Een maand later zijn de Lappersforters nog altijd niet goed van de ongewone agressie.

Pijnigen tot je loslaat

De activisten hadden zich vastgeketend aan de bomen met lock-ons. Deze actietechniek werd in de jaren ’90 in het Verenigd Koninkrijk ontwikkeld om te protesteren tegen de aanleg van autowegen door een natuurgebied. De relatief rustige en technische wijze waarop de Britse politie dit soort blokkades ontruimd, lijkt niet in trek bij de Belgische politiediensten. Zij kozen voor de drukpuntmethode: een techniek waarbij activisten zo hard pijn worden gedaan tot ze zelf loslaten. Net zoals bij de vorige ontruiming van het Lappersfortbos werd deze techniek ook begin maart toegepast.

“Een politieagent nam mijn arm vast onder de schouder en een andere zette zijn duim op mijn kaakbeen waarna ze begonnen te duwen”, getuigt Lappersfortactivist Castro. “Daarna zette een agent zijn knie op het resterende gedeelte van mijn arm en later op mijn schouder waarbij hij zoveel mogelijk druk zette. Terwijl ik het uitschreeuwde van de pijn bleef hij voortdurend roepen dat ik moest loslaten. Een vriend die op een meer onbereikbare plaats zat, kreeg klappen in het gezicht. Toen al kon hij zichzelf onmogelijk losmaken omdat zijn hand opgezwollen en gevoelloos was geworden.”

Stroomstoot van 50.000 volt

Tegen de activisten die niet loslieten, zetten de ordediensten een stroomstootwapen of taser in. “Het ziet eruit als een plastic geweer met gele strepen,” zegt Castro. “Hij zette dat tegen mijn hoofd en zei, ‘You have been wasting my fucking time far too long, last chance’. Daarna zette hij de laserstraal op mijn knie. Toen hij de knop indrukte verging ik van de pijn, ik spartelde alle kanten op en viel bijna van het platform, vijftien meter boven de grond.”

Een taser of een stroomstootwapen geeft een stroomstoot van 50.000 volt en kan op verschillende manieren worden gebruikt, zo blijkt uit het antwoord van de minister op een parlementaire vraag. Een schok van een halve seconde veroorzaakt pijn en spiersamentrekkingen, een schok van twee tot drie seconden veroorzaakt duizeligheid en desoriëntatie en een schok van meer dan drie seconden zorgt voor spierverlamming en een algehele immobilisatie van de arrestant. 

Buitenproportioneel geweld

“Het gebruik van de taser was in dit geval buiten proportie in vergelijking met het geweldloze verzet van de activisten”, reageert Jos Vander Velpen van de Liga voor Mensenrechten. “De ordediensten kunnen het enkel inzetten bij mogelijk gevaar. Het gebruik ervan bij de ontruiming van het Lappersfortbos is een ongelukkige evolutie, omdat de grenzen op vlak van politiegeweld worden verlegd. Bovendien kon de politie op deze manier een val of een letsel veroorzaken. Principieel zijn we met de Liga voor Mensenrechten gekant tegen het gebruik van de taser en zeker bij de ordehandhaving. De politie moet rekening houden met artikel 3 van het Europees Verdrag voor de Rechten van de Mens (EVRM) dat een verbod op elke onmenselijke behandeling inhoudt.”

Enkel bij speciale eenheden

In februari 2009 werd op een parlementaire vraag van Flor Van Noppen (N-VA) geantwoord dat een taser enkel gebruikt wordt door de speciale eenheden van de federale politie (CGSU), waartoe ook het klimteam behoort. De taser mag enkel worden ingezet om het gebruik van vuurwapens of andere dodelijke wapens te voorkomen. Dus enkel in de gevallen dat artikel 38 van de wet op het politieambt vuurwapengebruik toelaat ,mag de taser worden ingezet en dat komt neer op de verdediging van zichzelf of andere personen.

Toen werd eveneens geantwoord dat dit wapen enkel met voorafgaande toelating van de procureur des Konings kan ingezet worden. Maar omdat het de bestuurlijke politie was die de ontruiming uitvoerde, kon het dus wel zonder toestemming. “Volgens mij ligt het niet binnen de bevoegdheid van de bestuurlijke politie om met de taser te werken”, zegt Mieke Van Den Broeck, advocaat bij Progress Lawyer Network in Antwerpen. “Zij zijn enkel bevoegd voor ordehandhaving, en het gaat hier trouwens om activisten, geen criminelen. Ik denk dus niet dat het gebruik in dit geval wettelijk was. Het was in ieder geval niet in proportie met het geweldloos verzet van de Lappersfortactivisten.”

“De politie is opgeleid volgens moderne technieken en modellen van overleg”, zegt Vander Velpen. “Dat betekent ook dat de ontruiming van het Lappersfortbos moest gebeuren met een minimun aan geweld en een maximum aan respect voor de mensenrechten. Volgens mij heeft de politie wat meer geduld nodig bij een een dergelijke interventie.”

