De bekende leider van de MST, de invloedrijke beweging van landloze boeren, werd vermoord in het noorden van de staat Rio de Janeiro, op het terrein van de suikerrietcentrale Usina Cambahyba.

Dit complex, dat bestaat uit zeven plantages met een oppervlakte van 3500 hectare, is ook de plek waar de militaire politie in het regime van 1964-1985 de lichamen verbrandde van tien linkse activisten.

Dat is althans het getal dat een voormalig agent noemt, misschien waren het er wel meer. De regio is berucht vanwege het geweld van de “suikerkoningen” tegen arbeiders.

Symbool

De 54 jaar oude Guedes leidde de bezetting van het land van de centrale. “Hij was een echt symbool, en zijn moord betekent een krachtige boodschap aan de MST, dat de claims op land van landarbeiders in het gebied organiseert”, aldus een van de directeuren van de beweging, Marcelo Durão.

“We zijn in conflict met onderdrukkende krachten in de regio”, zegt hij. Guedes was “een sterke activist, consistent en scherp gericht op de strijd om land, en bovendien een autoriteit op het gebied van agro-ecologische productie.”

De moord is duidelijk een poging om de organisatie op te breken, vindt Marcos Pedlowski, hoogleraar in Noord-Fluminense, deskundige op het gebied van landhervorming. Guedes was een “icoon”, zegt hij.

Guedes is gedood door meer dan tien kogels, in een hinderlaag in de vroege ochtend van 26 januari, vlakbij het industriële complex. Hij fietste naar huis na een vergadering over de legalisering van het kamp dat honderd landloze families hadden gebouwd.

Juridische traagheid

De verschillen met de agribusinesseigenaren in de regio zijn “verdiept geraakt door de vertraging van juridische procedures over welk eigendom niet productief is en dus onteigend mag worden met het oog op landbouwhervorming”, zegt Maria do Rosário Nunes, mensenrechtensecretaris van het Braziliaanse presidentschap.

De zaak-Cambahyba is daarvan een voorbeeld. De onteigening is afgelopen jaar pas juridisch toegekend, veertien jaar nadat het Instituut voor Kolonisatie en Landbouwhervorming (INCRA) daar al toe had besloten.

“De traagheid van het federale recht is de achtergrond van de moord”, zegt Marcelo Freixo, voorzitter van de Mensenrechtencommissie in het parlement van Rio de Janeiro.

“De grote plantages in de regio zijn bankroet en hebben grote schulden bij de staat. De regio kent een grote concentratie arme en landloze mensen. De INCRA moet hier echt voor landhervorming zorgen.” De moord was volgens hem een duidelijk een “executie”.

Slavernij

Het gebied is vanouds een gebied van slavernij, en nog steeds is Campos dos Goytacazes het gebied met de meeste gevallen van aan slavernij grenzende omstandigheden. Het landeigendom is hier extreem geconcentreerd.

Guedes vocht onvermoeibaar tegen onrecht, maar ook tegen het gebruik van giftige pesticiden. Hij was zelf een suikerrietsnijder in de noordelijke staat Alagoas toen hij zich in 1996 aansloot bij de MST en een stuk land verwierf in Zumbi dos Palmares. Hij had een ecologische boerderij en was vader van vijf kinderen.

“De uitschakeling van zo’n dynamische leider laat het niveau van straffeloosheid zien en de staat van verlamming als het gaat om landhervorming, vooral sinds [de huidige president] Dilma Rousseff aan de macht is”, aldus Pedlowski.

Deze regering heeft volgens de MST niet alleen niets gedaan voor de 150.000 families die langs de wegen kamperen in afwachting van land, maar zelfs de concentratie van eigendom laten toenemen, soms zelfs in buitenlandse handen.