Tot de betogingen van zondag was opgeroepen via de Facebookgroep ’30 januari’, die door enkele studenten van de Ahlia-universiteit in de hoofdstad Khartoem werd opgezet. Zij willen daarmee – in navolging van het sociaal protest in Tunesië en andere Noord-Afrikaanse landen – uiting geven aan het diepe ongenoegen dat er leeft onder de jonge generatie Soedanezen over het gebrek aan meningsvrijheid en toekomstkansen voor hogeropgeleiden, nu ook Soedan te kampen krijgt met hoge inflatie en werkloosheid.

De Facebookgroep telde al snel 17.000 leden. De deelnemers aan de protesten van zondag beklemtoonden dat ze absoluut vreedzaam wilden betogen tegen het autoritaire beleid van president Omar al-Bashir en zijn National Congress Party.

Harde klappen in confrontaties met oproerpolitie

Zondag bleef het de hele dag erg onrustig op en rond diverse Soedanese universiteiten. Niet alleen in Khartoem, maar ook aan de Islamitische Universiteit van zusterstad Omdurman en in El-Obeid, een stad op 600 km ten westen van Khartoem.

Overal trad de oproerpolitie bijzonder hardhandig op met de wapenstok en traangas om het protest de kop in te drukken of gewoon onmogelijk te maken. Op enkele plaatsen probeerden ook maandag nog agenten de campussen te omsingelen om zo te voorkomen dat de studenten zich zouden verspreiden in de stadscentra. Daarbij zouden enkele keren harde klappen zijn gevallen. In Omdurman riep een duizendtal betogers leuzen als “revolutie tegen de dictatuur van Al-Bashir”.

Volgens de studenten achter Facebookgroep ’30 januari’ viel bij de protesten minstens één dodelijk slachtoffer. Maandagmorgen overleed student Mohammed Abdulrahman aan zijn verwondingen in het ziekenhuis van Omdurman. Hij zou door een politieman langdurig met stokken zijn bewerkt bij de betoging van zondag. De directie van het ziekenhuis wilde tegenover de Arabische nieuwszender Al Jazeera het bericht niet bevestigen.

‘Martelaar van vreedzaam protest’

Hij wordt al ‘de martelaar van het vreedzaam protest’ genoemd. De studenten maken graag de vergelijking met eerdere oproeren in de recente geschiedenis van Soedan waarbij de zittende regeringen onder druk van straatprotest ten val werden gebracht. In oktober 1964 lukte ze dat. Of dat het dit keer ook zo ver komt, is lang niet duidelijk.

Ali Osman Taha, de vicepresident van Soedan, herhaalde maandag het officiële regeringsstandpunt dat protestacties toegelaten zijn zolang ze “binnen de wettelijkheid blijven en de openbare orde niet verstoren”. Hij voegde er tegenover Al Jazeera nog aan toe dat “de Soedanese regering niet bang is voor toestanden zoals in Egypte. Vrijheid van mening bestaat in Soedan binnen het kader voorzien in de wet. Wie de wet overtreedt, zal er de gevolgen van dragen. Dat geldt voor alle burgers, zonder onderscheid.”

Maandag hebben veiligheidsdiensten verhinderd dat twee oppositiekranten, die over de onrusten hadden bericht, konden verschijnen. Ajras al-Huriya en al-Sahafa werden uit de krantenkiosken van Khartoem verwijderd omdat ze foto’s van de studentenprotesten op hun voorpagina hadden gepubliceerd. Ten minste 68 studenten werden aangehouden. Over hun lot is niets bekend.

Om verdere verspreiding van de protestgolf tegen te gaan, heeft de overheid meteen beslist om de universiteiten van Khartoem voor enkele dagen te sluiten.

Officieuze resultaten bekendgemaakt

De politieke zenuwachtigheid neemt ook toe naarmate de uitslag van het referendum over autonomie voor het zuiden van Soedan dichter bij komt. Officiële resultaten zouden door de verkiezingscommissie vanaf 7 februari worden bekendgemaakt, maar zondag werden al officieuze resultaten verspreid, nu alle stembiljetten zijn geteld. Die geven aan – zoals iedereen had verwacht – dat een verpletterende meerderheid (bijna 99 procent) van de bevolking voor autonomie heeft gekozen.

Al-Bashir heeft al enkele keren duidelijk gesteld dat hij de uitslag van het referendum zal respecteren. Ook zo tijdens zijn recente goodwill-bezoek aan de Zuid-Soedanese leider Salva Kiir in Juba, de zuidelijke hoofdstad. Maar het is niet duidelijk of iedereen in de regering er zo over denkt. Hardliners, vooral binnen het leger, zien een afscheiding van het zuiden niet zitten, vooral omdat de rijkste olievelden zich in het zuiden bevinden of in het nog betwiste grensgebied tussen noord en zuid.

Meer dan twingtig jaar lang woedde een burgeroorlog tussen het Volksbevrijdingsleger (SPLA) van zijn historische leider John Garang en het regeringsleger over meer autonomie voor het overwegend christelijke zuiden van het land. In januari 2005 maakte een globaal vredesakkoord een einde aan een van de langste en bloedigste oorlogen van het Afrikaanse continent.

Een van de bepalingen van het vredesakkoord voorzag in de organisatie van een referendum waarin de bevolking van het zuiden zou kunnen beslissen over haar toekomst: binnen of buiten een federaal staatsverband. Als de uitslag wordt bevestigd, wordt Zuid-Soedan normaal gezien in juli de 193ste onafhankelijke staat ter wereld.

Einde aan spectaculaire groei economie

Soedan kende de laatste jaren een spectaculaire economische groei dankzij de fors toegenomen inkomsten uit de olie-industrie en de contracten met Chinese bedrijven. Het aanzien van Khartoem wijzigde ingrijpend door de niet aflatende bouwwoede.

Maar sinds het uitbreken van de wereldwijde economische en financiële crisis zit ook de klad in die groei en kampt het land met inflatie, jeugdwerkloosheid en toenemende sociale spanningen tussen nieuwe rijken, die hebben kunnen profiteren van de olie-inkomsten en de grote massa van de bevolking die weinig of geen verbetering zag in haar levensomstandigheden.

Een situatie die uiteraard veel gelijkenissen vertoont met de Maghreb-landen of Egypte. Alleen met dat verschil dat Soedan niet bepaald op een goed blaadje staat in het Westen. Al-Bashir is zelfs aangeklaagd door het Internationaal Strafhof (ICC) in Den Haag wegens zijn aandeel in de zware mensenrechtenschendingen in de westelijke regio Darfur.