Vreemdelingendetentie om identiteit te achterhalen

Na de ontruiming moesten de activisten worden geïdentificeerd. De wet op het politieambt bepaalt dat men het recht heeft om iemand twaalf uur vast te houden om de indentificatie te achterhalen. Daarna moet de persoon vrijgelaten worden, zelfs als deze niet werd geïdentificeerd. Maar aangezien de activisten weigerden zich bekend te maken, deed de politie beroep op artikel 1 van de Vreemdelingenwet. Die stelt dat iedereen die niet kan bewijzen dat hij of zij de Belgische nationaliteit heeft, als vreemdeling beschouwd wordt.

“In de administratieve verslagen van de politie werd hun nationaliteit omschreven als ‘onbekend’. Daarom besliste de Dienst Vreemdelingenzaken om negen van de vijftien betrokken actievoerders op te sluiten in het detentiecentrum ‘De Refuge’ in Brugge met het oog op identificatie. Ze werden vijf dagen later vrijgelaten zonder dat ze geïdentificeerd werden. Vier andere activisten werden onmiddellijk vrijgelaten, één persoon moest het grondgebied verlaten en nog een andere werd gerechtelijk aangehouden.”

Dat is het antwoord van Annemie Turtelboom (Open Vld), minister van Binnenlandse Zaken, op een parlementaire vraag van Stefaan Van Hecke (Groen!). Volgens haar beperkten de politiediensten zich tot het verlenen van een sterke hand aan de gerechtsdeurwaarder die het Lappersfortbos moest ontruimen.

Geen strafrechtelijke feiten

“Het is ongebruikelijk om op vreemdelingendetentie een beroep te doen,” zegt Stefaan Van Hecke (Groen! Ecolo). “Volgens mij is men hier zeer creatief mee omgesprongen, want normaal gezien moesten de activisten na twaalf uur zijn vrijgelaten. Enkel als ze strafrechtelijke feiten pleegden, kon de politie hen langer dan twaalf uur vasthouden in voorlopige hechtenis. Ik begrijp de ordediensten die slechts bevelen opvolgen, maar ik begrijp ook de activisten die op een onwettige manier van hun vrijheid zijn beroofd.”

“Het toepassen van vreemdelingendetentie is hier inderdaad ongebruikelijk”, zegt Mieke Van den Broeck. “De politie wilde natuurlijk de identiteit van deze mensen achterhalen om tegen hen te kunnen optreden. Maar iemand langer dan twaalf uur vasthouden kan alleen binnen een gerechtelijk onderzoek en dat kan pas als er een misdrijf werd gepleegd dat de aanhouding rechtvaardigt. De gearresteerde moet binnen de 24 uur voor een onafhankelijke (onderzoeks)rechter komen. Deze procedure die mensen moet beschermen tegen willekeurige opsluiting, werd omzeild door de activisten op te sluiten in het gesloten vreemdelingencentrum.”

Ook Jos Vander Velpen, voorzitter van de Liga voor Mensenrechten, vindt dat de opsluiting in het gesloten vreemdelingencentrum een handigheidje is om de wet op het politieambt te omzeilen. “Het enige doel van de opsluiting in het vreemdelingencentrum was de neutralisatie van de Lappersfortactie.”

Bovendien werden de activisten in het gesloten vreemdelingencentrum in Brugge afgezonderd van de andere gedetineerden en konden ze geen contact leggen met de buitenwereld. “Detentie in een vluchtelingencentrum is anders dan in een gewone gevangenis”, zegt Van den Broeck. “Gedetineerden hebben er namelijk geen rechten die in een wet zijn voorgeschreven. De directeur van het centrum zei dat ze geen bezoek konden ontvangen, omdat ze geen identificatiebewijs kunnen voorleggen, maar dat klopt volgens mij niet. Ze hebben wel het recht om bezoek te krijgen. Voor de activisten in het centrum is dit uitzonderlijke regime voorzien, om het hen moeilijk te maken.”

Geheimhouden van de identiteit

Als het geheimhouden van hun identiteit deze activisten in moeilijkheden brengt, moeten ze daar wel een reden voor hebben.

“Zonder strafrechtelijke feiten te hebben begaan, is het niet gerechtvaardigd om mensen op te sluiten,” zegt Shane van de Lappersfortactiegroep. “Als activist heb je alle reden om je identiteit niet zomaar prijs te geven, zelfs als je dat binnen de wettelijke lijnen doet. Iemand met een radicale stem die aan acties deelneemt, belandt snel in de Europese SIS-databank (Schengeninformatiesysyteem). Als dat het geval is, ondervind je gemakkelijk problemen bij het reizen. Je kan tegengehouden worden aan de grens als je bijvoorbeeld gaat betogen op de klimaattop in Kopenhagen. En met de nieuwe BIM-wet (Bijzondere Inlichtingenmethoden) kunnen de inlichtingendiensten je telefoon afluisteren, je computer hacken, je brieven lezen en zelfs afluisterapparatuur bij jou thuis komen plaatsen. Opnieuw, zelfs zonder enig strafrechterlijk feit te hebben begaan. Wie met acties zijn politieke mening wil uiten, heeft tegenwoordig heel wat te verbergen. Tenminste als je in staat wil blijven om aan verdere acties deel te nemen.”