Analyse -

Syriza, begin van een nieuw Europees project?

Onmiddellijk na zijn eedaflegging als eerste minister van Griekenland, ging Alexis Tsipras bloemen neerleggen aan een monument voor de Griekse slachtoffers van de nazi's. Met dit gebaar eert Tsipras het Griekse volk voor zijn historische strijd tegen onderdrukking en sociaal onrecht.

dinsdag 27 januari 2015 11:59
Spread the love

Nauwelijks één dag na de verkiezingen
heeft Syriza een coalitiepartner gevonden om een regering te vormen.
Tsipras verraste vriend en vijand door al na een half uur met zijn
allereerste gesprekspartner, Panos Kammenos, voorzitter van de
partij van de Onafhankelijke Grieken, naar buiten te komen. De partij
van Kammenos heeft met 4,75 procent van de stemmen 13
volksvertegenwoordigers (en sinds vorig jaar één verkozen lid van
het Europees Parlement) in de gelederen.

De rechtse partij ontstond amper twee
jaar geleden na een afscheuring van de conservatieve Nieuwe
Democratie, de partij die de uittredende regering leidde. Kammenos’
partij verzet zich tegen het economisch besparingsplan van de
Europese trojka van de Europese Commissie, de Europese Centrale Bank
en het Internationaal Muntfonds. Op economisch vlak kan de partij
zich dus perfect vinden in het discours van Syriza.

De partij van Kammenos is echter voorstander van strenge beteugeling van immigratie en ijvert in haar
programma onder meer voor de ontwikkeling van onderwijs op basis van
de waarden van de Christelijke Orthodoxe Kerk. Eisen die regelrecht indruisen
tegen de visie van Syriza inzake immigratie en religie.

Meer dan symbolische breuk met het verleden



Alexis Tsipras (WikiMedia Commons)

Ook het symbolische eerbetoon van
eerste minister Tsipras aan het Kessariani oorlogsmonument kan bij de
Onafhankelijke Grieken op enig begrip rekenen, zij het niet om dezelfde
redenen die Tsipras tot dit eerbetoon brachten. Voor Tsipras en Syriza gaat het om
een eerherstel voor het Griekse verzet tegen de Duitse
bezetting, dat voor het overgrote deel door linkse krachten werd
gevoerd. Het monument van Kessariani herdenkt tweehonderd verzetsstrijders die door de nazi’s werden geëxecuteerd in mei 1944. Kammenos is een rechtse nationalist die herstelbetalingen
eist van Duitsland voor de bezetting tijdens de Tweede Wereldoorlog.

Met zijn gebaar breekt Tsipras met de
traditie om na de eedaflegging bloemen neer te leggen aan het graf
van de onbekende soldaat op Syntagma Square. Vlak voordien had Tsipras ook
gebroken met een andere traditie. Bij zijn eedaflegging was de top van de Grieks-Orthodoxe Kerk niet uitgenodigd.

Buitenlandse commentatoren zien het
eerbetoon als een signaal van Tsipras aan Duits bondskanselier
Angela Merkel. Het is eveneens een duidelijk signaal tegen de Griekse neo-nazi’s en bovendien een heldere boodschap aan de economische elite die Griekenland sinds 1945 heeft
gedomineerd.

Door het harde Griekse verzet was de Duitse bezetter er niet in geslaagd het land volledig onder controle te
krijgen. De geallieerde machthebbers vreesden dat het populaire linkse verzet na de oorlog door verkiezingen aan de macht zou komen.

Met het fiat van Stalin bevalen Brits eerste minister Winston
Churchill en de Amerikaanse president Franklin Roosevelt aan de
geallieerde troepen om met de rechtse krachten samen te werken. Dat die hadden gecollaboreerd met de Duitse bezetter was geen
bezwaar. De linkse organisaties werden verpletterd door de overmacht. Zo kon de Griekse oligarchie ongeschonden zijn macht uitbouwen. Overlevende leden van de vernietigde linkse organisaties kregen
een levenslang beroepsverbod.

Het kolonelsregime 



Georgios Papadopoulos, fascistisch dictator van Griekenland (1967-1974) (Wikimedia Commons)

Toen de vereende progressieve krachten
in 1967 alsnog terug een parlementaire meerderheid dreigden te behalen, greep
kolonel Georgios Papadopoulos de macht. In 1974 viel zijn bewind, dat
gekenmerkt werd door buitensporige repressie. Vanaf 1974 vormden de
conservatieve Nieuwe Democratie en de sociaaldemocratische partij
PASOK beurtelings regeringen.

Het was in die periode dat het kiessysteem dat de grootste partij
50 zetels extra geeft werd vastgelegd. Dat systeem
verzekerde beide partijen van quasi permanente machtsdeelname. Het is voor het eerst dat een andere
partij met deze bonus aan de haal gaat.

