screenshot
Opinie - Wouter Hessels

Te star kijken naar “Tár”

De straffe film “TÁR” met een weergaloze Cate Blanchett wekt heel wat controverse op. Gaea Schoeters wilde de film eerst niet zien, gewaarschuwd door Rebecca Solnit en Marin Alsop. Ze heeft de film dan toch gezien en voert nu een waar intentieproces tegen de maker Todd Field. Wouter Hessels, onderzoeker en docent filmgeschiedenis vindt “Tár” eerder getuigen van vrouwelijke kracht en mannelijke onmacht.

woensdag 8 februari 2023 14:37
Spread the love

 

Met grote belangstelling heb ik alle voorbehouden en forse kritieken gelezen op “Tár” van door mij zeer gewaardeerde kunstenaars en intellectuelen als Rebecca Solnit, Marin Alsop  en Gaea Schoeters. Sinds een paar jaar voer ik in de film- en theaterschool RITCS onderzoek naar films van vrouwelijke filmmakers van kleur.

Zo presenteer ik aan mijn studenten vergeten en ei zo na verloren filmparels zoals “Araya”(1959) van Margot Benacerraf, “De cierta manera” (1974-1977) van Sara Gómez en “Ali au pays des merveilles” (1975) van Djouhra Abouda. Het zijn absoluut geen excuustruus films, maar zevende kunst die kan staan naast “Hiroshima mon amour”(1959) van Alain Resnais, “Angst Essen Seele Auf” (1974) van Rainer Werner Fassbinder  of “India Song” (2015) van Marguerite Duras.

Chantal Akerman, ongetwijfeld de strafste Belgische filmmaker ooit wier meesterwerk “Jeanne Dielman, quai du commerce 23, 1080 Bruxelles” onlangs tot ‘greatest film ever’ werd uitgeroepen in het filmblad “Sight and Sound” door meer dan 1600 internationale filmcritici en cinefielen.

Van Akerman is de gevleugelde en radicale uitspraak : “Cinema has shown an image of women from a male perspective that is completely fake.” De uitspraak houdt wel steek in een nog steeds door witte mannen gedomineerde wereld, maar is toch ook dogmatisch en beperkend.

Alsof een mannelijke filmmaker geen ‘levensecht’ portret kan maken van een vrouw en een vrouwelijke filmmaker geen authentieke mannenrollen kan creëren. Dat geloof ik niet. Kijk naar het wondermooie “Carol”(2015) van Todd Haynes om opnieuw een weergaloze Cate Blanchett te zien.

Ik zag “Tár” ondertussen twee keer. Het personage Lydia Tár is vanuit mijn weliswaar mannelijke, heteroseksuele, hoogopgeleide en witte gaze -ik ben een zeven vinkjes man volgens Joris Luyendijk- een meerlagig personage dat boeit van begin tot einde. Behalve dan Tár die aan het bijna slot volstrekt ongeloofwaardig de mannelijke vod van een dirigent knock-out slaat.  Tár is een passionele en zeer getalenteerde componiste en dirigente die door macht en aanzien de trappers verliest, haar entourage diep kwetst en door het stof moet.

De film biedt trouwens ook andere sterke vrouwenrollen voor Nina Hoss en Noémie Merlant en de muziek van de Ijslandse componiste Hildur Guônadóttir is magistraal. De mannelijke personages verbleken bij alle, zeer aanwezige vrouwen. Wie “Tár” louter ziet als film over vrouwelijk machtsmisbruik en belastering van lesbische topvrouwen, staart zich enigszins blind op de intentie en niet op de film zelf. In haar opinietekst “Machtige vrouw, slechte vrouw” (DS, 2/2/2023) voert Gaea Schoeters een waar intentieproces tegen regisseur Todd Field. Er staan nauwelijks filmische argumenten in haar betoog.  Ik vind “Tár” eerder getuigen van vrouwelijke kracht en mannelijke onmacht.

Vanuit mijn eigen professionele ervaring  kan ik schrijven hoe vrouwelijke directeurs vaak een minder autoritaire en meer natuurlijke en empathische autoriteit vestigen. Graag ‘vrouwen aan de macht’ voor mij. Toch was mijn meest pijnlijke ervaring met gewelddadige macht ooit in de kunstenwereld, een vrouwelijke baas die grenzeloos intimideerde, provoceerde en zich bovendien van geen kwaad bewust was terwijl ze veel personeelsleden in burn-out en depressie stortte.

Uiteraard weet ik dat 90% van tirannieke macht, grensoverschrijdend gedrag, seksueel en ander geweld uitgaat van een man, of beter gezegd van een macho. Dat neemt echter niet weg dat er ook vrouwen in machtsposities verkeren die vreselijk tekeer gaan, in het perverse spoor van de übermachistische Margaret Thatcher.

Ik denk dat filmkritiek en filmwaardering gebaat zijn bij zoveel mogelijk ‘gazes’ en ‘perspectives’, maar Todd Field verdacht maken van inslechte intenties naar lesbische vrouwen toe, vind ik wel zeer bijziend en doet geen recht aan een ferme film als “Tár”.

 

Wouter Hessels is onderzoeker en docent filmgeschiedenis aan de film- en theaterschool RITCS en doceert filmanalyse aan de Franstalige film- en theaterschool INSAS in Brussel.

Creative Commons

take down
the paywall
steun ons nu!