gevoel. Dat is het verschil met ons werk, dat je een moment in een leven kan gaan, bijvoorbeeld van iemand die in Palestina woont.” Hoe dat er concreet uitziet? “In het stuk Za’atar wat we spelen in Brussel en Antwerpen, dat gaat over het laatste jaar in Palestina, hebben we bijvoorbeeld een lied, waarin je verschillende namen en leeftijden hoort van mensen die vermoord zijn: 29 juli 2021, Mohammed al-Alami, uit Hebron, 12 jaar oud, in het hoofd geschoten door Israëlische soldaten. Shawkat Khalid Awad, 20 jaar. Aan het eind zeggen we ook hoeveel mensen er gestorven zijn in Palestina in het hele jaar. Het geeft dus informatie, maar altijd door middel van theater, in dit geval door een lied.”

Annet Henneman treedt op in Palestina met haar voorstelling ‘Dromen en verzet’

Uitdragen wie Palestijnse mensen zijn

Hoe komt het dat Henneman, een vrouw van Westerse komaf, zo dichtbij mensen kan komen die in een realiteit van oorlog leven? Kan je iemand ‘snappen’ die in oorlog leeft – terwijl je zelf niet uit een oorlogsgebied komt? “Het gaat niet over snappen”, zegt Henneman “Stel jij hebt iets meegemaakt in je privéleven waar anderen bij betrokken waren. En er komt een gezamenlijke herinnering. Dan kijk je elkaar aan, hoef je niks te zeggen, en weet je beiden waar je aan denkt. Dat gegeven: weten waar het over gaat, maakt dat mensen zich veilig voelen bij mij, en bij onze groep. De mensen waarmee ik werk weten wat mensen leven in Palestina, omdat ze er vaak zijn geweest, of zelf wonen. Ik maak een stuk dat uitdraagt wie Palestijnse mensen zijn. De Palestijnen moeten zich daarin herkennen. Anders is het voor mij verboden om het stuk voor een publiek te spelen.”

Annet Henneman met haar Iraakse groep, waarmee ze in Basra de voorstelling ‘The Catwalk’ opvoerde
Henneman bracht net anderhalve maand door in Irak. “Aan het eind van die periode begin ik me langzaam steeds geïsoleerder te voelen. Steeds verder van de wereld. Het lukte me niet altijd meer om te praten met mensen die in Europa zaten, omdat het verschil te groot was. Ik was in Basra, waar je binnen moet blijven omdat er op dit moment geen vrijheid voor vrouwen bestaat, en iemand uit Nederland die ik belde zei: ‘Geniet ervan daar he!’ Ze lacht. “Genieten is het niet echt… Maar wat daar gebeurt is het speciale van de internationale groep: we leven samen, en er wordt werkelijk gedeeld. En mensen delen pas echt iets als er lange relaties zijn opgebouwd. Dat heb ik met alle mensen waarmee ik werk. Die relatie maakt dat mensen weten dat ze niet alleen maar vandaag even iets vertellen voor het nieuws, en dat ik morgen weer vertrokken ben. Onze band gaat door.”