De Griekse oligarchie

Beide traditionele partijen deden er
alles aan om de economische oligarchie van lieden als Aristoteles
Onassis ter wille te zijn. Het is ook met deze oligarchie dat het
EU-lidmaatschap van Griekenland in 1981 en de
toetreding tot de eurozone in 2001 werd onderhandeld.

Het was dezelfde elite die vanaf 2001 roekeloze leningen aanging, die Griekenland intussen niet
meer kan afbetalen. De overige regeringen van de
eurozone waren overigens toen al perfect op de hoogte van het risico dat ze namen. De
economische elite van Griekenland heeft zich overigens altijd met
hand en tand verzet tegen de uitbouw van een solide sociale welvaartsstaat.

In de internationale berichtgeving over
Tsipras wordt uitsluitend aandacht besteed aan zijn uitspraken over
het Europese besparingsprogramma. Nochtans was dat niet het
voornaamste onderdeel van zijn overwinningstoespraak (en van zijn
toespraken tijdens de voorbije verkiezingscampagne).

Tsipras wil
komaf maken met een aantal structurele problemen van de Griekse
maatschappij, waar de Europese trojka nooit een zaak van heeft
gemaakt: de oligarchie die onder meer de scheepsrederijen en de media in handen heeft, het leger en de Grieks-Orthodoxe Kerk.

Syriza wil eerst en vooral dat deze
machtsgroepen belastingen gaan betalen. Het gaat niet eens over het
inperken van belastingontwijking. In Griekenland is er eerder sprake
van complete belastingimmuniteit voor deze elite. De Europese trojka eist
zware besparingen van de Griekse overheid, maar heeft er nooit op aangedrongen om deze wantoestanden aan te pakken.

De Griekse overheid werd door deze
elite al die jaren gezien als een melkkoe. Openbare
aanbestedingen voor infrastructuurwerken werden door de overheid aan
veel te hoge prijzen afgesloten. Daarbij werden politici en
ambtenaren op grote schaal omgekocht. Ook hier wil Syriza paal en
perk aan stellen.

De Grieks-Orthodoxe Kerk en het leger

Een ander punt waar de Europese trojka
nooit problemen in zag, is het fiscaal statuut van de Griekse orthodoxe
kerk. Dit is niet zomaar een nationale religieuze instelling. De
orthodoxe kerk is de grootste grondeigenaar van het land en bezit
talloze historische gebouwen, die miljoenen opbrengen dankzij het
toerisme. Bovendien heeft de kerk belangen in hotels, reisbureau’s,
parken en attracties.

Daarnaast is er de rol van het leger. Griekenland heeft
het grootste leger van de EU, in verhouding tot het totale overheidsbudget en in
verhouding tot het bevolkingscijfer. Maar liefst 2,5 procent
van het overheidsbudget gaat naar het leger (in België is dat 1
procent). Als onderdeel van de leningsvoorwaarden die door de trojka
werden opgelegd, hebben Frankrijk en Duitsland het land bovendien
verplicht om zeer dure aankopen van onder meer duikboten aan te gaan.
Ook inzake defensie heeft de EU-trojka dus geen besparingen geëist.

Het Griekse leger is de
enige overheidsdienst die sinds de crisis van 2008 nooit heeft
ingeleverd.

De Griekse media

Daarnaast wil de partij de media
grondig hervormen. De berichtgeving in Griekenland werd tot vandaag volledig
bepaald door dezelfde economische krachten die ook de industrie
beheersen. De overwinning van Syriza is niet alleen een overwinning
op de neoliberale politieke krachten in het land, maar eveneens op deze media.

Die hebben de voorbije tien jaar een bitse
campagne gevoerd tegen Syriza. Dat de bevolking hen daar
niet in is gevolgd, illustreert hun gebrek aan geloofwaardigheid. De internationale media zijn weliswaar niet afhankelijk
van de Griekse oligarchie, maar baseren zich voor hun berichtgeving
toch grotendeels op de informatie die ze van hun Griekse collega’s
krijgen.

‘Europa’ is bang

De overwinning van Syriza is de eerste
betekenisvolle overwinning van een progressieve partij in de EU in dertig jaar. Syriza bepleit een openlijk anti-neoliberaal programma. In
zowat alle Europese media wordt de partij omschreven als
‘extreem-links’, ‘uiterst links’ en ‘anti-Europees’, ‘Tsipras, de man
voor wie Europa bang is’.

Dertig jaar neoliberaal beleid hebben het
referentiekader en de perceptie zo naar rechts doen opschuiven dat het politieke
programma van een gematigd sociaal-democratische en centrumlinkse partij als Syriza ‘extreem’ wordt genoemd.

