Dara* is één van de 6,7 miljoen Syriërs die elf jaar na de start van de revolutie hun land moesten ontvluchtten. Tijdens zijn verblijf in Turkije samen met 3,7 miljoen landgenoten werd hij door Turkse autoriteiten gedwongen om een ‘vrijwillig’ terugkeerformulier te tekenen:

“Ze sloegen ons uit het zicht van de camera’s, zodat ze geen verantwoording moesten afleggen. We werden vastgehouden omwille van redenen die ons niet werden meegedeeld.” Door illegale praktijken werd Dara* onder extreme dwang teruggestuurd naar een oorlogsgebied dat hij jaren voordien ontvluchtte.

Het verhaal van Dara* komt steeds meer voor en toont duidelijk aan dat het model van ‘opvang in de regio’ kraakt in zijn voegen in de Syrië-regio, de grootste vluchtelingencrisis ter wereld.

In een nieuw rapport schetsen 11.11.11 en Upinion hoe het verhaal van Dara* steeds meer voorkomt en duidelijk aantoont dat het model van ‘opvang in de regio’ kraakt in zijn voegen in de Syrië-regio, de grootste vluchtelingencrisis ter wereld. Het aantal invallen, arrestaties en gedwongen terugkeer van Syrische vluchtelingen in Turkije neemt flink toe.

Minstens de helft (50 %) van de 944 Syriërs die door de organisaties werden bevraagd, ervaart een groeiende druk om Turkije te verlaten. Meer dan een derde (35 %) van de Syriërs rapporteert ook toegenomen spanningen met de Turkse bevolking, die vaak uitmonden in anti-Syrisch geweld.

Vijandig klimaat

Meer dan de helft van alle Syrische vluchtelingen (3.7 miljoen) worden opgevangen in Turkije, waar 1 op de 23 personen een vluchteling is. Vooral de verslechterende Turkse publieke opinie en politieke oppositie blijken motieven te zijn voor de toenemende mensenrechtenschendingen door de regering van President Erdogan.

“Een flink waardeverlies van de lira, de escalerende inflatie, de stijgende armoede en concurrentie voor werkgelegenheid zorgen voor een steeds vijandigere sfeer richting Syrische vluchtelingen,” schetst 11.11.11-directeur Els Hertogen. “De aankomende verkiezingen van 2023 zorgen voor bijkomende druk op de ketel.”

Gedwongen terugkeer

Een van de methodes van de autoriteiten om druk uit te oefenen op de Syrische vluchtelingen is door hen onder herhaaldelijke dwang, ondervragingen, vernederingen en afranselingen ‘vrijwillige’ terugkeerformulieren te laten ondertekenen.

Uit het rapport blijkt dat 14 % van de respondenten is gedwongen, of mensen kent die zijn gedwongen, om deze formulieren te ondertekenen. Dit gebeurt onder andere in detentiecentra die werden opgericht met steun van het EU-fonds voor vluchtelingen in Turkije.

Maar liefst 80% van de ondervraagde vluchtelingen kent Syriërs die Syrië een tweede keer ontvluchtten, nadat ze gedwongen werden teruggestuurd.

Na hun gedwongen terugkeer worden vele Syriërs vastgezet en mishandeld door pro-Turkse gewapende oppositiegroepen of door de aan Al Qaida gelieerde Hayat Tahrir al Sham militante groep.

Uit angst voor mishandeling vluchtten uitgezette Syriërs opnieuw de grens over richting Turkije, onder andere met behulp van mensensmokkelaars. Maar liefst 80% van de ondervraagde vluchtelingen kent Syriërs die Syrië een tweede keer ontvluchtten, nadat ze gedwongen werden teruggestuurd.

Ondertussen gaan de socio-economische omstandigheden voor Syrische vluchtelingen in Turkije er verder op achteruit. Ruim zeventig procent (74%) van de ondervraagden zijn niet in staat om zichzelf van basisvoorzieningen voor levensbestaan te voorzien en ruim de helft (55%) mag zijn of haar woonplaats niet verlaten vanwege de opgelegde bewegingsrestricties door de Turkse autoriteiten.

Uitvoering parlementaire resolutie

Het rapport legt daarmee duidelijk de beperkingen bloot van de opvang in de regio die vandaag nauwelijks duurzame oplossingen biedt aan mensen op de vlucht. 11.11.11 en Upinion doen daarom concrete aanbevelingen voor de betrokken regeringen en autoriteiten.

Deze aanbevelingen sluiten nauw aan bij een resolutie over ‘duurzame oplossingen voor de Syrische vluchtelingencrisis’, die het federale parlement in december 2021 aannam. Hierin wordt de regering onder meer gevraagd om extra financiële middelen vrij te maken voor een kwaliteitsvolle opvang en bescherming van Syrische vluchtelingen in de regio en om diplomatieke actie te ondernemen tegen het toenemende aantal gedwongen uitwijzingen van Syriërs.

Naast de versnelde uitvoering van deze resolutie, vragen 11.11.11 en Upinion ook een onafhankelijk onderzoek naar de betrokkenheid van EU-gefinancierde uitzetcentra bij gedwongen ‘vrijwillige’ terugkeer naar Syrië.

“De situatie in de buurlanden van Syrië gaat er pijlsnel op achteruit. We mogen deze ernstige vaststellingen niet tot een ‘vergeten crisis’ laten evolueren door de grote aandacht die vandaag op de oorlog in Oekraïne ligt”, stelt 11.11.11-directeur Els hertogen.  “Onmiddellijke actie op alle terreinen is noodzakelijk om een perspectief te kunnen bieden aan de 5.7 miljoen Syriërs die zich na elf jaar in een steeds uitzichtlozere situatie bevinden in de regio.”