Structurele hervormingen blijven de ‘talk of the town’ deze laatste winterdagen. Gwendolyn Rutten pleit in De Morgen van 19 maart voor een “aangehouden koers van structurele hervormingen”.  Maar weet iemand wat structurele hervormingen moeten inhouden? Rutten geeft enkele algemene voorzetten, maar de mist rond de structurele hervormingen blijft hangen. Dat de fundamenten van onze economie moeten worden aangepast, staat als een paal boven water, maar wat zijn de juiste structurele hervormingen? En weet iemand welke structurele hervormingen de Europese commissie en conservatieve politici voor ogen hebben?

Een nieuwe lente, een oud geluid
 

Met de eerste krokussen van 2013 kwamen ook enkele opmerkelijke nieuwe economische inzichten naar boven. Plots waren sommige economen en werkgevers die twee jaar lang de Europese bezuinigingsmachine hebben gesteund, overtuigd van de negatieve impact van besparingen op economische groei. De besparingen zijn te snel en te diep gegaan. Wachten op dit moment van verlichting was een beetje zoals wachten op Godot. Gwendolyn Rutten stelt eveneens dat ze tegen “domme besparingen” is. Ze sluit zich aan bij de reeks economen die – nadat  hun inzicht over besparingen een copernicaanse omwenteling onderging –  met een nieuw buzzword op de proppen zijn gekomen: structurele hervormingen.

De structurele hervormingen die Europa voorschrijft, zijn geen nieuw gegeven. Ze zijn uitgetest in proeftuinlanden als Griekenland, Ierland, Portugal of Spanje. De structurele hervormingen moesten in deze landen de internationale competitiviteit opkrikken. De gebruikte methodes kennen we ondertussen. Minimumlonen werden verlaagd of afgeschaft, ontslagregelingen versoepeld, werktijden verlengd, lonen en werkloosheidsuitkeringen bevroren of verlaagd. De algemeen bindende kracht van cao’s werd teniet gedaan. Ambtenaren werden massaal op straat gezet, de gezondheidszorg ‘uitgezuiverd’. En de pensioenen werden verlaagd. Voila, een Europees recept met structurele hervormingen om de concurrentiekracht te versterken, meestal uitgevoerd onder het mom van modernisering of vereenvoudiging.

Wrange nasmaak

Klassieke economen als Adam Smith zouden dit verhaal luid toejuichen en deze landen een briljante toekomst toedichten. In de 21^ste eeuw komen we tot de conclusie dat deze strategie niet werkt. Door de lonen te verlagen, werd geprobeerd om het prijsniveau naar beneden te halen. In principe zou daarna de concurrentiekracht moeten stijgen. Economen merken echter dat na drie jaar ‘hervormen’ er geen effect is op het prijsniveau. Deze landen zijn niet competitiever en hebben hun productieapparaat verder zien afbrokkelen.

Wat economen wel opmerken is een ineenstorting van de binnenlandse consumptie en van de import. De structurele hervormingen hebben bijgedragen tot de uitdieping van een zware economische recessie. Ze zijn mislukt, niet alleen op economisch, maar vooral op sociaal vlak. Gemeenschappen zijn ontwricht, miljoenen jobs vernietigd. In plaats van een toekomst voor de komende generaties te creëren, werd hen een sociale hel gepresenteerd. De structurele hervormingen in deze landen blijken even “dom” te zijn als de rest van de saneringen.

Wat willen wij?

Nu, willen wij in België mee dit pad op? Want, wat bedoelen de Belgische economen en conservatieve politici met structurele hervormingen? Willen wij onze gezondheidszorg afbouwen? Willen we de automatische indexatie op het spel zetten? Willen we de pensioenen en werkloosheidsuitkeringen verder verlagen? Willen we de lonen gedurende zes jaar blokkeren? We kennen de uitkomst van dergelijke scenario’s. Het zou uitermate dom zijn om bij voorbaat mislukte recepten uit te proberen.

Er wordt ook gespeeld met de ‘sense of urgency’ van dergelijke maatregelen. Als we de ‘structurele hervormingen’ niet uitvoeren, dan wachten ons Griekse of Portugese taferelen. De markten zouden ons ertoe dwingen. Prietpraat. Zoals Paul De Grauwe recent in een internationaal geprezen paper aantoont, functioneren de markten los van de pure economische prestaties van een land. Ze zweven op collectieve angst, angst die is weggenomen sinds de Europese Centrale Bank verklaarde onbeperkt overheidsobligaties te zullen opkopen van landen die in problemen dreigen te komen.

De juiste keuzes maken

Niet dat er geen hervormingen nodig zijn, maar het gaat erom om de juiste structurele keuzes te maken. We zullen deze crisis immers niet onder controle krijgen door aan zelfverminking te doen. Het gaat erom je economie structureel wapenen tegen de tijden die komen. Er zijn genoeg thema’s om over na te denken tijdens de komende begrotingsbesprekingen, maar ik wil de twee belangrijkste meegeven.

1. De eerste belangrijkste structurele uitdaging is de productiviteit van onze economie. Hoewel onze mensen keihard werken en hun productiviteit hoger ligt dan deze in de buurlanden, daalt onze relatieve productiviteitsvoorsprong ten opzichte van die buurlanden. De belangrijkste reden? De beperkte innovatiekracht van de Belgische economie. België is en blijft een producent van halffabricaten die veelal bestemd zijn voor de Duitse markt. Onze economie moet zich dringend structureel upgraden, en zich hoger plaatsen in wat economen de ‘waardenketen’ noemen. Zo kunnen we onder de internationale concurrentiedruk uitkomen. Dit kan enkel door zwaar in te zetten op R&D, vorming van werknemers, onderwijs op alle niveaus en de juiste infrastructuur.
    
2. Een tweede structurele hervorming hoort bovenaan op de stapel dossiers die minister Geens erfde van zijn voorganger. België is een fiscale hel voor de werkende klasse en een paradijs voor het grootkapitaal. Een drastische, noem het structurele, fiscale verschuiving van arbeid naar kapitaal is dringender dan ooit.

Dit zijn twee cruciale gebieden waarin structurele hervormingen nodig zijn. Grabbel niet lukraak zonder verstand in de grote grabbelton met hervormingen. Maak niet de fout die Europa begaat en hou rekening met de economische en sociale realiteit. We hebben een broodnodige economische relance nodig, zoniet dreigt op sociaal en economisch vlak  de wintertoestand nog langer dan nodig aan te slepen.

Lars Vande Keybus
Economisch adviseur, Federaal ABVV