Auteur Owen Jones vat het als volgt samen in The
Guardian
: “Het is fascinerend om te zien wat de westerse media als
‘gematigd’ beschouwen: de helft van alle jongeren in de werkloosheid
werpen, kinderarmoede bijna verdubbelen, alle elementaire sociale
bescherming afbouwen. De politiek van de wanhoop die de elites
verdedigen houden in dat jij wordt verondersteld deze
onrechtvaardigheden te beschouwen als onvermijdelijk, onweerlegbaar,
onmogelijk om je er tegen te verzetten.”

“De herrijzenis van links als
een politieke kracht – tenminste een kracht die de mogelijkheid
biedt op een ander soort maatschappij – is een echte mokerslag in
het gezicht van een economische orde die een generatie heeft
overheerst.”

Bovendien is de vereenzelviging van het
Europese project met één enkele ideologische opvatting zo diep
geworteld, dat democratische alternatieve visies op
Europa routineus als ‘anti-Europees’ worden omschreven, alsof Europa
een entiteit is met één verankerde en vanzelfsprekende mening. 

Amerikaans econoom Paul Krugman staat niet
bepaald bekend als een rode rakker. Toch toont ook hij zich vernietigend voor het economische
beleid van de EU. Hij spreekt bovendien tegen dat Griekenland zijn beloftes niet
zou zijn nagekomen:

“Niets staat verder van de waarheid. In
werkelijkheid werden aan Griekenland wrede besparingen in de openbare
diensten opgelegd, in de lonen van ambtenaren en in de sociale
programma’s. Door opeenvolgende golven van strenge besparingen,
gingen de openbare uitgaven veel meer achteruit dan was gepland en zijn de overheidsuitgaven nu 20 procent lager dan in 2010. De Griekse problemen
zijn zelfs nog erger dan toen dit besparingsprogramma begon. Een van
de redenen is dat de economische duik naar beneden de inkomsten van
de overheid nog verder heeft doen inkrimpen. De Griekse overheid
haalt procentueel meer belastingen op van het BNP dan ooit tevoren,
maar dat BNP is zo hard gekrompen dat desondanks de schuldverhouding
tot dat BNP is blijven stijgen.”

Hij raadt de trojka aan om te stoppen
met Tsipras de les te spellen over ‘verantwoordelijk gedrag’ en veeleer
zijn voorstellen te volgen. “Het feit is dat ze geen enkele
geloofwaardigheid hebben. Het programma dat ze Griekenland opleggen,
heeft geen enkele zin. Het kan nooit werken… Het probleem met de
plannen van Tsipras is eerder dat ze niet radicaal genoeg zijn… Met zijn
oproep tot een grote koerswijziging is Tsipras veel realistischer dan
de Europese ambtenaren…”

De beurt aan Spanje 



Pablo Iglesias (WikiMedia Commons)

De leider van de Spaanse partij Podemos, Pablo Iglesias, kondigde al aan dat hij zich aan
het succes van Syriza optrekt om bij de komende Spaanse regionale
verkiezingen in mei 2015 een gelijkaardige stunt te verwezenlijken. Op dit
ogenblik staat Podemos in de peilingen als tweede partij voor de
PSOE, de oude socialistische partij.

Syriza
zal nu vooral de verkiezingsbeloften waar moeten maken. De eerste reacties
van Europese regeringsleiders op de EU-top van 26 januari in Brussel
zijn voorspelbaar. Dat zij democratische verkiezingen irrelevant
vinden voor het bepalen van het economisch beleid van de EU, is al
langer bekend. De Duitse minister van Financiën klonk zelfzeker in zijn verklaring dat ‘niemand de Grieken tot iets
verplicht, maar dat verplichtingen moeten nagekomen worden’.

Toch kan die ogenschijnlijke
zelfzekerheid niet verbergen dat de neoliberale krachten in de EU er
niet gerust op zijn. Of Alexis Tsipras de man is die de geschiedenis
van de EU zal herschrijven, zal nog moeten blijken. In ieder geval is
de kans dat hij daar in slaagt groter dan ooit.

Bronnen:

Second symbolic gesture and first
official visit for Tsipras

New Greek PM Lays Flowers to Kessariani
Memorial Instead of Unknown Soldier Tomb

Historic Victory for SYRIZA Greece

‘We are going to destroy the Greek oligarchy system’ (econoom Yanis Varoufakis, waarschijnlijk nieuwe minister van Financiën)

Syriza’s victory: this is what the
politics of hope looks like
(Owen Jones in The Guardian)

Ending Greece’s Nightmare (Paul Krugman in The New York Times)

Greece’s Fight Against European
Austerity
 
(Tariq Ali in Counterpunch)

dagelijkse newsletter

take down
the paywall
steun ons nu!